Immagini della pagina
PDF
ePub

veteris memores civile bellum exoptabant, opprimundae_rei publicae consilium cepit. In Italia nullus exercitus; Gn.1 Pompeius in extremis terris bellum gerebat; ipsi consulatum petenti magna spes; senatus nihil sane intentus;2 tutae tranquillaeque res omnes: sed ea prorsus opportuna Catilinae.

17. Igitur circiter, Kalendas Junias, L. Caesare et G. Figulo consulibus, primo singulos appellare, hortari alios, alios temptare; opes suas, imparatam rem publicam, magná praemia conjurationis docere. Ubi satis explorata sunt quae voluit, in unum omnes convocat, quibus maxima necessitudo1 et plurimum audaciae inerat. Eo convenere senatorii ordinis P. Lentulus Sura, P. Autronius, L. Cassius Longinus, G. Cethegus, P. et Servius_Sullae, Servii filii, L. Vargunteius, Q. Annius, M. Porcius Laeca, L. Bestia, Q. Curius; praeterea ex equestri ordine M. Fulvius Nobilior, L. Statilius, P. Gabinius Capito, G. Cornelius; ad hoc multi ex coloniis et municipiis, domi nobiles., Erant praeterea complures paulo occultius concilii hujusce participes nobiles, quos magis dominationis spes hortabatur quam inopia aut aliqua necessitudo. Ceterum juventus pleraque, sed maxime nobilium, Catilinae inceptis favebat; quibus in otio vel magnifice vel molliter vivere copia erat, incerta pro certis, bellum quam pacem malebant. Fuere item ea tempestate' qui crederent M. Licinium Crassum non ignarum ejus consilii fuisse; quia Gn. Pomtherefore were inclined to favour any fresh revolutionary attempt which seemed to promise an equally favourable result.

1 Gn. Pompeius. Respecting the orthography of the prenomen Gneius, see Zumpt, $ 4. Pompey was then engaged in the war against Mithridates, king of Pontus, and Tigranes, king of Armenia; and in consequence of this war, the extensive country of Syria, which had before been an independent kingdom, became a Roman province.

2 Nihil sane intentus, 'in no way attentive.' For the difference between nihil and non, see Zumpt, § 677.

That is, in the year B. c. 64, or 690 after the building of the city. Necessitudo, a close connection' or 'friendship' is commonly distinguished from necessitas, necessity,' or 'a compulsory circumstance;' but the two words are often confounded with each other, as here, and subsequently in this chapter, necessitudo is used in the sense of necessitas.

6

For the difference between plures and complures, see Zumpt, § 65. Juventus pleraque, most young men.' Commonly the plural plerique only is used; but see Žumpt, 103.

Ea tempestate, an old-fashioned expression, such as Sallust is fond of, for eo tempore; for in ordinary Latinity, tempestas is used only in the sense of 'storm' or 'tempest.'

M. Licinius Crassus had been consul several years before (B. c. 70), together with Cn. Pompey, and enjoyed considerable popularity, both on account of his former practical usefulness in the state, and

peius invisus ipsi magnum exercitum ductabat, cujusvis opes voluisse contra illius potentiam crescere, simul confisum, si conjuratio valuisset, facile apud illos principem se fore.

18. Sed antea' item conjuravere pauci contra rem publicam, in quibus Catilina fuit; de qua quam verissime potero, dicam. L. Tullo et M. Lepido consulibus, P.. Autronius et P. Sulla designati consules, legibus ambitus interrogati1 poenas dederant. Post paulo Catilina, pecuniarum repetundarum reus, prohibitus erat consulatum petere, quod intra legitimos dies profiteri' nequiverat. Erat eodem tempore Gn. Piso, adolescens nobilis, summae audaciae, egens, factiosus, quem ad perturbandam rem publicam inopia atque mali mores stimulabant. Cum hoc Catilina et Autronius circiter Nonas Decembres consilio communicato parabant in Capitolio Kalendis Januariis L. Cottam et L. Torquatum consules interficere, ipsi fascibus correptis Pisonem cum exercitu ad obtinendas duas Hispanias' mittere. Ea re cognita, rursus in on account of his colossal wealth, which he used with proper dis. cretion.

Antea. Sallust, who has commenced speaking of the conspiracy entered into in the year B. c. 64, considers it necessary, before relating its progress, to go back to an earlier conspiracy, which failed, and in which Catiline had likewise taken an active part. This earlier conspiracy the author relates in chaps. 19 and 20.

2 Qua; supply conjuratione, which is to be taken from the verb conjuravere. This is an irregularity arising from the desire to be brief and concise.

