E

præfidium: & fimul ex omnibus locis ad caftra recipienda demendamque ignominiam rediri coeptum eft. Tribuni militum tertiæ legionis pabulum lignaque projicere jubent: centurionibus imperant, ut graviores ætate milites binos in ea jumenta, ex quibus onera dejecta erant, imponant; equites ut fingulos è juvenibus pedites fecum in equos tollant. Egregiam gloriam legionis fore, fi caftra, metu fecundanorum amiffa, fua virtute recipiant: recipi facile effe, fi in prada occupati barbari fubitò opprimantur: ficut ceperint, poffe capi. Summa militum alacritate adhortatio audita eft. Ferunt citati figna, nec figniferos armati morantur: priores tamen conful copiæque, quæ à mari reducebantur, ad vallum accefferunt. L. Atius, tribunus primus fecundæ legionis, non hortabitur modò milites, fed docebat etiam, Si victores Iftri, quibus armis cepiffent caftra, iifdem capta retmere in animo haberent, primùm exutum caftris hoftem ad mare perfecuturos fuiffe, deinde ftationes certè pro vallo habituros. vino fomnoque verifimile effe merfos jacere.

IV. Sub hæc A. Bæculonium, figniferum fuum,' notæ fortitudinis virum, inferre fignum juflit. I le, fi unum fe fequerentur, quo celeriùs fieret, faEturum dixit: connixufque, quum trans vallum fignum trajeciffet, primus omnium portam intra-.

vit.

Et parte alia T. & C. Elii, tribuni militum tertiæ legionis, cum equitatu adveniunt, confeftim & quos binos oneraria in jumenta impofuerant fecuti, & conful cum toto agmine. At Iftrorum pauci, qui modicè vinofi erant, memores fuerunt fuge; aliis fomno mors continuata eft: integraVOL. V.

S

que

que fua omnia Romani, præterquam quod vini cibique abfumptum erat, receperunt. Egri quoque milites, qui in caftris relicti fuerant, poftquam intra vallum fuos fenferunt, armis arreptis, cædem ingentem fecerunt. Ante omnes infignis opera fuit C. Popilii equitis. Sabello cognomen erat. is, pede faucio relictus, longè plurimum hoftium occidit. Ad octo millia Iftrorum funt cæfa, captus nemo: quia ira & indignatio immemores prædæ fecit. Rex tamen Iftrorum temulentus ex convivio, raptim à fuis in equum impofitus, fugit. Ex vitoribus ducenti triginta feptem milites perierunt; plures in matutina fuga, quàm in recipiendis ca ftris.

V. Fortè ita evenit, ut Cn. & L. Gavillii, novelli Aquilejenfes, cum commeatu venientes, ignari prope in capta caftra ab Iftris inciderent. Ii, quum Aquilejam relictis impedimentis refugiffent, omnia terrore ac tumultu, non Aquilejæ modò, fed Romæ quoque poft paucos dies, impleverunt: quò non capta tantùm caftra ab hoftibus, nec fuga, quæ vera erat, fed perditas res deletumque exercitum omnem allatum eft. Itaque, quod in tumultu fieri folet, delectus extra ordinem, non in urbe tantùm, fed tota Italia, indicti. Duæ legiones civium Romanorum confcriptæ, & decem millia peditum cum equitibus quingentis fociis nominis Latini imperata. M. Junius conful tranfire in Galliam, & ab civitatibus provinciæ ejus, quantum quæque poflet, militum exigere juffus. Simul decretum, ut Ti. Claudius prator militibus legionis quarte, & focium Latini nominis quinque millibus, equitibus ducentis quinquaginta, Pifas ut conveni

rent,

rent, ediceret; eamque provinciam, dum conful inde abesset, tutaretur : M. Titinius prator legionem primam, parem numerum fociorum peditum equitumque, Ariminum convenire juberet. Nero paludatus Pifas in provinciam eft profectus. Titinius, C. Caffio tribuno militum Ariminum, qui præef fet legioni, miffo, delectum Romæ habuit. M. Junius conful, ex Liguribus in provinciam Galliam tranfgreffus, auxiliis protinus per civitates Galliæ militibufque, colonis imperatis, Aquilejam pervenit. Ibi, certior factus exercitum incolumem effe, fcriptis literis Romam ne tumultuarentur, ipfe, remiffis auxiliis quæ Gallis imperaverat, ad collegam eft profectus. Romæ magna ex nec opinato lætitia fuit: delectus omiffus eft. exauctorati, qui facramento dixerant : & exercitus, qui Arimini peftilentia affectus erat, domum dimiffus. Iftri, magnis copiis quum caftra haud procul confulis caftris haberent, poftquam alterum confulem cum exercitu novo adveniffe audierunt, paffim in civitates dilapfi funt: confules Aquilejam in hiberna legiones reduxerunt.

