menem Achaorum pratorem gefto, XXXV. ab Æ tolis interfectus eft. XXXII. Ætoli quoque ab amicitia populi Romani defecerunt. cum quibus focietate junta, Antiochus Syria rex, quam bellum Gracie intuliffet, complures urbes occupavit: inter quas Chalcidem & totam Euboeam. XLII, XLIII, &c. Res praterea in Liguribus geftas, & apparatum belli ab Antiocho continet. I. Rincipio anni, quo P hæc gefta funt, Sex. Hifpania citeriore cum civitatibus iis, quæ poft profectionem M. Catonis permultæ rebellaverant, crebra magis quàm digna di&tu prælia fecit: & adeò pleraque adverfa, ut vix dimidium militum, quàm quod acceperat, fuccef fori tradiderit. Nec dubium eft, quin omnis Hifpania fublatura animos fuerit; ni alter prætor P. Cornelius Cn. F. Scipio trans Iberum multa fecunda proelia feciffet: quo terrore non minus quinquaginta oppida ad eum defecerunt. Prætor hæc gefferat Scipio. Idem proprætor Lufitanos, pervaftata ulteriori provincia cum ingenti præda domum redeuntes, in ipfo itinere aggreffus, ab hora tertia diei ad octavam incerto eventu pugnavit, numero militum impar, fuperior aliis. nam & acie frequenti armatis adverfus longum & impeditum turba pecorum agmen, & recenti milite adverfus feffos longo itinere concurrerat. Tertia namque vigilia exierant hoftes: huic nocturno itimeri tres diurnæ horæ accefferant : nec ulla quiete data, data, laborem viæ proelium exceperat. itaque principio pugnæ vigoris aliquid in corporibus animifque fuit. & turbaverant primò Romanos: deinde æquata paullifper pugna eft. in hoc difcrimine ludos Jovi, fi vi fudiffet cecidiffetque hoftes, proprætor vovit. Tandem gradum acriùs intulere Romani, ceffitque Lufitanus: deinde prorfus terga dedit. & quum inftitiffent fugientibus victores, ad duodecim milia hoftium funt cæfa: capti quingenti quadraginta, omnes ferme equites: & figna miliaria capta centum triginta quatuor. De exercitu Romano feptuaginta & tres amiffi. Pu gnatum haud procul Ilipa urbe eft. Eò victorem opulentum prædæ exercitum P. Cornelius reduxit. ea omnis ante urbem expofita eft: poteftafque dominis fuas res cognofcendi facta. cetera vendenda quæftori data. quod inde refectum eft, militi divifum. II. Nondum ab Roma profectus erat C. Flaminius prætor, quum hæc in Hifpania gerebantur. itaque tam adverfæ quam fecundæ res per ipfum, amicofque ejus magnis fermonibus celebrabantur. & tentaverat, quoniam bellum ingens in provin cia exarfiffet, & exiguas reliquias exercitus ab Sex. Digitio, atque eas ipfas plenas pavoris ac fugæ accepturus effet, ut unam fibi ex urbanis legionibus decernerent: ad quam quum militem ab fe ipfo fcriptum ex fenatufconfulto adjeciffet, eligeret ex omni numero tria millia & quingentos pedites, & equites trecentos. Ea fe legione (nam in Sex. Digitii exercitu haud multum fpei effe) rem gefturum. Seniores negare, ad rumores à privatis temere in gratiam magiftratuum confictos, fenatufcon A 3 Tulta futa facienda effe. nifi quod aut pratores ex pro-.. vinciis fcriberent, aut legati renunciarent, nihil ratum haberi debere. Si tumultus in Hifpania effet, placere, tumultuarios milites extra Italiam fcribi à pratore. Mens ea fenatus fuit, ut in Hifpania tumultuarii milites legerentur. Valerius Antias & in Siciliam navigâffe delectus cauffa C. Flaminium fcribit: & ex Sicilia Hifpaniam petentem, tempeftate in Africam delatum, vagos milites de exercitu P. Africani facramento rogâffe: his duarum provinciarum dele&tibus tertium in Hifpania adjeciffe. III. Nec in Italia fegniùs Ligurum bellum crefcebat. Pifas jam quadraginta millibus hominum, affluente quotidie multitudine ad famam belli fpemque prædæ, circumfedebant. Minucius conful Arretium die, quem edixerat ad conveniendum militibus, venit. inde quadrato agmine, ad Pisas duxit. & quum hoftes non plus paffuum tribus millibus ab oppido trans fluvium moviffent caftra, conful urbem, haud dubiè fervatam adventu fuo, eft ingreffus. Poftero die & ipfe trans Auvium ferme mille paffus ab hofte pofuit caftra. inde levibus præliis à populationibus agrum fociorum tutabatur. in aciem exire non audebat ; novo milite & ex multis generibus hominum collecto, necdum noto fatis inter fe, ut fidere alii aliis poffent. Ligures multitudine freti & in aciem exibant, parati de fumma rerum decernere: & abundantes militum nùmero paffim multas manus per extrema finium ad prædandum emittebant: & quum coacta vis magna pecorum prædæque effet, paratum erat præfidium, quod in castella eorum vicofque ageretur. IV. Quum IV. Quum bellum Liguftinum ad Pifas conftitiffet, conful alter L. Cornelius Merula per extremos Ligurum fines exercitum in agrum Bojorum induxit: ubi longè alia belli ratio, quàm cum Liguribus erat. Conful in aciem exibat: hoftes pugnam detrectabant: prædatumque, ubi nemo obviam exiret, difcurrebant Romani; Boji diripi fua impune, quàm tuendo ea conferere certamen, malebant. Pofteaquam omnia ferro ignique fatis evastata erant, conful agro hoftium exceffit, & ad Mutinam agmine incauto, ut inter pacatos, ducebat. Boji, ubi egreffum è finibus fuis hoftem senfere, fequebantur filenti agmine; locum infidiis quærentes. nocte prætergreffi caftra Romana, faltum, quà tranfeundum erat Romanis, infederunt. Id quum parum occultè feciffent, conful, qui multa nocte folitus erat movere caftra, ne nox terrorem in tumultuario prælio augeret, lucem exfpeEtavit. & quum luce moveret, tamen turmam equitum exploratum mifit. Pofteaquam relatum eft, quantæ copiæ & in quo loco effent, totius agminis farcinas in medium conjici juffit, & triarios vallum circumjicere: cetero exercitu inftru&to ad hoftem acceffit. Idem & Galli fecerunt, pofteaquam apertas effe infidias, & recto ac justo prælio, ubi vera virtus vinceret, dimicandum viderunt. V. Hora fecunda ferme concurfum eft. finiftra fociorum equitum ala, & extraordinarii prima in acie pugnabant. præerant duo confulares legati, M. Marcellus, & Ti. Sempronius prioris anni conful. Novus conful nunc ad prima figna erat; nunc legiones continebat in fubfidiis, ne certaminis ftudio A 4 prius |