super lævum cornu locati. Eumenes rex Attalusque cum omni manu sua ab tergo inter postremam aciem ac vallum steterunt. ...... ........ 2 In hunc modum maxime instructæ acies, par ferme utrim- 59 que numerus equitum ac levis armaturæ, toncurrunt, a funditoribus iaculatoribusque, qui præcesserant, prœlio orto. Primi omnium Thraces, haud secus quam diu claustris retentæ feræ, ita concitati cum ingenti clamore in dextrum cornu, Italicos equites, incurrerunt, ut usu belli et ingenio inpavida gens turbaretur ... gladiis hastas pedites.... 3 neque, nunc succidere crura equis, nunc ilia suffodere. Perseus, in mediam invectus aciem, Græcos primo impetu 4 avertit. Quibus cum gravis ab tergo instaret hostis, Thessalorum equitatus, qui a lavo cornu brevi spatio diiunctus in subsidiis fuerat extra concursum, primo spectator certaminis, deinde, inclinata re, maxumo usui fuit. Cedentes enim sensim integris ordinibus, postquam se Eumenis auxiliis adiunxerunt, et cum eo tutum inter ordines suos receptum sociis fuga dissipatis dabant et, cum minus conferti hostes instarent, progredi etiam ausi multos fugientium obvios exceperunt. Nec 6 regii, sparsi iam ipsi passim sequendo, cum ordinatis et certo cedentibus gradu manus conserere audebant. Cum victor 7 2 cornum eumenis LIX, 1, 1 pars ferme 2 læuis 3 præcesserunt Mg. Em. 543 2, 1 traces ut secus quidam diu 2 fere (Gryn. ita omisit; Kreyss. ira; sine causa; ita concitati ut) 3 cornum et usu 3, 1 turbaretur Dein obscure legitur ita; deinde quinque litteræ evanidæ aut erasæ legi nequeunt; tum gladis (ego ne gla quidem legere potui) hastas pedites (hic desunt litteræ circiter decem) mque i nunc succidere crura (valde obscura hæc vox; tum desunt litteræ quinque aut quattuor) is nune (Gryn. turbaretur. gladiis hastas petere pedites, nunc bis brevi spatio vacuo. Prima hæc fere fuerunt: nunc gladiis hastas peditis petere ipsumque, nunc.) 4, 1 in mediam obscurum 2 Inter quibus et cum tres aut quattuor litteræ legi nequeunt ¦ tessalorum equitatus q (? desunt septem vel octo litteræ) cornu 5 maxumusui 5, 5 etiam autsi multos 6, 2 regi 3 cendentibus Mg. Em. 543 (Gryn. incedentibus. Vahlen affirmat in codice esse incendentibus.) 5 menes mihi obiciat, ut accusare potius vere quam conviciari 4 videantur? Scilicet nec Eumenes, cum tam multis gravis publice ac privatim sit, alium quam me inimicum habuit; neque ego potiorem quemquam ad ministeria facinorum quam Rammium, quem neque umquam ante videram nec eram postea 5 visurus, invenire potui; et Thebanorum, quos naufragio perisse constat, et Arthetauri cædis mihi reddenda ratio est; in qua tamen nihil ultra obicitur, quam interfectores eius in regno 6 exsulasse meo. Cuius condicionis iniquitatem ita non sum recusaturus, si vos quoque accipitis, ut, quicumque exules in Italiam aut Romam se contulerunt, his facinorum, propter quæ 7 damnati sunt, auctores vos fuisse fateamini. Si hoc et vos recusabitis et omnes aliæ gentes, ego quoque inter ceteros ero. Et, hercule, quid attinet cuiquam exilium patere, si nusquam 8 exuli locus est? Ego tamen istos, ut primum in Macedonia esse admonitus a vobis conperi, requisitos abire ex regno 9 iussi et in perpetuum interdixi finibus meis. Et hæc quidem mihi tamquam causam dicenti reo obiecta sunt; illa tamquam regi, quæ de fœdere, quod mihi est vobiscum, disceptationem 10 habebant. Nam si est in fœdere ita scriptum, ut ne si bellum quidem quis inferat, tueri me regnumque meum liceat, mihi fatendum est, quod me armis adversus Abrupolim, socium 11 populi Romani, defenderim, fœdus violatum esse. Sin autem hoc et ex fœdere licuit et iure gentium ita conparatum est, ut arma armis propulsentur, quid tandem me facere decuit, cum Abrupolis fines mei regni usque ad Amphipolim pervastasset, multa libera capita, magnam vim mancipiorum, multa 12 milia pecorum abegisset? Quiescerem et paterer, donec Pellam 3, 3 conuiciantur (cfr. Em. 534) 4, 1 grauidæ publicæ 3 rammum 5, 1 thabanorum 2 arcetauri 4 exsolasse 6, 1 sumere accusaturus 3 facinerum 7, 2 gentis (H. omnes et aliæ g., unde is omn. Italiæ g.) 4 exuli ego tam in isto ut (Gryn. exuli futurus locus est?) 8, 1 macedoniam 9, 3 regi et quæ Mg. Em. 533 4 habeant Mg. 1. c. 10, 3 abrypolim 11, 2 hoc est ex fœdere 3 propulsantur 4 abrypolim finis amphypolim 12, 1 paterem et in regiam meam armatus pervenisset? At enim bello quidem iusto sum persecutus, sed vinci non oportuit eum neque ea, quæ victis accidunt, pati; quorum casum cum ego subierim, qui sum armis lacessitus, quid potest queri sibi accidisse, qui causa belli fuit? Non sum eodem modo defensurus, Ro- 13 mani, quod Dolopas armis coercuerim; quia, etsi non merito eorum, iure feci meo, cum mei regni, meæ dicionis essent, vestro