castra accepit, iter ad mare convertit. Haud procul Tarracone classicos milites navalesque socios, vagos palantesque per agros, (quod ferme fit, ut secundæ res negligentiam creent,) 19" equite passim dimisso, cum magna cæde, majore fuga, ad naves compellit. Nec diutius circa ea loca morari ausus, ne a Scipione opprimeretur, trans Iberum sese recepit. Et Scipio, raptim ad famam novorum hostium agmine acto, 20 cum in paucos præfectos navium animadvertisset,' præsidio Tarracone modico relicto, Emporias cum classe rediit. Vixdum digresso eo, Hasdrubal aderat: et, Ilergetum populo, qui obsides Scipioni dederat, ad defectionem impulso, cum eorum ipsorum juventute agros fidelium Romanis sociorum vastat. Excito deinde Scipione hybernis, toto cis Iberum rursus cedit agro. Scipio, relictam ab auctore defectionis Ilergetum gentem cum infesto exercitu invasisset, compulsis omnibus Athanagiam, urbem (quæ caput ejus populi erat) circumsedit: intraque dies paucos, pluribus quam ante obsidibus imperatis, Ilergetes, pecunia etiam mulctatos, in jus ditionemque recepit. Inde in Ausetanos prope Iberum, socios et ipsos Poeno

i Ducto exercitu.

2

a

quam perditas res amissaque.—19 Quod ferme fit, ubi secundæ res negligentiam creant emend. Doering. Creant malit et Tan. Faber.-20 Vett. libb, accito. —1 ' Cum in paucos præfectos paululum animadvertisset. Lipsius, palam. Put. PAVIUM, hoc est, navium: nam de illis agitur, lib. xxi. In ipso impetn movendarum de integro rerum perculit eum præfectorum navium transitio." J. F. Gronov.-2 Ita post Sigonium a Grutero reliquisque receptum est, duobus vel tribus Mss. astipulantibus; in Frob. Francof. et all, legitur: hybernis, hostis cis Iberum rursus cedit. Agros Scipio relictos ab auctore def, et Ilergetum g. In Mss. vero et vetustissimis Edd, vitiose: hybernis stoicosis Tarracone Iberum rursus cedit. Agros,&c. vide num olim scriptum fuerit: hostico cis Iberum rursus cedit agro. Sed erroris causa in hybernis toto cis fere fa

NOTE

u Ut secundæ res negligentiam creent] Mallet T. Fab. creant: quod rectum esset si posterior tantum hujus membri pars spectaretur: sed quæ præcedunt, nempe quod ferme fit, ut, subjunctivum exigunt modum.

* Ilergetum populo] Diocèse de Lerida, au-delà de la Segre.

y Ab auctore defectionis] Hasdrubale nimirum.

z Athanagiam, urbem] Sic primum appellabatur, quæ post dicta est Пlerda, nunc Castellanis Lerida, incolis Lleida ad Sicorim, in Catalonia.

a In Ausetanos] Hod. Diocèses de Vic et de Girone. Sed hi nulla ex

b

rum, procedit: atque, urbe eorum obsessa, Lacetanos auxilium finitimis ferentes nocte, haud procul jam urbe, cum intrare vellent,3 excepit insidiis. Cæsa ad duodecim millia: exuti pæne omnes armis, domos passim palantes per agros diffugere; nec obsessos alia ulla res, quam iniqua oppugnantibus hyems, tutabatur. Triginta dies obsidio fuit: per quos raro unquam nix minus quatuor pedes alta jacuit: adeoque pluteos ac vineas Romanorum operuerat; ut ea sola, ignibus aliquoties conjectis ab hoste, etiam tutamentum fuerit. Postremo cum Amusitus princeps eorum ad Hasdrubalem profugisset, viginti argenti talentis pacti deduntur. Tarraconem in hyberna reditum est.

d

62. Romæ aut circa urbem 4 multa ea hyeme prodigia facta: aut (quod evenire solet, motis semel in religionem animis) multa nuntiata et temere credita sunt: in quis ingenuum infantem semestrem in foro olitorio triumphum clamasse et foro boario bovem in tertiam contignationem sua sponte escendisse, atque inde tumultu habitatorum territum sese dejecisse: et navium speciem de cœlo affulsisse, et ædem Spei, quæ est in foro olitorio, fulmine ictam: et

cilius deprehenditur.' Stroth. Vid. Not. Var.-3 Malit Rupert. haud procul urbe, cum jam intrare vellent. 4 Olim legebatur Romæ autem et circa urbem. Conj. J. F. Gronov. Roma

NOTE

parte Iberum attingunt, intermediis hinc Lacetanis, inde Laletanis et Cosetanis. Hic itaque Cosetanos pro Ansetanis lubens scriberem, nisi caput Cosetanorum esset Tarraco, Scipionum opus. Sed illorum forte angulus aliquis Tarraconem inter et Iberum a Romanis tunc defecerat.

b Urbe corum obsessa] Ausetanorum urbs Ausa dicebatur, postea AquæVoconiæ, nunc Vic d'Osona.

c

e Viginti argenti talentis] Ostendimus ratione habita ponderis et comparatione facta argenti ad argentum, falenta illa æquiparari posse duobus millibus librarum nostratium, additis

quingentis et quinquaginta libris: sic viginti talenta respondebunt ferme 51000. libris Francicis.

