1403

MONITU M

CREVIERII.

AMICE lector, quo facilius Auctorum in ora libri hiç allegatorum testimonia possis, si animus ferat, cum ipsis conferre fontibus, hæc observes velim.

1. Numerus Romanus semper notat librum, vel majorem aliquam divisionem operis; numerus Arabicus minutas sectiones. Sic ubi reperis Liv. XXVIII. 28. intellige allegari Livium, libro vigesimo octavo, capite itidem vigesimo octavo.

11. Ubi nudum nomen alicujus scriptoris expressum est, non indicata parte operis in qua reperiatur id cujus ille testis citatur, recurrendum est ad superiora, donec tibi occurrat cum nomine auctoris etiam libri vel operis nota. Zonaras tamen ubique fere sic nude nominatur, quia ex ipsa historiæ, quam ille perpetuam contexuit, serie facile intelligitur locus ad quem referri quidque debeat.

III. In Cicerone, Freinshemium secuti, majorem distinctionem a Grutero ortam indicamus.

IV. Denique raro paginas librorum notavimus In Strabone tamen, ubi earum mentionem fecimus, respeximus editionem Parisiensem anni 1620. ab Isaaco Casaubono curatam.

SUPPLEMENTUM

LIBRI XI.

HISTORIARUM

T. LIVII PATAVINI.

tom. II.

1. FRACTE jam multis præliis Samnitium opes erant ; neque dubium habebatur, quin bello finis imponi posset, si perculso et debilitato hosti quam minimum ad confirmandos animos spatii relinqueretur. Igitur Q. Fabius consul, Zonaras ardens juventa, et confecti belli gloriam sibi comparare certus, delectu haud segniter acto, protinus in Campaniam cum exercitu profectus est. Samnites enim, dura gens, et ad desperationem potius quam timorem tot cladibus acta, quod superioris anni consules ad triumphum suum legiones deduxerant, occasione temporum usi, non pœnitendas copias ex reliquiis priorum pugnarum et novis delectibus coëgerant: et, quoniam pestilentia Romanos urgeri sciebant, præterea consules, nec experientia bellorum, nec auctoritate magnopere metuendos, eum in annum factos esse audiverant; in spem erecti, Campanos semper spretos, tum Liv.v11.31. autem, ut auctores periculorum malorumque suorum, invisiores, populationibus et vastatione agrorum lacessebant. 2. Erat in duce Romano par dignitati Fabiæ domus

A. U. C. 460. A. C. 292. Q. Fabio, D. Junio Coss. Hic annus est Freinshemio 461. ab Urbe condita. Sed nos Dodwellum sequimur, ut monuimus in Præfatione. Ejus autem ratio

nes,

hic et per totam reliqui temporis historiam, a fastis Capitolinis, quos Freinshemius sequitur, uno anno discrepant. Crev.

Zonaras.

animus: sed contemtus toties a suis victæ gentis, et rei gerendæ cupiditas, consilium eripuerant. Raptim ad hostes exercitu ducto, cum præmissos ab imperatore Samnitium speculatores vidisset, qui conspecto Romanorum agmine se recipiebant ad suos, universam hostium multitudinem fugere arbitratus, non locorum, non hominum explorato habitu, tanquam omnis victoriæ spes in celeritate posita esset, quanta maxima festinatione poterat, signa inferri jussit. Apud Samnites a suis præmonitos omnia circumspectius acta sunt præcipi opportuna loca, strui acies, alloquiis ducum accendi militis animi potuerunt. Igitur eventus prælii qualis esse debuit fuit. Fessos ex itinere et cursu, turbatis ordinibus, tanquam ad prædam magis quam pugnam venientes, instructus paratusque miles haud magno Eutrop. 1. negotio pepulit: Fabius, desideratis suorum millibus tribus, Bios Má- majore etiam numero sauciorum, quominus omnem exercitum amitteret superventu noctis defensus est.

11. Suidas in

ξιμος.