That is, in the year B. c. 66, or 688 after the building of the city. Interrogati—that is, accusati, 'taken to account by accusers, because the beginning of all such accusations consisted in the accused being asked whether they owned having done this or that thing forbidden by law.

6

5 Post paulo is less common than paulo post.

Repetundarum reus, accused of extortion.' Res repetundae, in legal phraseology, signifies the things or money which had been illegally taken by public officers from those subject to their authority; for such citizens or subjects had a right, after the expiration of the official year of their ruler, to reclaim (repetere) their property in a court of law. Those officers who were found guilty had, in addition, to pay a fine, or were otherwise punished. A person who stood accused of extortion was not allowed to come forward as a candidate for any other office before he was tried and acquitted.

Profiteri, to announce one's self' as a candidate for an office. These are the consuls of the year B. c. 65, who had obtained their office after the condemnation of the above-mentioned P. Sulla (a nephew of the dictator) and P. Autronius.

9

Hispanias. Ancient Spain was, for administrative purposes, divided into two provinces-Hispania Tarraconensis, or provincia citerior, with Tarraco (the modern Tarragona) for its capital; and Hispania Baetica, or ulterior, deriving its name from the river Baitis

Nonas Februarias consilium caedis transtulerant. Jam tum non consulibus modo, sed plerisque senatoribus perniciem machinabantur. Quodni' Catilina maturasset pro curia signum sociis dare, eo die post conditam urbem Romam pessimum facinus patratum foret. Quia nondum frequentes armati convenerant, ea res consilium diremit.

19. Postea Piso in citeriorem Hispaniam quaestor pro praetore missus est, adnitente Crasso, quod eum infestum inimicum Gn. Pompeio cognoverat. Neque tamen senatus provinciam invitus dederat; quippe foedum hominem a re publica procul esse volebat; simul quia boni complures praesidium in eo putabant, et jam tum potentia Pompeii formidolosa erat. Sed is Piso in provincia ab equitibus Hispanis, quos in exercitu ductabat, iter faciens occisus est. Sunt qui ita dicunt, imperia ejus injusta, superba, crudelia barbaros nequivisse pati; alii autem equites illos Gn. Pompeii veteres fidosque clientes voluntate ejus Pisonem aggressos; numquam Hispanos praeterea tale facinus fecisse, sed imperia saeva multa ante perpessos. Nos eam rem in medio relinquemus. De superiore conjuratione satis dictum.

20. Catilina, ubi eos, quos paulo ante memoravi, convenisse videt, tametsi cum singulis multa saepe egerat, tamen in rem fore credens universos appellare et cohortari, in abditam partem aedium secedit, atque ibi, omnibus arbitris procul amotis, orationem hujuscemodi habuit. 'Ni virtus fidesque vestra spectata mihi forent, nequidquam opportuna res cecidisset; spes magna, dominatio in manibus frustra fuissent. Neque ego per ignaviam aut vana ingenia incerta pro certis captarem. Sed quia multis et magnis tempestatibus vos cognovi fortes fidosque mihi, eo animus ausus est maximum atque pulcherrimum facinus incipere, simul quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi; nam idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est. Sed ego quae mente (the modern Guadalquiver). Its chief towns were Corduba and Hispalis (now Seville).

About the force of quod, when joined to conjunctions, see Zumpt, 807. Compare p. 14, note 6.

2 That is, he was only quaestor, but had the powers of a praetor, being commissioned to supply the place of a praetor.

3 Respecting the indicative dicunt, see Zumpt, § 563.

4 The author now continues his account of the conspiracy entered into in B. c. 64.

5 Per ignaviam, by means of cowardice,' here means, with the assistance of cowardly men,' 'such as you are not, since I have evidence of your valour and trustworthiness.' Vana ingenia are men of untrustworthy character. In both cases the abstract quality is mentioned instead of the person possessing it.