+ Quod evenire solet, &c.] Ex hoc loco excusari potest frequens prodigiorum commemoratio, quæ apud Livium occurrit: ne quis eum omnia credidisse putet, quæ narrat. J. Clericus.

d In foro olitorio] Fuit forum olitorium in regione Urbis undecima ex Augusti descriptione, haud procul Circo maximo: ibi fere ubi nunc Piazza Montanara. Boarium vero regione Urbis octava, quæ est fori Romani, nec procul ab olitorio.

Lanuvii hastam se commovisse et corvum in ædem Junonis devolasse, atque in ipso pulvinario consedisse: et in agro Amiternino multis locis hominum specie procul candida veste visos, nec cum ullo congressos: et in Piceno lapidibus pluisse: et Cære sortes extenuatas : et in Gallia lupum vigili gladium e vagina raptum abstulisse. Ob cetera prodigia libros adire decemviri jussi. Quod autem lapidibus pluisset in Piceno, novemdiale sacrum editum, et subinde aliis procurandis prope tota civitas' operata fuit. Jam primum omnium Urbs lustrata est, hostiæque majores, quibus editum est, Diis cæsæ; et donum ex auri pondo quadraginta Lanuvium ad Junonis 1o

et circa.-5 Conj. Stroth. olitorio io triumphe clamasse.—6 Hominum species .... visas, nec tamen illis congressos. Vett. libb. alii, nec tamen cum illis congressos; alii, nec tamen cum ullo congressos.' Sigon. Vid. Not. Var.-7 AL prope civitas.-8 Occurrebat primum legi posse occupata: sed vulgatum probum est.' Stroth.-9 Al. edictum.—10 Quidam codd. Lanuvium et Junoni,—11

NOTE

e In agro Amiternino] Amiternum oppidum fuit Vestinorum, qui pars Samnii latius sumti, ad amnem Aternum; ejus ruinæ visuntur non procul Aquila, ad pagum qui hodie S. Vittorino in Aprutio ulteriori regni Neapolitani provincia.

Sortes extenuatas] Notat Salmasius, in portentis et somniis prospe rum judicari ab aruspicibus et somniorum interpretibus, quoties res majores apparent, quam pro natura sua; contra infaustum haberi, si minores solito videantur: quod confirmari potest exemplo vaccarum septem pinguium, totidemque macilentarum, quæ Pharaoui in somnis visæ. Hic igitur sortes attenuatæ, vel extenuatæ, pro mali omi nis ostento referuntur.

Sortes extenuatas] Infra attenuatæ dicuntur, et lib. xxII. cap. 1. ' sua sponte attenuatæ.' Just. Lipsius conjiciebat extaniatas, hoc est, tæniis quibus involutæ erant expeditas, Elect. 1. 1. c. 12. Malim cum aliis

interpretari de talis, qui jaciebantur ante statuam Numinis, quod consulebatur; et qui cum in cista sacra servarentur, minores sint inventi, quam fuerant, ut quidem templi antistites dicebant. Simile quid de triente aneo Serviliorum habet Plinius l. XXXIV. c. 13. ut recte observavit J. F. Gronovius. Ceterum de ratione consulendorum Deorum per sortes, vide quæ collegit Ant. Van-Dale, Diss. de Divin. Idol. sub V. T. c. 4. J. Clericus.

& Hostiæque majores] Ætate scilicet grandiores, non lactentes.

h Quibus editum est] Id est, Diis qui nominati ab decemviris sacrorum fuerunt ut iis supplicaretur. Sed etsi legatur quibus edictum, non erit diversa sententia ; qui enim pro magis. tratu et officio aliquid publice denun. tiant, præscribunt, aut imperant, edicere proprie dicuntur.

i Ex auri pondo quadraginta] Auri defæcati libra Romano pondere quin.

12

portatum est; et signum æneum matronæ Junoni in Aventino dedicaverunt; " et lectisternium Cære, ubi sortes attenuatæ erant, imperatum; et supplicatio Fortunæ in Algido; Romæ quoque et lectisternium Juventati," et supplicatio ad ædem Herculis nominatim, deinde universo populo circa omnia pulvinaria, indicta; et Genio majores hostiæ cæsæ quinque; et C. Atilius Serranus prætor vota suscipere jussus, si in decem annos res publica eodem stetisset statu. Hæc, procurata votaque ex libris Sibyllinis, magna ex parte levaverant religione animos.14

63. Consulum designatorum alter Flaminius, cui eæ legiones, quæ Placentiæ hybernabant, sorte evenerant, edictum et literas ad consulem misit, ut is exercitus Idibus Martiis Arimini' adesset '5 in castris. Huic in provincia consulatum inire consilium erat, memori veterum certaminum cum Patribus, quæ tribunus plebis,+ et quæ postea consul, prius de consulatu, qui abrogabatur, dein de triumpho habuerat; invisus etiam Patribus ob novam legem, quam Q. Claudius 16 tribunus plebis adversus senatum, uno Patrum adjuvante C. Flaminio, tulerat: ne quis senator, cuive senatorius pater fuisset," maritimam navem,

Olim legebatur ædificaverunt.-12 Al. extenuatæ.-13 Al. Juventæ.—14 Animos religione Gronov. Doujat. Crevier. Levaverunt animum religione. Lipsius ex suo animum religionis, quod in Voss. notavimus. Ceteri non subscribunt. Put. religione animos.' J. F. Gronov.

