tranfire in Epirum eft juffus, & circa Apolloniam copias continere: & M. Fulvio prætori urbano négotium datum eft, ut quinqueremes novas quinquaginta faceret.

XXV. Et populus quidem Romanus ita fe ad omnes conatus Antiochi præparabat. Nabis jam non differebat bellum, fed fumma vi Gythium oppugnabat: & infenfus Achæis, quòd miferant obfeffis præfidium, agros eorum vaftabat. Achæi non antea aufi capeffere bellum, quàm ab Roma revertiffent legati, ut, quid fenatui placeret, fcirent; poft reditum legatorum, & Sicyonem concilium edixerunt, & legatos ad T. Quintium miferunt, qui confilium ab eo peterent. In concilio omnium ad bellum extemplo capeffendum inclinatæ fententiæ erant: literæ T. Quintii cunctationem injecerunt, quibus auctor erat prætorem claffemque Romanam exfpectandi. Quum principum alii in fententia permanerent, alii utendum ejus, quem ipfi confuluiffent, confilio cenferent: multitudo Philopomenis fententiam exfpectabat. Prætor is tum erat, & omnes eo tempore & prudentia & auctoritate anteibat. Is præfatus, Bene comparatum apud Achaos effe, ne prator, quum de belto confuluiffet, ipfe fententiam diceret; ftatuere quamprimum ipfos, quid vellent, juffit. Pratorem decreta eorum cum fide & cura exfecuturum, annixurumque ut, quantum in confilio humano pofitum effet, nec pacis eos poeniteret, nec belli.

Plus ca oratio momenti ad incitandos ad bellum habuit, quàm fi apertè fuadendo cupiditatem res gerendi oftendiffet. Itaque ingenti confenfu bellum decre

tum

tum eft: tempus & ratio adminiftrandi ejus libera prætori permifla funt. Philopcemen, præterquam quòd ita Quintio placeret, & ipfe exiftimabat claffem Romanam exfpectandam, quæ à mari Gythium tueri poffet. fed metuens, ne dilationem res non pateretur, & non Gythium folùm, fed præfidium quoque miffum ad tuendam urbem amitteretur; naves Achæorum deduxit.

XXVI. Comparaverat & tyrannus modicam claffem ad prohibenda, fi qua obfeffis mari fummitterentur, præfidia, tres tectas naves, & lembos prifteifque; tradita vetere claffe ex foedere Romanis. Harum ut novarum tum navium agilitatem experiretur, fimul omnia fatis apta ad certamen effent, provectos in altum quotidie remigem mili temque - fimulacris navalis pugnæ exercebat. in ea ratus verti fpem obfidionis, fi præfidia maritima interclufiffet. Prætor Achæorum, ficut terreftrium certaminum arte quemvis clarorum imperatorum vel ufu vel ingenio æquabat, ita rudis in re navali erat: Arcas, mediterraneus homo, externorum etiam omnium, nifi quòd in Creta præfectus auxiliorum militaverat, ignarus. Navis erat quadriremis vetus, capta annis octoginta ante: quum Crateri uxorem Nicæam ab Naupacto Corinthum ve heret. hujus fama motus (fuerat enim nobile in claffe regia quondam navigium) deduci ab Egio. putrem jam admodum & vetuftate dilabentem juffit. Hac tum prætoria nave præcedente claffem, quum in ea Patrenfis Tifo præfectus claffis veheretur, occurrerunt à Gythio Laconum naves: & primo ftatim incurfu ad novam & firmam navem B 4

ve

vetus, quæ per fe ipfa omnibus compagibus aquam acciperet, divulsa est: captique omnes, qui in nave erant. cetera claffis, prætoria nave amiffa, quantum quæque remis valuit, fugerunt. ipfe Philopœmen in levi speculatoria nave fugit: nec ante fugæ finem, quàm Patras ventum fit, fecit. Nihil ea res animum militaris viri, & multos experti cafus, imminuit: quin contra, fi in re navali, cujus effet ignarus, offendiffet, eo plus in ea, quorum ufu calleret, fpei nactus, breve id tyranno gaudium fe effecturum affirmabat.

