Ante Chr. 177. V. C. $75. VIII. Comitia deinde habita, confules creati, C. Claudius Pulcher, Ti, Sempronius Gracchus : : & poftero die prætores facti, P. Ælius Tubero iterum, C. Quintius Flamininus, C. Numifius, C Mummius, Cn. Cornelius Scipio, P. Valerius Læ vinus. Tuberoni urbana jurisdictio, Quintio pere, grina evenit; Numilio Sicilia, Mummio Sardinia: fed ca, propter belli magnitudinem, provincia con, fularis facta. Gracchus eam fortitur, Iftriam Claudius; Scipio & Lævinus Galliam, in duas divifam provincias, fortiti funt. Idibus Martiis, quo die Sempronius Claudiufque confulatum inierunt, mentio tantùm de provincijs Sardinia Iftriaque, & utriufque hoftibus fuit, qui in his provinciis bel lum confciviffent. Poftero die legati Sardorum, qui ad novos magiftratus dilati erant, L. Minuci us Thermus, qui legatus Manlii confulis in Istria fuerat, in fenatum venit. Ab his edoctus eft fematus, quantum belli ex provinciæ haberent. Meverunt fenatum & legationes focium nominis Latini, quæ & cenfores & priores confules fatigave runt, tandem in fenatum introductæ. Summa querelarum erat, Cives fuas Roma cenfes plerofque Romam commigraffe. Quod fi permittatur, per paucis lußris futurum, ut deferta oppida, deserti agri nullum militem dare poffent. Fregellas quo que millia quatuor familiarum tranfiffe ab fe, Sam nites Pelignique querebantur: neque co minùs aut bos aut illos plus in delectum militum dare. Genera autem fraudis duo mutandæ viritim civitatis in ducta erant. Lex fociis ac nominis Latini, qui ́ ftir ftirpem ex sese domi relinquerent, dabat, ut cives Romani fierent. ea lege malè utendo, alii fociis, alii populo Romano injuriam faciebant. Nam &, ne ftirpem domi relinquerent, liberos fuos quibufquibus Romanis in eam conditionem, ut manumitterentur, mancipio dabant, libertinique cives effent ; &, quibus ftirps deeffet, quam relinque rent, ii cives Romani fiebant. Poftea, his quoque imaginibus juris fpretis, promifcuè fine lege, fine ftirpe, in civitatem Romanam per migratio nem & cenfum tranfibant. Hæc ne poftea fierent, petebant legati. ut redire in civitates juberent focios, deinde ut lege caverent, ne quis quem. civitatis mutande cauffa fuum faceret, neve aliemaret: &, fi quis ita civis Romanus factus effet IX. Hæc impetrata ab fenatu. Provincia deinde, quae in bello erant, Sardinia atque Iftria decreta. In Sardiniam duæ legiones fcribi juffæ ; quina millia in fingulas, & duceni pedites, treceai equites, & duodecim millia peditum fociorum ac Latini nominis, & fexcenti equites, & decem quinqueremes naves, fi deducere ex navalibus vel Tantundem peditum equitumque in Iftriam, quantum in Sardiniam, decretum. Et legionem unam cum equitibus trecentis, & quinque millia peditum fociorum, & ducentos quinquaginta mittere equites in Hifpaniam confules ad M. Titinium juffi. Priufquam confules provincias fortirentur, prodigia nunciata funt. Lapidem in agro Cruftu mino in lacum Martis de coelo cecidiffe: puerum trunci corporis in agro Romano natum, & quadrupedem anguem vifam: & Capuae multa in foro ædificia de coelo tacta: & Puteolis duas na | ves fulminis ictu concrematas effe. Inter hæc, qua nunciabantur, lupus etiam Roma interdiu agitatus, quum Collina porta intrâffet, per Æsquilinam magno confectantium tumultu evafit. Eorum prodigiorum cauffa confules majores hoftias immolârunt, & diem unum circa omnia pulvina ria fupplicatio fuit. Sacrificiis rite perfectis, provincias fortiti funt. Claudio Iftria, Sempronio Sardinia obvenit. Legem dein de fociis C. Claudius tulit fenatufconfulto; & edixit, QUI SOCII AC NOMINIS LATINI IPSI MAJORESVE EORUM M. CLAUDIO, T. QUINTIO CENSORIBUS, POSTQUE E A APUD SOCIOS NOMINIS LATINI CENSI ESSENT, UT OMNES IN SUAM QUISQUE CIVITATEM ANTE KALEND. NOVEMBRIS REDIRENT. Quæftio, qui ita