Summa virium fpeique ejus in Ætolis fuit, gente vaniffima & ingratiffima, ut vos prius experti eftis, nunc Antiochus experitur. Nam nec convenerunt frequentes, nec contineri in caftris potuerunt, & in feditione ipfi inter fe funt: & quum Hypatam tuendam Heracleamque depopofciffent, neutram tutati, refugerunt in juga montium, pars Heraclea incluferunt fefe. Rex ipfe, confeffus nufquam aquo campo non modò congredi fe ad pugnam audere, fed ne caftra quidem in aperto ponere, relicta omni ante fe regione ea, quam se nobis ac Philippo ademisse gloriabatur, condidit fe intra rupes: ne ante fauces quidem faltus, ut quondam Lacedæmonios fama eft, fed intra penitus retractis caftris. quod quantum intereft ad timorem oftendendum, an muris alicujus urbis obfidendum fefe incluferit? Sed neque Antiochum tuebuntur anguftia; nec Ætolos vertices illi quos ceperunt. Satis undique provifum anteque præcautum eft, ne quid adverfus vos in pugna prater hoftes effet. Illud proponere animo veftro debetis; non vos pro Gracia libertate tantùm dimicare, (quanquam is quoque egregiustitulus effet, liberatam à Philippo ante, nunc ab Ætolis & ab Antiocho liberare) neque ea tantum in pramium veftrum ceffura, qua nunc in regiis caftris funt; fed illum quoque omnem apparatum, qui indies ab Ephefo exfpectatur, prada futurum: Afiam deinde Syriamque, & omnia ufque ad ortus folis ditiffima regna imperio Romano aperturos. Quid deinde aberit, quin ab Gadibus ad mar re rubrum Oceano fines terminemus, qui orbem terrarum amplexu finit; omne humanum genus fecundum Deos nomen Romanum veneretur? bac tanta pramia dignos parate animos, In ut n craftino die bene juvantibus Diis acie decerna mus. XVIII. Ab hac concione dimiffi milites, priuf quam corpora curarent, arma telaque parant. Luce prima, figno pugnæ propofito, inftruit aciem conful arcta fronte, ad naturam & anguftias loci. Rex pofteaquam figna hoftium confpexit, & ipfe copias eduxit. Levis armaturæ partem ante vallum in primo locavit: tum Macedonum robur, quos Sariffophoros appellabant, velut firmamentum circa ipfas munitiones conftituit. his ab finiftro cornu jaculatorum fagittariorumque & funditorum manum fub ipfis radicibus montis pofuit, ut ex altiore loco nuda latera hoftium incefferent; ab dextro Macedonibus ad ipfum munimentorum finem, quà loca ufque ad mare invia paluftri limo & voraginibus claudunt, elephantos cum affueto præfidio pofuit: poft eos equites: tum, modico intervallo relicto, ceteras copias in fecunda acie. Macedones, pro vallo locati, primò facilè sustinebant Romanos, tentantes ab omni parte aditus: multum adjuvantibus qui ex loco fuperiore fundis, velut nimbum, glandes & fagittas fimul & jacula ingerebant. deinde, ut major nec jam toleranda vis hoftium interebat fe, pulfi loco intra munimenta fubductis ordinibus concefferunt. inde ex vallo prope alterum vallum, haftis præ fe objectis fecerunt. & ita modica altitudo valli erat, ut & lo cum fuperiorem ad pugnandum fuis præberet, & propter longitudinem haftarum fubjectum haberet hoftem. Multi temere fubeuntes vallum transfixi funt: & aut incepto irrito recefliffent, aut plures cecidiffent, ni M. Porcius ab jugo Callidromi, deje dejectis inde Ætolis & magna ex parte cæfis, (incautos enim & plerofque fopitos opprefferat) fuper imminentem caftris collem apparuiffet. XIX. Flacco non eadem fortuna ad Tichiunta & Rhoduntiam, nequicquam fubire ad ea caftella conato, fuerat. Macedones, quique alii in caftris regiis erant, primò, dum procul nihil aliud quàm turba & agmen apparebat, Ætolos credere vifa procul pugna fubfidio venire. ceterùm ut primùm fignaque & arma ex propinquo cognita errorem aperuerunt, tantus repente pavor omnes cepit, ut abjectis armis fugerent. Et munimenta fequentes impedierunt, & anguftiæ vallis, per quàm fequendi erant: maximè & omnium, quòd elphanti noviffimi agmine erant, quos pedes ægre præterire, eques nullo poterat modo; timentibus equis, tumultumque inter fe majorem