Immagini della pagina
PDF
ePub

12

[ocr errors]

13

agmine onerariarum procul visa, cum magna lætitia civium sociorumque, portum Tarraconis ex alto tenuit. Ibi milite exposito, profectus Scipio fratri se conjungit: ac deinde communi animo consilioque gerebant bellum. Occupatis igitur Carthaginiensibus Celtiberico bello, haud cunctanter Iberum transgrediuntur, nec ullo viso hoste, Saguntum pergunt ire, quod ibi obsides totius Hispaniæ custodiæ traditos ab Hannibale fama erat modico in arce custodiri præsidio. Id unum pignus inclinatos ad Romanam societatem omnium Hispaniæ populorum animos morabatur, ne sanguine liberum suorum culpa defectionis lueretur. Eo vinculo Hispaniam vir unus, solerti magis quam fideli consilio," exsolvit. Abelux erat Sagunti nobilis Hispanus,11 fidus ante Pœnis: tum (qualia plerumque 13 sunt barbarorum ingenia) cum fortuna mutaverat fidem. Ceterum, transfugam, sine magnæ rei proditione venientem ad hostes, nihil aliud quam unum vile atque infame corpus esse ratus, id agebat, ut quam maximum emolumentum novis sociis esset. Circumspectis igitur omnibus, quæ fortuna potestatis ejus poterat facere, obsidibus potissimum tradendis animum adjecit: eam unam rem maxime ratus conciliaturam Romanis principum Hispaniæ amicitiam. Sed cum, injussu Bostaris præfecti, satis sciret, nihil obsidum custodes facturos esse, Bostarem ipsum arte aggreditur. Castra extra urbem in ipso littore habebat Bostar, ut aditum ea parte 14 intercluderet Romanis. Ibi eum in secretum abductum, velut ignorantem, monet, quo statu 15 sit res:

Cum omnia considerasset quæ fortuna in manu ac potestate ipsius constituere poterat; animum maxime applicuit ad tradendos Scipioni obsides quos Hispani Carthaginiensibus dederunt.

ginta l. n.' Rupert. Cum viginti et dat Kreyssigius.-8 Al. adjecto.-9 Fratri conjungitur Edd. ante Drak.-10 Al. liberorum.-11 Put. Pet. melior, duo Pall. Voss. solertiæ magis quam fideli consilio.-12 Abelux erat Sagunti nobilis Hispanus; non, ut in antt. Edd. Abelox, sed rectius forte Abelyx aut Abilyx. 'ABIAUE ap. Polyb. III. 98. 99. Mox jam pro tum conj. Doering. Rupert.-13 Pleraque Edd. ante Drak.-14 Ita pro vulg. ex portu Mss. Pet. et Cantabr. (ex parte Flor. et duo Hearnii,) quos secutus sum, suadente Jac. Gron. qui bene monet, Sagunto, passus mille a mari sitæ, non fuisse portum, certe eum nusquam memorari.' Rupert. Ex parte dat et Kreyssigius.-15 Al. monet in quo

• Metum continuisse ad eam diem Hispanorum animos, quia procul Romani abessent: nunc cis Iberum castra Romana esse, arcem tutam perfugiumque novas volentibus res. Itaque, quos metus non teneat, beneficio et gratia devinciendos esse.' Miranti Bostari percunctantique, quodnam id subitum tantæ rei donum possit esse? 'Obsides,' inquit, 'in civitates remitte. Id et 16 privatim parentibus, quorum maximum nomen in civitatibus est suis, et publice populis gratum erit. Vult sibi quisque credi, et habita fides ipsam plerumque obligat fidem. Ministerium restituendorum domos obsidum mihimet deposco ipse, ut opera quoque impensa consilium adjuvem meum, et rei suapte natura gratæ, quantam insuper gratiam possim, adjiciam.'+ Homini, non ad cetera Punica ingenia callido, ut persuasit," nocte clam progressus ad hostium stationes, conventis quibusdam auxiliaribus Hispanis; et ab iis ad Scipionem perductus, quid afferret, expromit. Fide accepta dataque, ac loco et tempore constituto ad obsides tradendos, Saguntum redit; diem insequentem absumsit cum Bostare mandatis ad rem agendam accipiendis. Dimissus, cum se nocte iturum, ut custodias hostium falleret, constituisset; ad compositam cum iis horam excitatis custodibus puerorum profectus, veluti ignarus in præparatas sua fraude insidias ducit. In castra Romana perducti. Cetera omnia de reddendis obsidibus, sicut cum Bostare constitutum erat, acta per eundem ordinem, quo si Carthaginiensium nomine sic ageretur."7 Major aliquanto Roma

z Jam cis Iberum (respectu Sagunti) esse Romanorum castra, quo Hispani, si defectionem cogitarent, possent tanquam ad tutam arcem confugere.

