Immagini della pagina
PDF
ePub

mano recipit, ubi frumenti magna vis commeatusque omnis generis convecti erant Romanis.

Ad hanc defectionem erecti sunt et aliarum civitatium 37 animi, praesidiaque Romana aut pellebantur arcibus aut prodita per fraudem opprimebantur. Henna, excelso loco ac 2 praerupto undique sita, cum loco inexpugnabilis erat, tum praesidium in arce validum praefectumque praesidii haud sane opportunum insidiantibus habebat. L. Pinarius erat, vir acer 3 et qui plus in eo, ne posset decipi, quam in fide Siculorum reponeret. et tum intenderant eum ad cavendi omnia curam tot auditae proditiones defectionesque urbium et clades praesidiorum. itaque die ac nocte iuxta parata instructaque omnia 4 custodiis ac vigiliis erant, nec ab armis aut loco suo miles abscedebat. quod ubi Hennensium principes iam pacti cum 5 Himilcone de proditione praesidii animadverterunt nulli occasioni fraudis Romanum patere, vi rati agendum urbem arcem- 6 que suae potestatis aiunt debere esse, si liberi in societatem,

Romanis] ist Dativ, der mit erant zu verbinden ist; stände es für a Romanis, so müsste es vorher quo statt ubi heissen. Vgl. 22, 20, 6 ubi vis magna sparti erat, ad rem nauticam congesta ab Hasdrubale und 21, 48, 9 Clastidium, quo magnum_frumenti numerum congesserant Romani.

37-39. Ereignisse in Henna. 1. erecti] gewöhnlich mit dem Zusatz ad oder in aliquid, oft mit expectatione verbunden; absolut, wie hier, auch 23, 45, 5 cum haec exprobrando hosti Marcellus suorum militum animos erigeret.

2. praesidium - praefectumque praesidii] das Substantiv wiederholt statt des Pronomens (auch 26, 39, 1 praesidium, quod ibi erat, Romanum praefectusque praesidii atque arcis M. Livius): eine Nachwirkung des alten Curialstiles, in welchem durch Fülle des Ausdrucks der Undeutlichkeit oder Zweideutigkeit vorgebeugt wurde, z. B. 21, 17, 4: latum inde ad populum, vellent iuberent populo Carthaginiensi bellum indici; eiusque belli causa supplicatio per urbem habita atque adorati dii, ut bene ac feliciter eveniret, quod bellum populus Romanus iussisset. Andererseits erhält das wiederholte Substantivum einen besonderen Nachdruck, wie 10, 13, 6

laboribus laborumque praemiis; dies liebt L. sehr, hauptsächlich hinter dem Relativpronomen; s. 34, 9.

opportunum] vgl. 30, 4, 3 morem simul noscerent stationum vigiliarumque, nocte an interdiu opportuniores insidianti essent. insidiantibus geben wir durch das Abstractum wieder, s. zu 31, 2.

3. Pinarius erat] gewöhnlicher sagt Liv. is P. erat; jenes ist beibehalten aus der bei L. beliebten Form der Parenthese, wie 23, 15, 2 postquam Neapolim a praefecto Romano teneri accepit Silanus erat ab Neapolitanis accitus petit Nuceriam.

plus reponere in] 'mehr Gewicht auf etwas legen',

intenderant eum ad curam] ebenso 21, 49, 7 suos ad curam custodiae intendere; wird die Sorgfalt vom Subj. geübt, so heisst es z. B. 25, 9, 7 in cetera ab eo intenta cura est.

defectiones] Plural wegen urbium, wie 39, 7.

4. iuxta] s. zu 20, 13. 5. quod ubi] s. zu 15, 5. patere] vgl. 31, 39, 12 in patentem vulneri equum equitemque sagittas conicere poterat 'offenen Zugang haben, zugänglich sein'. 6. suae potestatis esse] vgl. 25, 29, 4 nostri arbitrii sumus

=

wir

7 non servi in custodiam traditi essent Romanis. itaque claves portarum reddi sibi aequom censent: bonis sociis fidem suam maximum vinculum esse, et ita sibi populum Romanum senatumque gratias habiturum, si volentes ac non coacti mansis8 sent in amicitia. ad ea Romanus se in praesidio impositum esse dicere ab imperatore suo clavesque portarum et custodiam arcis ab eo accepisse, quae nec suo nec Hennensium ar9 bitrio haberet, sed eius qui commisisset. praesidio decedere apud Romanos capital esse, et nece liberorum etiam suorum eam noxiam parentes sanxisse. consulem Marcellum haud procul esse: ad eum mitterent legatos, cuius iuris atque arbitrii 10 res esset. se vero negare illi missuros testarique, si verbis nihil agerent, vindictam aliquam libertatis suae quaesituros. 11 tum Pinarius: at illi, si ad consulem gravarentur mittere, sibi saltem darent populi concilium, ut sciretur, utrum paucorum ea denuntiatio an universae civitatis esset. consensa in posterum diem contio.