15 Al. esset.-16 Olim legebatur invisus etiam senatui ob novam legem, quam inique Q. Claudius. Pro adversus senatum conj. J. F. Gronov. adverso senatu. -17 'Sic ex conjectura dedi pro vulgato vitioso et inepto: quive Senatoris

NOTÆ

gentis sexaginta ferme libris nostratibus æstimanda venit. Itaque quadraginta libræ sive pondo efficient 22400. libras Francicas, præter manus pretium.

* Ad consulem misit] Ad Sempronium, cui provincia Gallia superiori

anno evenerat.

'Arimini] Est Ariminum oppidum veteris Umbria ultra Apenninum, quam diu Senones occuparunt, vulgo

Rimini, ad ostium cognominis fluvii, (qui nunc Marecchia,) citra Rubiconem, ubi Flaminiæ, et provincia totius Galliæ Cisalpinæ initium: ideoque hic dicitur maluisse Flaminium inire consulatum in provincia, quam Romæ et in Italia proprie dicta.

+ Quæ tribunos plebis, &c.] Vide supplem. Freinshemiana 1. xx. c. 19. et c. 49. J. Clericus.

m

n

quæ plus quam trecentarum amphorarum esset, haberet. Id satis habitum ad fructus ex agris vectandos. Quæstus omnis Patribus indecorus visus. Res, per summam contentionem acta, invidiam apud nobilitatem suasori legis Flaminio, favorem apud plebem alterumque inde consulatum, peperit. Ob hæc ratus auspiciis ementiendis,18 " Latinarumque feriarum mora, et consularibus aliis impedimentis retenturos se in Urbe, simulato itinere privatus clam in provinciam abiit. Ea res, ubi palam facta est, novam insuper iram infestis jam ante Patribus movit: 'Non cum senatu modo, sed jam cum Diis immortalibus, C. Flaminium bellum gerere. Consulem ante inauspicato factum revocantibus ex ipsa acie Diis atque hominibus non paruisse; et nunc conscientia spretorum 19 P et Capito

pater fuisset: quasi is nec ipse esset senator, et ex dignitate filii aliquid in patrem redundaret. Immo ne plusquamperfectum quidem fuisset sic locum habere posset. Ob eandem rationem neque Perizonii conjectura, filius pro pater reponentis, vera esse potest: dicendum enim fuisset: quive senatoris filius esset, non fuisset. Propior est Roelli conjectura cuive senator pater fuisset. At nostra ad literas propius accedit, neque insolens videri debet, senatorius pater; cum inveniatur senatoria domus ' (Sueton. in Claud. cap. 35.), 'senatoria necessitas' (Tacit. Aun. XI. 4.), et senatorii seminis homo' (Sidon. Epist. 1. 6.)' Stroth.-18 Olim emendis. Malit Sigon. repetendis.-19 Conscientias prætorum Edd. vetustissimi et Mss. omnes conscientia præteritorum Sigon. Francof. Grut. comitia prætorum Mogunt. Frob. Nostrum, [c. spr.] quod

NOTE

m Trecentarum amphorarum] Dicuntur amphoræ Græcis quæ ex utraque parte ansis feruntur, Latine quadrantalia; vasa continendis liquoribus, et mensuræ genus. Capiebat autem amphora urnas duas, congios octo, sextarios octo supra quadraginta: id est, pintas Parisienses ferme 28.

"Auspiciis ementiendis] Verebatur Flaminius, ne Senatores, falsa auguria atque omina per augures obnuntiando, ipsum tanquam inauspicato creatum consulem in urbe morarentur, aliisve impedimentis, auspiciorum vel feriarum, ei honorem de. latum eriperent.

Ementiendis] Fingendo auspicia vitiosa. Vide exemplum auguris, in contrarium I. x. c. 40. Nec dubito quin tales fraudes sæpe fierent, cum in gratiam coss, tum ut eorum consiliis obsisteretur. Ubi quod prodest, aut nocet, facile est factu, non desunt amici, aut inimici qui rem aggrediantur, vel ut prosint, vel ut noceant. J. Clericus.

• Latinarumque feriarum] Per quas novi consules sacrificium in monte Albano una cum sociis Latini nominis Jovi Latiari facere soliti antequam in provincias suas discederent.

P Conscientia spretorum] Deorum nempe atque hominum, de quibus