a Postquam rem persuasit Bostari, qui simplex et candidus homo erat, nec juxta reliqua Pœnorum ingenia versatus.

statu.-16 Et deest in Edd. ante Drak.—17 'In plerisque Mss. et Edd. antt. quasi agerentur; sed bene emend. Stroth. acta per eundem (Abelucem) ordine,

NOTE

+ Addit Polyb. verendum ne Romani, Sagunto et obsidibus potiti, Hispanos ad se convertant.

2 Cetera omnia de reddendis obsidibus] Obsides proximis suis redditi sunt per Abelucem, eadem ratione,

norum gratia fuit in re pari, quam quanta futura Carthaginiensium fuerat. Illos enim, graves superbosque in rebus secundis expertos, fortuna et timor mitigasse videri poterat. Romanus primo adventu, incognitus ante, ab re clementi liberalique initium fecerat: et Abelux, vir prudens, haud frustra videbatur socios mutasse. Itaque ingenti consensu defectionem 18 omnes spectare: armaque extemplo mota forent, ni hyems, quæ Romanos quoque et Carthaginienses concedere in tecta coëgit, in

tervenisset.

23. Hæc in Hispania quoque secunda æstate Punici belli gesta; cum in Italia paulum 19 intervalli cladibus Romanis solers cunctatio Fabii fecisset. Quæ ut Hannibalem non mediocri solicitum cura habebat, tandem eum militiæ magistrum delegisse Romanos cernentem, qui bellum ratione, non fortuna, gereret; ita contemta erat inter cives, armatos pariter togatosque; utique postquam, absente eo, temeritate magistri equitum, læto verius dixerim,20 quam prospero eventu, pugnatum fuerat. Accesserant duæ res ad augendam invidiam dictatoris: una fraude ac dolo Hannibalis, quod, cum a perfugis ei monstratus ager dictatoris esset, omnibus circa solo æquatis, ab uno eo ferrum ignemque et vim omnem hostium abstineri jussit, ut occulti alicujus pacti ea merces videri posset: altera ipsius facto, primo forsitan dubio, quia non expectata in eo se

.....

quo sc. acta fuerint, si C. n. res (ita unus Ms.) ageretur.' Rupert.-18 Al. ad defectionem. 19 Paululum Edd. ante Drak.-20 Olim legebatur, læto ut verius dixerim.

NOTE

qua cum Bostare convenerat: sed redditi nomine Romanorum, non Carthaginiensium: ita ut major illorum apud Hispanos gratia ex eodem facto fuerit, quam horum fuisset: quia Romani nec secundis rebus molestos se atque arrogantes præbuerant Hispanis, (cum nondum eis imperassent,) nec videri poterant metu ob minus

prosperam fortunam inflexi restituises obsides: quorum utrumque in Pœnos cadebat.

a Lato verius dixerim, quam prospero eventu] Minus est læto quam prospero eventu pugnare. Hoc enim plenam victoriam significat: illud vero leviori prælio superatum hostem, non fusum fugatumque.

natus auctoritas est; ad extremum haud ambigue in maximam laudem verso, in permutandis captivis: quod, sicut primo Punico bello factum erat, convenerat inter duces Romanum1 Poenumque, ut, quæ pars plus reciperet, quam daret, argenti pondo bina et selibras in militem præstaret." Ducentos quadraginta septem3 cum plures Romanus, quam Poenus, recepisset, argentumque pro eis debitum, sæpe jactata in senatu re, quoniam non consuluisset Patres, tardius erogaretur; 4 inviolatum ab hoste agrum, misso Romam Quinto filio, vendidit, fidemque publicam impendio privato exsolvit.d Hannibal pro Geronii monibus, cujus urbis, captæ atque incensæ ab se, in usum horreorum pauca reliquerat tecta, in stativis erat. Inde frumentatum duas exercitus partes mittebat: cum tertia ipse expedita in statione erat, simul castris præsidio, et circumspectans, necunde impetus in frumentatores fieret.