agitavi omnes jam antea diversi1 audistis. Ceterum mihi in dies magis animus accenditur, quum considero, quae condicio vitae futura sit, nisi nosmet ipsi vindicamus in libertatem. Nam postquam res publica in paucorum potentium jus atque dicionem concessit, semper illis reges, tetrarchae2 vectigales esse, populi, nationes stipendia pendere; ceteri omnes, strenui, boni, nobiles atque ignobiles vulgus fuimus sine gratia, sine auctoritate, iis obnoxii, quibus, si res publica valeret, formidini essemus. Itaque omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt, aut ubi illi volunt; nobis reliquere pericula repulsas, judicia, egestatem. Quae quousque tandem patiemini fortissimi viri? Nonne emori per virtutem praestat quam vitam miseram atque inhonestam, ubi alienae superbiae ludibrio fueris, per dedecus amittere? Verum enimvero pro deum atque hominum fidem 3 victoria in manu nobis est, viget aetas, animus valet; contra illis annis atque divitiis omnia consenuerunt. Tantummodo incepto opus est; cetera res expediet. Etenim quis mortalium cui virile ingenium est, tolerare potest, illis divitias superare, quas profundant in extruendo mari et montibus coaequandis, nobis rem familiarem etiam ad necessaria deesse? illos binas aut amplius domos continuare, nobis larem familiarem nusquam ullum esse? Quum tabulas, signa, toreumata emunt, nova diruunt, alia aedificant, postremo omnibus modis pecuniam trahunt, vexant, tamen summa libidine divitias vincere nequeunt. At nobis est domi inopia, foris aes alienum, mala res, spes multo

1 Diversi, 'separately;' that is, at different times, and in differ. ent places.

Tetrarcha is a title which properly belonged only to such princes as ruled over the fourth part of a whole nation. Such a division took place in Galatia, and afterwards also in Judaea. A similar title, ethnarcha, but that of king also, was sometimes granted to powerful princes; or, when they had had it before, the Roman senate sometimes allowed them to keep it.

3 Pro fidem, or proh fidem, is an exclamation, and pro an interjection. The accus. fidem is governed by some such verb as testor or invoco. See Zumpt, § 361.

4

Superare here has an intransitive meaning, 'to exist in abundance.'

[ocr errors]

Lar familiaris, a domestic or family divinity, whose image stood in the interior of the house, by the domestic altar; hence lar, or the plural lares, is sometimes used in the sense of a house,' or 'home.' Toreumata are the vasa caelata mentioned in chap. 11; works in metal, especially silver, with raised figures. The instrument called by the Latins caelum, was called by the Greeks Tópos, whence τορεύειν, τόρευμα.

7They cannot master their wealth;' that is, they are not able to spend it.

asperior; denique quid reliqui habemus praeter miseram animam? Quin' igitur expergiscimini? En2 illa, illa, quam saepe optastis, libertas, praeterea divitiae, decus, gloria in oculis sita sunt. Fortuna omnia ea victoribus praemia posuit. Res, tempus, pericula, egestas, belli spolia magnifica magis quam oratio mea vos hortentur. Vel imperatore vel milite me utimini; neque animus neque corpus à vobis aberit. Haec ipsa, ut spero, vobiscum una consul agam, nisi forte me animus fallit, et vos servire magis quam imperare parati estis.

21. Postquam accepere ea homines, quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla, tametsi illis quieta movere magna merces videbatur, tamen postulavere plerique, uti proponeret, quae condicio belli foret, quae praemia armis peterent, quid ubique opis aut spei haberent. Tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium, magistratus, sacerdotia, rapinas, alia omnia, quae bellum atque libido victorum fert. Praeterea esse in Hispania citeriore Pisonem, in Mauretania cum exercitu P. Sittium Nucerinum, consilii sui participes; petere consulatum G. Antonium, quem sibi collegam fore speraret, hominem et familiarem et omnibus necessitudinibus circumventum; cum eo se consulem initium agendi facturum. Ad hoc maledictis increpat omnes bonos, suorum unum quemque nominans laudare; admonebat alium egestatis, alium cupiditatis suae, complures periculi aut ignominiae, multos victoriae Sullanae, quibus ea praedae fuerat. Postquam omnium animos alacres videt, cohortatus, ut petitionem suam curae haberent, conventum dimisit.

5

22. Fuere ea tempestate qui dicerent, Catilinam, oratione habita, quum ad jusjurandum populares sceleris sui adigeret,

1

2

[ocr errors]

Quin-that is, qui non or quo non? why not?'

En, as well as ecce, are most commonly construed with the accusative.

Tabulae novae are literally 'new registers of debts;' that is, a change or reduction of debts, when, for example, the interest already paid was deducted from the principal, or when the amount of debts was reduced by one-half, or even by three-fourths. Such regulations of debts in favour of debtors were often resorted to in the revolutions of the ancient republics.

If he should be consul with him, he would begin to carry the matter into effect.'

[ocr errors]

Ignominia, disgrace' which a person incurs, either because he has been condemned in a court of law, or with which he has been branded by the censors.

Popularis, properly 'a fellow-countryman,' or 'belonging to the same people;' but Sallust here, and in chapter 24, uses it in the more general sense of particeps, socius, 'associate.'

« IndietroContinua »