5 Sicyonem transmisit. Iam ibi Attalus erat; qui quum tyranno ad Romanum imperatorem, non Romano ad tyrannum eundum diceret, in sententiam suam Quinctium traduxit, ne in urbem 6 ipsam Argos iret. Haud procul urbe Mycenica vocatur; 7 in eo loco ut congrederentur, convenit. Quinctius cum fratre et tribunis militum paucis, Attalus cum regio comitatu, Nicostratus, Achæorum prætor, cum auxiliaribus paucis venit. 8 Tyrannum ibi cum omnibus copiis opperientem invenerunt. Progressus armatus cum satellitibus armatis est in medium fere interiacentis campi; inermis Quinctius cum fratre et duobus tribunis militum; inermi item regi prætor Achæorum 9 et unus ex purpuratis latus cingebant. Initium sermonis ab excusatione tyranni ortum, quod armatus ipse armatisque sæptus, quum inermes Romanum imperatorem regemque cerneret, in colloquium venisset; neque enim se illos timere 11 dixit, sed exsules Argivorum. Inde ubi de condicionibus amicitiæ cœptum agi est, Romanus duas postulare res, unam, ut bellum cum Achæis finiret, alteram, ut adversus Philippum 10 mitteret secum auxilia. Ea se missurum dixit; pro pace cum Achæis indutiæ impetratæ, donec bellum cum Philippo finiretur. 40 De Argis quoque disceptatio ab Attalo rege est mota, quum fraude Philoclis proditam urbem vi ab eo teneri argueret, 2 ille ab ipsis Argivis se defenderet accitum. Contionem rex Argivorum postulabat, ut id sciri posset; nec tyrannus abnuere; sed deductis ex urbe præsidiis liberam contionem, non immixtis Lacedæmoniis, declaraturam, quid Argivi vellent, præberi 3 debere dicebat rex; tyrannus negavit deducturum. Hæc dis4 ceptatio sine exitu fuit. De colloquio discessum, sexcentis Cretensibus ab tyranno datis Romano, indutiisque inter Nicostratum, prætorem Achæorum, et Lacedæmoniorum tyrannum in quattuor menses factis.

5 Inde Quinctius Corinthum est profectus et ad portam cum Cretensium cohorte accessit, ut Philocli, præfecto urbis, 6 appareret, tyrannum a Philippo descisse. Philocles et ipse ad imperatorem Romanum in colloquium venit, hortantique,

ut extemplo transiret urbemque traderet, ita respondit, ut distulisse rem magis quam negasse videretur. A Corintho 7 Quinctius Anticyram traiecit; inde fratrem ad tentandam Acarnanum gentem misit. Attalus ab Argis Sicyonem est 8 profectus. Ibi et civitas novis honoribus veteres regis honores auxit, et rex ad id, quod sacrum Apollinis agrum grandi quondam pecunia redemerat iis, tum quoque, ne sine aliqua 9 munificentia præteriret civitatem sociam atque amicam, decem talenta argenti dono dedit et decem millia medimnum frumenti, atque ita Cenchreas ad naves rediit. Et Nabis, firmato præsidio 10 Argis, Lacedæmonem regressus, quum ipse viros spoliasset, ad feminas spoliandas uxorem Argos remisit. Ea nunc singulas 11 illustres, nunc simul plures genere inter se iunctas domum accersendo blandiendoque ac minando, non aurum modo iis, sed postremo vestem quoque mundumque omnem muliebrem ademit.

2

e

LIBER XXXIII.

Hæc per hiemem gesta; initio autem veris Quinctius, Attalo Elateam excito, Bootorum gentem, incertis ad eam diem animis fluctuantem, dicionis suæ facere cupiens, profectus per Phocidem quinque millia ab Thebis, quod caput est Bootiæ, posuit castra. 2 Inde postero die cum unius signi militibus et Attalo legationibusque, quæ frequentes undique convenerant, pergit ire ad urbem, iussis legionis hastatis (ea duo millia militum erant) 3 sequi se mille passuum intervallo distantibus. Ad medium ferme viæ Bootorum prætor Antiphilus obvius fuit; cetera multitudo muris adventum imperatoris Romani regisque 4 prospeculabatur. Rara arma paucique milites circa eos apparebant; hastatos sequentes procul anfractus viarum vallesque 5 interiectæ occulebant. Quum iam appropinquaret urbi, velut obviam egredientem turbam salutaret, tardius incedebat; causa 6 erat moræ, ut hastati consequerentur. Oppidani, ante lictorem turba acta, insecutum confestim agmen armatorum non ante, quam ad hospitium imperatoris ventum est, conspexere. 7 Tum, velut prodita dolo Antiphili prætoris urbe captaque, obstupuerunt omnes, et apparebat nihil liberæ consultationis concilio, quod in diem posterum indictum erat Bootis, relictum 8 esse. Texerunt dolorem, quem et nequicquam et non sine periculo ostendissent. In concilio Attalus primus verba fecit. Orsus a maiorum suorum suisque et communibus in omnem 2 Græciam et propriis in Bootorum gentem meritis, senior iam et infirmior, quam ut contentionem dicendi sustineret, obmutuit