VI. Sedato tandem Iftrico tumultu fenatufcon-' 1 fultum factum eft, ut confules inter fe compararent, uter eorum ad comitia habenda Romam rediret. Quum abfentem Manlium tribuni plebis, A. Licinius Nerva & C. Papirius Turdus, in concionibus lacerarent, rogationemque promulgarent,' ne Manlius poft Idus Martias (prorogatæ. namque confulibus jam in annum provinciæ erant ) imperium retineret, utì cauffam extemplo dicere, quum abiffet magiftratu, poffet; huic rogationi Q. Ælius collega interceffit, magnifque contentionibus

ob

obtinuit, ne perferretur. Per cos dies Ti. Sem pronius Gracchus & L. Postumius Albinus ex Hifpania Romam quum revertiffent, fenatus iis à M. Titinio prætore datus in æde Bellonæ, ad differendas res quas geffiffent, poftulandofque honores meritos, ut Diis immortalibus haberetur honos. Eodem tempore & in Sardinia magnum tumultum effe, literis T. Æbutii prætoris cognitum eft, quas filius ejus ad fenatum attulerat. Ilienfes, adjun tis Balarorum auxiliis, pacatam provinciam invaferant: nec eis invalido exercitu, & magna parte peftilentia abfumpto; refifti poterat. Eadem & Sardorum legati nunciabant: orantes ut urbibus faltem (jam enim agros deploratos effe) opem fenatus ferret. Hæc legatio, totumque quod ad Sardiniam pertinebat, ad novos magiftratus rejectum. eft. Æquè miferabilis legatio Lyciorum, qui crudelitatem Rhodiorum, quibus ab L. Cornelio Scipione attributi erant, querebantur: fuiffe fub ditione Antiochi: eam regiam fervitutem, collatam cum prafenti ftatu, praclaram libertatem vifam. non publico tantùm fe premi imperio, fed fingulos juftum pati fervitium. juxta fe conjuges liberofque vexari: in corpus, in tergum feviri: famam, quod indignum fit, maculari dehoneftarique: & palam res odiofas fieri, juris etiam ufurpandi cauffa. ne pro dubio habeant, nihil inter fe & argento parata mancipia intereffe. Motus his fenatus, literas Lyciis ad Rhodios dedit: nec Lycios Rhodiis nec ullos alicuiquam, qui nati liberi fint, in fervitutem dari placere. Lycios ita fub Rhodiorum fimul imperio tutela effe, ut in ditione populi Romani civitates fesia fint.

VII. Tri

VII. Triumphi deinde ex Hifpania duo continui acti. Prior Sempronius Gracchus de Celtibe ris fociifque eorum; poftero die L. Poftumius de Lufitanis, aliifque ejufdem regionis Hifpanis triumphavit. quadraginta millia pondo argenti Ti. Gracchus tranftulit, viginti millia Albinus. Mili tibus denarios quinos vicenos, duplex centurioni, triplex equiti ambo diviferunt: fociis tantundem quantum Romanis. Per eofdem fortè dies M. Junius conful ex Iftria comitiorum cauffa Romam venit. Eum quum in fenatu fatigâffent interrogationibus tribuni plebis Papirius & Licinius, de his quæ in Iftria effent acta, in concionem quoque produxerunt. Ad. quæ quum conful, fe dies non plus undecim in ea provincia fuiffe, refpon deret; quæ fe abfente acta effent, fe quoque, ut illos, fama comperta habere: exfequebantur deinde quærentes, Quid ita non potiùs A. Manlius Romam veniffet, ut rationem redderet populo Romano, cur ex Gallia provincia, quam fortitus effet, in Iftriam tranfiffet: quando id bellum fenatus decreviffet, quando id bellum populus Romanus juffiffet? At Hercule privata quidem confilio bellum fufceptum effe, fed geftum prudenter fortiterque. Immo, utrum fufceptum fit nequiùs, an inconfultiùs geftum, dici non poffe. Stationes duas nec opinantes ab Iftris op preffas, caftra Romana capta; quod peditum, quod equitum in caftris fuerit. ceteros inermes fufofqus, ante omnes confulem ipsum ad mare ac naves fugiffe. Privatum rationem redditurum earum rerum esse,, quoniam conful noluiffet.