quàm in proelio edentibus. Aliquantum temporis & direptio caftrorum tenuit. Scarphiam tamen eo die perfecuti funt hoftem. Multis in ipfo itinere cæfis captifque, non equis virifque tantùm, fed etiam elephantis, quos capere non potuerant, interfectis, in caftra reverterunt : quæ tentata eo die inter ipfum pugnæ tempus ab Ætolis, Heracleam obtinentibus præfidio, fine ullo haud parum audacis incepti effectu fuerant. ful, noctis infequentis tertia vigilia præmiffo equitatu ad perfequendum hoftem, figna legionum prima luce movit. Aliquantum viæ præceperat rex, ut qui non ante quàm Elatiæ ab effufo conftiterit curfu. ubi primùm reliquiis pugnæque & fugæ collectis, cum perexigua manu femiermium militum Chalcidem fe recepit. Romanus equitatus ipsum quidem regem Elatiæ affecutus non eft; fed ma Con gnam gnam partem agminis, aut laffitudine fubfiftentis, aut errore, ut qui fine ducibus per ignota itinera fugerent, diffipatos opprefferunt. nec præter quingentos, qui circa regem fuerunt, ex toto exercitu quifquam effugit: etiam ex decem millibus militum, quos Polybio auctore trajeciffe fecum regem in Græciam fcripfimus, exiguus numerus. quid fi Antiati Valerio credamus, fexaginta millia militum fuiffe in regio exercitu fcribenti, quadraginta inde millia cecidiffe,fupra quinque millia capta cum fignis militaribus ducentis triginta? Romanorum centum quinquaginta in ipfo certamine pugnæ, ab incurfu Ætolorum Le tuentes non plus quinquaginta interfecti funt. XX. Confule per Phocidem & Boeotiam exercitum ducente, confciæ defectionis civitates cum velamentis ante portas ftabant, metu ne hoftiliter diriperentur. ceterùm per omnes dies, haud fecus quàm in pacato agro, fine violatione ullius rei agmine proceffit; donec in agrum Coronæum ventum eft. Ibi ftatua regis Antiochi, pofita in templo Minervæ Itoniæ, iram accendit: permiffumque militi eft, ut circumjectum templo agrum popularetur. deinde cogitatio animum fubiit, quum communi decreto Boeotorum pofita effet ftatua, indignum effe in unum Coronenfem agrum fævire. Revocato extemplo milite, finis populandi fa&tus: caftigati tantùm verbis Boeoti, ob ingratum in tantis tamque recentibus beneficiis animum er ga Romanos. Inter ipfum pugnæ tempus decem naves regiæ cum præfecto Ifidoro ad Thronium in finu Maliaco ftabant. co gravis vulneribus Alexander Acarnan, nuncius adverfæ pugnæ, quum perfugiffet; trepida inde recenti terrore naves Ce naum næum Eubœx petierunt. ibi mortuus fepultufque Alexander. Tres, quæ ex Afia profecta cundem portum tenuerant, naves, audita exercitus clade, Ephefum redierunt. Ifidorus ab Cenzo Demetriadem, fi fortè eo deferret fuga regem, trajecit. Per cofdem dies A. Atilius, præfectus Romanæ claffis, magnos regios commeatus, jam fretum, quod ad Andrum infulam eft, prætervectos, excepit: alias merfit, alias cepit naves. quæ noviffimæ agminis erant, curfum in Afiam verterunt. Atilius Piraeum, unde profectus erat, cum agmine captivarum navium revectus, magnam vim frumenti & Athenienfibus & aliis ejufdem regionis fociis divifit. XXI. Antiochus, fub adventum confulis à Chalcide profectus, Tenum primò tenuit: inde Ephefum tranfmifit. Confuli Chalcidem venienti portæ paruerunt; quum appropinquante eo Ariftoteles, præfectus regis, urbe exceffiffet. & ceteræ urbes in Euboea fine certamine traditæ: paucofque per dies omnibus perpacatis, fine ullius noxa urbis, exercitus Thermopylas reductus; multo modestia poft victoriam, quàm ipfa victoria, laudabilior. Inde conful M. Catonem, per quem quæ gesta effent fenatus populufque Romanus haud dubio au&tore fciret, Romam mifit. Is à Creufa (Thefpienfium emporium eft, in intimo finu Corinthiaco retractum) Patras Achaja petit; à Patris Corcyram ufque Ætoliæ atque Acarnaniæ littora legit s atque ita ad Hydruntum Italiæ trajecit: quinto die inde pedeftri itinere Romam ingenti curfu pervenit. ante lucem ingreffus urbem, à porta ad prætorem M. Junium iter intendit. Is prima luce fe natum |