3. Tum loco paulo æquiore capto, quantum in illa trepidatione fieri potuit, castra communita sunt: in quibus haud multo melior quam in ipsa acie aut facies rerum, aut fiducia animorum fuit: non requies fessis, non cibus esurientibus, non fomenta sauciis suppetebant: tantum cum armis egressi, prioribus in castris impedimenta omnia reliquerant. Igitur inter gemitus morientium et querelas superstitum tota nox exacta est, omnibus imminentem diem cum horrore ac desperatione, ut supremam, opperientibus. 'Neque enim laboribus fessos, exhaustos vigiliis, vulneribus debiles, perculsos infelici prælio, numero etiam multum imminuto, resistere posse hostibus, quos incolumis adhuc, integris animis corporibusque, et optima spe incensus, exercitus sustinere nequivisset.' Rebus conclamatis, uti solet, remedium ab hostis errore fuit. Ille venientis alterius Zonaras. consulis fama perterritus, ne, si oppugnare castra Fabiana

Venientis alterius consulis fama] Zonaras, quem hic auctorem allegat Freinshemius, patris Fabii, quem prope esse putabant, metu recessisse Samnites scribit, quia nimirum jam inde ab initio anni legatum fuisse filio patrem tradidit, et relictum

in urbe prælio non affuisse. At Fabii Rulli mentionem hoc loco facere non poterat Freinshemius, qui in iis quæ præcedunt alios auctores secutus, post cladem demum Romani exercitus, et Samnitium victoriam, legatum filio ivisse Rullum nie

adortus esset, recentium copiarum adventu a tergo circumveniretur, rerum supra spem felicium successu contentus, motis castris iter alio convertit. Digressis hostibus, Romani quoque ad tutiora loca se receperunt.

Liv. Epit.

XI.

4. Postquam ista Romam allata sunt, magis ignominia. quam accepto detrimento mota civitas molestissime tulit, temeritate consulis effectum, ut bellum, quo diuturnius nullum fuerat, cum jam in exitu esset, nova spe repletis Samnitium animis, formidabilius iterum, quam a longo tempore fuisset, renasceretur. Neque tribuni modo plebis, quorum hæ propriæ artes erant, frequentibus ad populum concionibus invidia et odio cuncta repleverant ; verum etiam apud Patres agitata re atroces sententiæ dicebantur : factumque Dio apud senatusconsultum est, quo certum ante diem Fabius con- Valesium. sul ad dicendam Romæ causam adesse' jubebatur. Venientem magna vis accusatorum adorta est: neque defendi factum quibat, et, quod unum maxime prodesse debebat reo, Fabii senis gratia, in contrarium verterat. Minus enim ignoscendum ei putabant, qui a præstantissimo viro genitus, et inter paternos triumphos educatus, non modo Romanum nomen, sed suæ quoque familiæ laudes, et partas a majoribus victorias, per tantam imprudentiam accepta clade fœdavisset.

5. Exulcerati animi, et defensionem paranti reo vix æquas aures præbituri, Fabii patris insigni pietate primum, mox etiam oratione leniti sunt. Is enim veritus, ne propter rem male gestam filius ab exercitu removeretur, ab ipsa quidem culpa purganda penitus abstinuit; sed sua et majorum merita modeste commemorans, 'tam acerbam sibi jam seni, tam ignominiosam genti Fabiæ notam' deprecabatur. Neque tamen se postulare, ut ceteris tot Fabiis, qui ab ipsis prope urbis primordiis Romanam rem virtute consilioque auxissent; ut trecentis etiam illis, qui rempublicam sua et tantum non universi nominis Fabii internecione texissent, error unius condonetur; si immedicabilis ille sit, majusque commodum ex poena filii sui quam incolumitate proventurum esse videatur : se enim caritatem pa

morat. Ideo videtur patri Fa. bio, quem Zonaras appellat,

consulem alterum in sua narra-
tione substituisse. Crev.