templo fibi præbere juffit. Ibi de Zacyntho intercepta per fraudem infula queftus, postulavit, ut reftitueretur Romanis. Philippi Macedonum regis Zacynthus fuerat: eam mercedem Amynandro dederat, ut per Athamaniam ducere exercitum in fuperiorem partem Ætoliæ liceret. qua expeditione fractis animis, Ætolos compulit ad petendam pacem. Amynander Philippum Megalopolitanum infulæ præfecit: poftea per bellum, quo fe Antiocho adverfus Romanos conjunxit, Philippo ad munia belli revocato, Hieroclem Agrigentinum fuccefforem mifit.

XXXII. Is poft fugam ab Thermopylis Antiochi, Amynandrumque à Philippo Athamania pulfum, miffis ultro ad Diophanem prætorem Achæorum nunciis, pecuniam pactus, infulam Achæis tradidit. Id præmium belli fuum effe, æquum cenfebant Romani. non enim Manium Acilium confulem legionefque Romanas Diophani & Achæis ad Thermopylas pugnâffe. Diophanes adverfus hæc purgare interdum fefe, gentemque : interdum de jure facti differere. Quidam Achæorum & initio eam fe rem afpernatos teftabantur, & tunc pertinaciam increpitabant prætoris: auctoribufque iis decretum eft, ut T. Quintio ea res permitteretur. Erat Quintius ficut adverfantibus asper ; ita, fi cederes, idem placabilis. Omiffa igitur contentione vocis vultufque, Si utilem, inquit, poffeffionem ejus infula cenferem Achais effe, auctor effem fenatui populoque Romano, ut eam vos habere finerent. ceterum ficut teftudinem, ubi collecta in fuum tegumen eft, tutam ad omnes ictus video effe ; ubi exerit partes aliquas, quodcumque nudavit, obnoxium

1

noxium atque infirmum habere: haud diffimiliter vos, Achai, claufos undique mari, qua intra Peloponnefi fint terminos, ea jungere vobis & juncta tueri facile. fimul aviditate plura amplectendi hine excedatis; nuda vobis omnia, qua extra fint, & expofita ad omnes ictus effe. Affentiente omni concilio, nec Diophane ultro tendere aufo, Zacynthus Romanis traditur.

XXXIII. Per idem tempus Philippus rex proficifcentem confulem ad Naupactum percunctatus, fi fe interim, quæ defeciffent ab focietate Romana, urbes recipere vellet; permittente co, ad Demetriadem copias admovit, haud ignarus, quanta ibi tum perturbatio effet. Deftituti enim ab omni fpe, quum defertos fe ab Antiocho, fpem nullam in Ætolis effe cernerent; dies noctefque aut Philippi hoftis adventum, aut infeftiorem etiam, quo juftiùs irati erant, Romanorum exfpectabant. Turba erat ibi incondita regiorum : qui primò pauci, in præfidio relicti, poftea plures, plerique inermes ex prælio adverfo fuga delati, nec virium nec animi fatis ad obfidionem tolerandam habebant. itaque præmiffis à Philippo, qui fpem impetrabilis veniæ oftendebant; refponderunt, patere portas regi. Ad primum ejus ingreffum principum quidam urbe excefferunt: Eurylochus mortem fibi confcivit. Antiochi milites (fic enim pacti erant) per Macedoniam Thraciamque, profequentibus Macedonibus, ne quis eos violaret, Lyfimachiam deducti funt. Erant & paucæ naves Demetriade, quibus præerat Ifidorus. ex quoque cum præfecto fuo dimiffæ funt.

XXXIV. Inde Dolopiam & Aperantiam & Per ræbiæ quafdam civitates recepit. Dum hæc à Philippo geruntur, T. Quintius, recepta Zacyntho ab Achaico concilio, Naupactum trajecit. quæ jam per duos menfes (fed prope excidium erat) oppugnabatur: &, fi capta vi foret, omne ibi nomen Ætolorum ad internecionem videbatur venturum. Ceterùm quanquam meritò iratus erat Ætolis, quèd folos obtrectâffe gloriæ fuæ, quum liberaret Græciam, meminerat; & nihil auctoritate fua motos effe, quum, quæ tum maximè acciderant, cafura præmonens, à furiofo incepto eos deterreret : tamen,. fui maximè operis effe credens, nullam gentem liberatæ à fe Græciæ funditus everti, obambulare muris, ut facilè nofceretur ab Ætolis, cœpit. Confeftim à primis ftationibus cognitus eft; vulgatumque per omnes ordines, Quintium effe. itaque, concurfu facto undique in muros, manus pro fe quifque tendentes, confonante clamore, nominatim Quintium orare, ut opem ferret ac fervaret. Et tum quidem, quanquam moveretur his vocibus, manu tamen abnuit, quiddam opis in fe effe, Ceterùm pofteaquam ad confulem venit, Utrum fallit, inquit, te, Mani Acili, quid agatur? an, quum fatis provideas, nihil id magnopere ad fummam rempublicam pertinere cenfes ? Erexerat exfpectatione confulem, &, Quin expromis, inquit, quid rei fit? Tum Quintius: Ecquid vides te devicto Antiocho in duabus urbibus oppugnandis tempus terere, quum jam prope annus circumačtus fit imperii tui: Philippum autem, qui non aciem, non figna hoftium vidit, non folùm urbes, fed tot jam gentes, Athamaniam, Perrabiam, Aperantiam,