decreto patri adtributi meo. Nec, si causa reddenda 14 sit, non vobis nec fœderatis, sed iis, qui ne in servos quidem sæva adque iniusta imperia probant, plus æquo et bono sævisse in eos videri possum. Quippe Euphranorem, præfectum a me inpositum, ita occiderunt, ut mors pœnarum eius levissima fuerit. At, cum processissem inde ad visendas Larisam et An- 42 tronas et Pteleon, quia in propinquo eram, sacrificandi causa, ut multo ante debita vota persolverem, Delphos escendi. Et 2 his, criminis augendi causa, cum exercitu me isse, adicitur. Scilicet, ut, quod nunc vos facere queror, urbes occuparem, arcibus imponerem præsidia. Vocate in concilium Græciæ ci- 3 vitates, per quas iter feci; queratur unus quilibet militis mei iniuriam; non recusabo, quin, simulato sacrificio, aliud petisse videar. Ætolis et Byzantiis præsidia misimus, et cum Bootis 4 amicitiam fecimus. Hæc, qualiacumque sunt, per legatos meos non solum indicata, sed etiam excusata sunt sæpe in senatu vestro, ubi aliquos ego disceptatores non tam æquos quam te, cum Mod. 2 et py 2 ad enim 3 iusto sumpserecuius sed neque liquæ uictis 5 qui sub 43 5 Q. Marci, paternum amicum et hospitem, habebam. Sed nondum Romam accusator Eumenes venerat, qui calumniando omnia detorquendoque suspecta et invisa efficeret et persuadere vobis conaretur, non posse Græciam in libertate esse et vestro 6 munere frui, quoad regnum Macedoniæ incolume esset. Circumagetur hic orbis; erit mox, qui arguat, nequidquam Antiochum ultra iuga Tauri emotum; graviorem multo Asiæ, quam Antiochus fuerit, Eumenen esse; conquiescere socios vestros non posse, quoad regia Pergami sit; eam arcem supra 7 capita finitimarum civitatium impositam. Ego hæc, Q. Marci et A. Atili, quæ aut a vobis obiecta aut purgata a me sunt, talia esse scio, ut aures, ut animi audientium sint, nec tam referre, quid ego aut qua mente fecerim, quam quomodo id 8 vos factum accipiatis. Conscius mihi sum, nihil me scientem deliquisse, et, si quid fecerim inprudentia lapsus, corrigi me 9 et emendari castigatione hac posse. Nihil certe insanabile nec quod bello et armis persequendum esse censeatis, commisi; aut frustra clementiæ gravitatisque vestræ fama volgata per gentes est, si talibus de causis, quæ vix querela et expostulatione dignæ sunt, arma capitis et regibus sociis bella infertis.“ Et dicentem cum adsensu Marcius audire visus est et, cum finem fecisset dicendi, auctor fuit mittendi Romam legatos. Amici quoque regis secreto interrogati, mittendine legati essent, cum experienda omnia ad ultimum nec prætermittendam spem 5 que marci termittendum Grut. cionem honestæ pacis uteretur potius, quam, spe vana evectus, in casum irrevocabilem se daret. Modum imponere secundis 4 rebus nec nimis credere serenitati præsentis fortunæ prudentis hominis et merito felicis esse. Mitteret ad consulem, qui foedus 5 in easdem leges renovarent, quibus Philippus pater eius pacem ab T. Quinctio victore accepisset. Neque finiri bellum magni- 6 ficentius quam ab tam memorabili pugna posse, neque spem firmiorem pacis perpetuæ dari, quam quæ perculsos adverso prælio Romanos molliores factura sit ad paciscendum. Quod si 7 Romani tum quoque insita pertinacia æqua aspernarentur, deos hominesque et moderationis Persei et illorum pervicacis superbiæ futuros testes. Numquam ab talibus consiliis abhorre- 8 bat regis animus. Itaque plurium adsensu conprobata sententia, legati, ad consulem missi, adhibito frequenti consilio 9 auditi sunt. Pacem petiere, vectigal, quantum Philippus pac- 10 tus esset, daturum Persea Romanis pollicentes; urbibus, agris locisque, quibus Philippus cessisset, cessurum et ipsum. Hæc 11 legati. Summotis his, cum consultarent, Romana constantia vicit in consilio. Ita tum mos erat, in adversis voltum secundæ fortunæ gerere, moderari animo in secundis. Respon- 12 deri placuit, ita pacem dari, si de summa rerum liberum senatui permittat rex de se deque universa Macedonia statuendi ius. Hæc cum renuntiassent legati, miraculo ignaris Romani 13 moris pertinacia esse, et plerique vetare amplius mentionem 4, 1īponeret 2 nec minus | serenitate præsentis hominis 3 esset 5, 2 spacem bt. quinctio 6, 1 neque sinere 2 quam apta memorabili pugna spem Crev. et Mg. Em. 546 (Gryn. a tam mem. (Kr. desinere) pugna: neque spem) 7, 2 romana 8, 2 et 9, 1 adsensum conprobata est sententia legati Mg. Em. 546 9, 1 conss. Voces adhibito frequenti consilio bis scriptæ. 10, 1 petere Perizon. 2 pollicentibus 3 cessisset cæsarum (Gryn. cessurum) primum Gron. (Periz. quam primum) 11, 3 uidit in considio | in aduersus 3 moderari animos Mg. Em. 546 12, 3 permittit 13, 1 hæ cum | ignaris moris pertinacia moris esse Mg. (Gryn. ignaris moris pertinacia Romanorum esse) 2 uetari |