XXVII. Nabis, cum profpera elatus re, tum fpem etiam haud dubiam nactus nihil jam à mari periculi fore, & terreftres aditus claudere opportunè pofitis præfidiis voluit. tertia parte copiarum ab obfidione Gythii abducta, ad Pleias pofuit caftra. Imminet is locus & Leucis & Acris; qua videbantur hoftes exercitum admoturi. Quum ibi ftativa effent, & pauci tabernacula haberent; multitudo alia cafas, ex arundinibus textas, fronde, quæ umbram modò præberet, texiffent; priufquam in confpectum hoftium veniret Philopomen, nec opinantem eum improvifo genere belli aggredi ftatuit. Navigia parva in ftationem occultam agri Argivi contraxit: in ea expeditos milites, cetratos plerofque, cum fundis & jaculis & alio levi genere armaturæ impofuit. inde littora legens, quum ad propinquum caftris hoftium promontorium veniffet, egreffus callibus notis nocte Pleias pervenit: & fopitis vigilibus, ut in nullo propinquo metu, ignem casis ab omni parte caftrorum injecit. Multi prius incendio abfumpti funt, quàm hoftium

ad

adventum fentirent: & qui fenferant, nullam opem ferre potuerunt. Ferro flammaque omnia abfumpta, perpauci tamen ex tam ancipiti peste ad Gythium in majora caftra perfugerunt. Ita perculfis hoftibus, Philopoemen protinus ad depopulandam Tripolim Laconici agri, qui proximus finem Megalopolitarum eft, duxit: & magna vi pecorum hominumque inde abrepta, priufquam à Gythio tyrannus præfidium agris mitteret, difceffit. Idem Tegeam exercitu contracto, concilioque eodem & Achæis & fociis indicto, in quo & Epirotarum & Acarnanum fuere principes, ftatuit (quoniam fatis & fuorum à pudore maritimæ ignominiæ reftituti animi, & hoftium conterriti effent) ad Lacedæmonem ducere: eo modo uno ratus ab obfidione Gythii hoftem abduci poffe. Ad Carias primùm in hoftium terra pofuit caftra. Eo ipfo die Gythium expugnatum eft. cujus rei ignarus Philopomen caftra ad Barbofthenem (mons eft decem millia paffuum ab Lacedæmone) promovit. Et Nabis recepto Gythio, cum expedito exercitu inde profectus, quum præter Lacedæmonem raptim duxiffet, Pyrrhi (quæ vocant) caftra occupavit: quem peti locum ab Achæis non dubitabat. inde hoftibus occurrit. Obtinebant autem longo agmine propter anguftias vix prope quinque millia paffuum. cogebatur agmen ab equitibus, & maximè à parte auxiliorum; quòd exiftimabat Philopoemen, tyrannum mercenariis militibus, quibus plurimum fideret, à tergo fuos aggreffurum. Duæ res fimul inopinatæ perculerunt eum: una, præ Occupatus, quem petebat, locus: altera, quòd primo agmini occurriffe hoftem cernebat; ubi quum B 5

per

per loca confragofa iter effet, fine levis armatura præfidio figna ferri non videbat poffe.

XXVIII. Erat autem Philopoemen præcipuæ in ducendo agmine locifque capiendis folertiæ atque ufus: s: nec belli tantùm temporibus, fed etiam in pace, ad id maximè animum exercuerat. Ubi iter quòpiam faceret, & ad difficilem tranfitu faltum veniffet, contemplatus ab omni parte loci naturam, quum folus erat, fecum ipfe agitabat animo: quum comites haberet, ab iis quærebat, Si hoftis eo loco apparuiffet, quid fi à fronte, quid fi ab latere, hoc aut illo, quid fi à tergo adoriretur, capiendum confilii foret ? poffe inftructos recta acie, poffe inconditum agmen, & tantummodo aptum vië occurrere. Quem locum ipfe capturus effet, cogitando aut querendo exfequebatur: aut quot armatis aut quo genere armorum (plurimum enim intereffe) ufurus: quò impedimenta, quò farcinas, quò turbam inermem rejiceret. Quanto ea, aut quali prafidio cuftodiret: & utrùm pergere qua cœpiffet ire via, an ea qua veniffet repetere melius effet. Caftris quoque quem locum caperet, quantum munimento amplecteretur loci: qua opportuna aquatio, qua pa-" buli lignorumque copia effet. qua poftero die caftra, moventi tutum maximè iter; qua forma agminis foret. His curis cogitationibufque ita ab ineunte ætate animum agitaverat, ut nulla ei nova in tali re cogitatio effet. Et tum omnium primum agmen conftituit: dein Cretenfes auxiliares, &, quos Tarentinos vocabant, equites, binos fecum trahentes équos, ad prima figna mifit: &, juffis equitibus fubfequi, fuper torrentem, unde aquari poffent, rupem occupavit. Eò impedimenta omnia, & ca

lonum