7

Ut in captivorum numero, ii qui plures ab hostibus captos reciperent quam ipsis redderent, pro singulis capitibus duas argenti libras et dimidiam solverent.

Vid. Not. Var.-1 Romanos Edd. ante Crevier.-2' Put. quæ pars prius rec. An fuit plures, nempe captivos? Nec moverim tamen vulgatam, ad quam intelligis, captivorum.' J. F. Gronov. -3 Vereor ne scriptum fuerit CCXLII. Sigon.-4 Rogaretur Edd. ante Drak.-5 Olim misso Romam filio. Put. misso Romam qui filio.—6 Al. Gerionis.—7 Olim ab se usum horreorum.-8 Olim legebatur, pauca reliquerat tecta, stativa habebat. Vid. Not. Var.

NOTE

retur.

b Argenti pondo bina et selibras] formam, argentum Hoc argenti pondus nonaginta ferme libris nostratibus responderet: ducenti igitur quadraginta septem milites eo pretio redemti constarent mouetæ nostræ 222301.

[blocks in formation]
[blocks in formation]

d Fidemque publicam impendio privato exsolvit] Fabius nummis ex distracto prædio suo, cui Hannibal pepercerat, corrasis, fidem a se Hannibali publice datam de redimendis captivis proprio sumtu liberavit ; cum Senatus per invidiam statim promi ex ærario et erogari eam pecuniam non sineret, eo colore quod se inconsulto Fabius id cum Hannibale pepigisset.

e Pro Geronii manibus] Alias Gerionis. Vide supra.

g

24. Romanus tunc exercitus in agro Larinadi' erat. Præerat Minucius magister equitum, profecto, sicut ante dictum est, ad Urbem dictatore. Ceterum castra, quæ in monte alto ac tuto loco posita fuerant, jam in planum deferuntur: agitabanturque pro ingenio ducis consilia calidiora, ut impetus aut in frumentatores palatos, aut in castra, relicta cum levi præsidio, fieret. Nec Hannibalem fefellit, cum duce mutatam esse belli rationem, et ferocius, quam consultius, rem hostes gesturos. Ipse autem, (quod minime quis crederet,) cum hostis propius esset, tertiam partem militum frumentatum, duabus in castris retentis, dimisit: dein castra ipsa propius hostem movit, duo ferme a Geronio 10 millia, in tumulum hosti conspectum; " ut intentum sciret esse ad frumentatores, si qua vis fieret, tutandos. Propior inde ei atque ipsis imminens Romanorum castris tumulus apparuit: ad quem capiendum si luce palam iretur, quia haud dubie hostis breviore via præventurus erat, nocte clam missi Numidæ ceperunt.13 Quos tenentes locum, contemta paucitate, Romani postero die cum ejecissent,14 ipsi eo transferunt castra. itaque, ut exiguum spatii vallum a vallo aberat, et id ipsum totum prope compleverat Romana acies, simul et per aversa castra a castris Hannibalis 'si equitatus, cum

Fervida magis molitiones, incepta temeraria et minus considerata. a Parvo intervallo.

Tum

9 Al. palantes.-10 Al. a Gerione.-11 Lipsius e codice suo notaverat: hostium in conspectu.-12 Olim præventus esset.-13 Verbum ceperunt non sine ratione abjicere malebat Gronovius.' Stroth.-14 Legendum monet J. F. Gronov. dejecissent, quod et in textum recepit Kreyssig.-15 Hæc verba a castris Hannibalis tam Gronovio quam Crevierio suspecta erant, sicuti et mihi suspecta sunt; nam quid sint aversa castra jam per se patet, neque opus

NOTE

1 In agro Larinati] De Larino Apuliæ olim, nunc Comitatus Molisini, oppido supra.

cum dejecissent, quod sane hic con. gruit: sed nec illud aliam habet sententiam.

1 Per aversa castra a castris Hannibalis] Non displicet Gronovii conjectura exulare jubentis laciniam

8 In planum deferuntur] Castra Romana translata sunt in planitiem a Minucio. Cum ejecissent] Gronovius reponit illam, a castris Hannibalis, tanquam

« IndietroContinua »