Dolopiam fibi adjunxiffe? Atqui non tantum intereft nofira, Etolorum opes ac vires minui, quantum non fupra modum Philippum crefcere: victoria tua premium te militefque tuos nondum tot urbes, quot Philippum gentes Gracia habere.

XXXV. Affentiebatur his conful: fed pudor, irrito incepto abfcederet obfidione, occurrebat. tota inde Quintio res permiffa eft. Is rurfus ad eam partem muri, qua paullò antè vociferati Ætoli fuerant, rediit. ibi quum impenfiùs orarent, ut mifereretur gentis Ætolorum; exire aliquos ad fe juffit. Phæneas ipfe principefque alii extemplo egreffi funt. quibus provolutis ad pedes, Fortuna, inquit, veftra facit, ut & ira mea & orationi temperem. Evenerunt que prædixi eventura. & ne boc quidem reliqui vobis eft, ut indignis accidiffe ea videantur. Ego tamen, forte quadam nutriende Gracia datus, ne ingratis quidem benefacere abfiftam. Mittite oratores ad confulem, qui inducias tantum temporis petant, ut mittere legatos Romam poffitis, per quos fenatui de vobis permittatis. Egoapud confulem deprecator defenforque vobis adero. Ita, ut cenfuerat Quintius, fecerunt: nec afpernatus eft legationem conful. induciifque in diem. certam datis, qua legatio renunciari ab Roma poffet, foluta obfidio eft, & exercitus in Phocidem miffus. Conful cum T. Quintio ad Achaïcum concilium Ægium trajecit. ibi de Eleis & exfulibus Lacedæmoniorum reftituendis actum. & neutra perfecta res: quia fuæ gratiæ refervari cam Achæi, Elei per fe ipfi quàm per Romanos maluerunt Achaico contribui concilio. Epirotarum legati ad confulem venerunt, quos non fincera fide in ami

E. 4

citia

citia fuiffe fatis conftabat: militem tamen nullum Antiocho dederant. pecunia juvisse eum infimulabantur: legatos ad regem ne ipfi quidem mififfe inficiabantur. Iis petentibus, ut in amicitia priftina effe liceret, refpondit conful, Se, utrùm hoftium an pacatorum eos numero haberet, nondum fcire. Senatum ejus rei judicem fore. Integram fe cauffam eorum Romam rejicere. inducias ad id `dierum nonaginta dare. Epirota Romam missi fenatum adierunt. iis magis quæ non feciffent hoftilia referentibus, quàm purgantibus ea, de quibus arguebantur, refponfum datum eft; quo veniam impetrâffe, non cauffam probâffe videri poffent. Et Philippi regis legati fub idem tempus in fenatum introducti, gratulantes de victoria. iis petentibus, ut fibi facrificare in Capitolio, donumque ex auro liceret ponere in æde Jovis Optimi Maximi ; permiffum ab fenatu. centum pondo coronam auream pofuerunt. Non refponfum folùm benignè legatis eft: fed Philippi quoque filius Demetrius, qui obfes Romæ erat, ad patrem reducendus legatis datus eft. Bellum, quod cum Antiocho rege in Græcia geftum eft à Manio Acilio confule, hunc finem habuit.

XXXVI. Alter conful P. Cornelius Scipio Galliam provinciam fortitus, priufquam ad bellum, quod cum Bojis gerendum erat, proficifceretur, poftulavit ab fenatu, ut pecunia fibi decerneretur ad ludos, quos proprætor in Hifpania inter ipfum difcrimen pugnæ voviffet. Novum atque iniquum poftulare eft vifus. cenfuerunt ergo, quos ludos inconfulto fenatu ex fua unius fententia voviffet, eos utì de manubiis, fi quam pecuniam ad