non redîflent, L. Mummio prætori decreta eft. ad legem & editum confulis fenatufconfultum adjectum eft, UT DICTATOR, CONSUL, INTERREX, CENSOR, PRÆTOR, QUI NUNC ESSET ** QUEM MANUMITTERETUR, IN LIBERTATEM VINDICARETUR, UT JUSJURANDUM DARET: QUI EUM MANUMITTERET, CIVITATIS MUTANDE CAUSSA MANU NON MITTE RE: QUI ID NON JURARET, EUM MAN U~ MITTENDUM NON CENSUERUNT. Hæc in pofterum cauffa jurifque dictio C. Claudio confuli decreta eft. APUD FORUM, X. Dum hæc Romæ geruntur, M. Junius & A. Manlius, qui priore anno confules fuerant. quum Aquileja hibernâffent, principio veris in fines Istrorum exercitum introduxerunt : ubi quum effusè popu popularentur, dolor magis & indignatio, diripi res fuas cernentes, Iftros, quam certa fpes, fatis fibi virium adverfus duos exercitus, excivit. concurfu ex omnibus populis juventutis facto, repentinus & tumultuarius exercitus acriùs primo impetu, quàm perfeverantiùs, pugnavit. Ad quatuor millia eorum in acie cæfa: ceteri, omiffo bello, in civitates paffim diffugerunt. inde legatos primùm ad pacem petendam in caftra Romana, deinde obfides imperatos miferunt. Hæc quum Romæ cognita literis proconfulum effent, C. Claudius conful, veritus ne fortè ea res provinciam exercitumque fibi adimeret, non votis nuncupatis, non paludatus, fine lictoribus, uno omnium certiore fa&to collega, nocte profectus præceps in provin ciam abiit: ubi inconfultiùs, quàm venerat, se geffit. nam quum concione advocata fugam è caftris A. Manlii adverfis auribus militum (quippe qui primi ipfi fugiffent) jactâffet, ingeffiffetque =probra M. Junio, quòd fe dedecoris focium collegæ feciffet; ad extremum utrumque decedere provincia juffit. Quòd quum milites confulis imperio dicto audientes futuros fefe dicerent, quum is more majorum, fecundùm vota in Capitolio nuncupata, cum lictoribus, paludatus profectus ab urbe effet; furens ira, vocatum qui pro quæftore Manlii erat, catenas popofcit; vinctos fe Junium Manliumque minitans Romam miffurum. Ab co quoque fpretum confulis imperium eft: & circumfufus exercitus, favens imperatorum cauffe & confuli infestus, animos ad non parendum addebat. Poftremò fatigatus conful & contumeliis fingulorum & multitudinis (nam infuper irridebant) S 5 ludi ludibriis, nave cadem, qua venerat, Aquilejam rediit. Inde collegæ fcripfit, ut militum novorum ei parti, quæ fcripta in Iftriam provinciam effet, ediceret, Aquilejam ut conveniret: ne quid fe Romæ teneret, quo minus votis nuncupatis paludatus ab urbe exiret. Hæc collegæ obfequenter facta, brevifque dies ad conveniendum ediēta eft. Claudius prope confecutus eft literas fuas. Concione adveniens de Manlio & Junio habita, non ultra triduum moratus Romæ, paludatus, cum li&toribus, votifque in Capitolio nuncupatis, in provinciam æquè ac priùs præcipiti celeritate abit. XI. Paucis ante diebus Június Manliusque oppidum Nefattium, quo fe principes Iftrorum & regulus ipfe Apulo receperat, fumma vi oppugnârunt. Eò Claudius duabus legionibus novis addu&tis, vetere exercitu cum fuis ducibus dimiffo, ipfe oppidum circumfedit, & vineis oppugnare intendit amnemque præterfluentem mœnia, qui & impedimento oppugnantibus erat & aquationem Iftris præbebat, multorum dierum opere exceptum novo alveo avertit. Ea res barbaros miraculo terruit abfciffæ aquæ: & ne tum quidem memores pacis, in cædem conjugum ac liberorum verfi, etiam ut fpectaculo hoftibus tam foedum facinus effet, palam in muris trucidatos præcipitabant. Inter fimul complorationem feminarum puerorumque, fimul nefandam cædem, milites, tranfgreffi murum, oppidum intrârunt. cujus capti tumultum ut ex pavido clamore fugientium accepit rex, trajecit ferro pectus, ne vivus caperetur: ceteri ca pti, aut occifi. Duo deinde oppida, Mutila & Faveria, vi capta & deleta. Præda, ut in gente inopi, |