et concidit; et dum regem auferunt perferuntque parte membro- 3 rum captum, paulisper contio intermissa est. Aristanus inde, 4 Achæorum prætor, eo cum maiore auctoritate auditus, quod non alia, quam quæ Achæis suaserat, Bootis suadebat. Pauca ab ipso Quinctio adiecta, fidem magis Romanam quam 5 arma aut opes extollente verbis. Rogatio inde a Platæensi 6 Dicæarcho lata recitataque de societate cum Romanis iungenda, nullo contra dicere audente, omnium Bootiæ civitatum suffragiis accipitur iubeturque. Concilio dimisso, Quinctius, tantum Thebis 7 moratus, quantum Attali repens casus coegit, postquam non 8 vitæ præsens periculum vis morbi attulisse, sed membrorum debilitatem visa est, relicto eo ad curationem necessariam corporis, Elateam, unde profectus erat, redit, Bootis quoque, 9 sicut prius Achæis, ad societatem adscitis et, quoniam tuta ea pacataque ab tergo relinquebantur, omnibus iam cogitationibus in Philippum et quod reliquum belli erat, conversis.

Philippus quoque primo vere, postquam legati ab Roma nihil pacati retulerant, dilectum per omnia oppida regni habere instituit in magna inopia iuniorum; absumpserant enim 2 per multas iam ætates continua bella Macedonas; ipso quoque 3 regnante et navalibus bellis adversus Rhodios Attalumque et terrestribus adversus Romanos ceciderat magnus numerus. Ita et tirones ab sedecim annis milites scribebat, et emeritis 4 quidam stipendiis, quibus modo quicquam reliqui roboris erat, ad signa revocabantur. Ita suppleto exercitu, secundum 5 vernum æquinoctium omnes copias Dium contraxit, ibique stativis positis, exercendo quotidie milite hostem opperiebatur. Et Quinc- 6 tius per eosdem ferme dies ab Elatea profectus præter Thronium et Scarpheam ad Thermopylas pervenit. Ibi concilium Ætolorum 7 Heracleam indictum eum tenuit, consultantium, quantis auxiliis Romanum ad bellum sequerentur. Cognitis sociorum decretis, 8 tertio die ab Heraclea Xynias prægressus, in confinio Ænianum Thessalorumque positis castris, Ætolica auxilia opperiebatur. Nihil morati Etoli sunt; Phænea duce sexcenti pedites cum 9 equitibus quadringentis venerunt. Ne dubium esset, quid

3

4

5

10 exspectasset, confestim Quinctius movit castra. Transgresso in Phthioticum agrum quingenti Gortynii Cretensium, duce Cydante, et trecenti Apolloniatæ, haud dispari armatu, se coniunxere, nec ita multo post Amynander cum Athamanum peditum ducentis et mille.

11

Philippus, cognita profectione ab Elatea Romanorum, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites 12 ratus, multa iam sæpe memorata de maiorum virtutibus, simul de militari laude Macedonum quum disseruisset, ad ea, quæ tum maxime animos terrebant, quibusque erigi ad aliquam spem poterant, venit. Acceptæ ad Aoum flumen in angustiis cladi ter a Macedonum phalange ad Atracem vi pulsos 2 Romanos opponebat; et illic tamen, ubi insessas fauces Epiri non tenuissent, primam culpam fuisse eorum, qui negligenter 3 custodias servassent, secundam in ipso certamine levis armaturæ mercenariorumque militum; Macedonum vero phalangem et tunc stetisse et loco æquo iustaque pugna semper mansuram invictam. 4 Decem et sex millia militum hæc fuere, robur omne virium eius regni. Ad hoc duo millia cætratorum, quos peltastas appellant, Thracumque et Illyriorum (Trallis est nomen genti) par numerus, 5 bina millia erant, et mixti ex pluribus gentibus mercede conducti auxiliares mille ferme et quingenti, et duo millia equitum. 6 Cum iis copiis rex hostem opperiebatur. Romanis ferme par numerus erat; equitum copiis tantum, quod Ætoli accesserant, superabant.

Quinctius ad Thebas Phthioticas castra quum movisset, spem nactus per Timonem, principem civitatis, prodi urbem, cum paucis equitum levisque armaturæ ad muros successit. 2 Ibi adeo frustrata spes est, ut non certamen modo cum erumpentibus, sed periculum quoque atrox subiret, ni castris exciti repente pedites equitesque in tempore subvenissent. 3 Et postquam nihil conceptæ temere spei succedebat, urbis 4 quidem amplius tentandæ in præsentia conatu absistit; ceterum satis gnarus, iam in Thessalia regem esse, nondum comperto, quam in regionem venisset, milites per agros dimissos vallum cædere