38 Postquam ab eo conloquio in arcem sese recepit, convocatis suis credo ego vos audisse, milites', inquit, quem ad modum praesidia Romana ab Siculis circumventa et oppressa

haben das Recht der Selbstbestimmung über uns'. Dieselbe hört auf, wenn man unterworfen in potestatem alicuius redigitur oder in potestate al. est; vgl. zu 1, 1.

traditi essent] passt eig. nur zum letzten servi in c. und es könnte daher zu lib. in s. etwa venissent gedacht werden; einfacher aber ist es, die passive Form im reflexiven Sinne zu nehmen, wie z. B. 36, 4 versum (esse) und sonst oft, z. B. ganz gewöhnlich dedi.

7. p. R. senatumque] ungewöhnliche Stellung, bei welcher die beiden sonst einen Gesammtbegriff bezeichnenden Ausdrücke einzeln betont werden.

gratias habiturum] die classische Prosa gebraucht gratias (grates) agere, gratiam habere und referre, der Plur. gratias bei habere nur in Verbindung mit agere (z. B. 23, 11, 12 grates deis inmortalibus agi haberique). Der Ausdruck an unserer Stelle ist also auffallend.

[blocks in formation]
[merged small][merged small][ocr errors][merged small]
[ocr errors]

11. at illi müsste dem sonstigen Sprachgebrauch des L. gemäss vor sibi saltem, also hinter dem Condicionalsatz stehen: si gravarentur, so sollten sie 'doch' (wenigstens) -; vgl. 3, 17, 3 si vos urbis nulla cura tangit, at vos veremini deos vestros.

11. consensa contio] ebenso 8, 6, 8 consensit senatus bellum. Diese Verbindung von consentire mit einem Objects substantivum ist dem L. eigenthümlich. Uebrigens sagt er sonst consentire ad oder in aliquid.

38. 1. ab eo conloquio]s. zu 22, 6. credo ego vos] ein beliebter Redeanfang bei L., wie 21, 21, 3 credo ego vos, inquit, socii, et ipsos cernere (auch Cic. beginnt seine Rede pro Sex. Rosc. Amer. mit: credo ego vos, iudices, mirari); andere Anfänge sind scio ego, saepe ego, iam ego u. a.

sint per hos dies. eam vos fraudem deum primo benignitate, 2 dein vestra ipsi virtute dies noctesque perstando ac pervigilando in armis vitastis. utinam relicum tempus nec patiendo infanda nec faciendo traduci posset. haec occulta in fraude 3 cautio est, qua usi adhuc sumus; cui quoniam parum succedit, aperte ac propalam claves portarum reposcunt; quas simul tradiderimus, Carthaginiensium extemplo Henna erit, foediusque hic trucidabimur, quam Murgantiae praesidium interfectum est. noctem unam aegre ad consultandum sumpsi, qua vos 4 çertiores periculi instantis facerem. orta luce contionem habituri sunt ad criminandum me concitandumque in vos populum. itaque crastino die aut vestro aut Hennensium sanguine 5 Henna inundabitur. nec praeoccupati spem ullam nec occupantes periculi quicquam habebitis. qui prior strinxerit ferrum, eius victoria erit. intenti ergo omnes armatique signum 6 expectabitis. ego in contione ero et tempus, quoad omnia instructa sint, loquendo altercandoque traham. cum toga si- 7 gnum dedero, tum mihi undique clamore sublato turbam invadite ac sternite omnia ferro et cavete quicquam supersit, cuius aut vis aut fraus timeri possit. vos, Ceres mater ac 8 Proserpina, precor, ceteri superi infernique di, qui hanc urbem, hos sacratos lacus lucosque colitis, ut ita nobis volentes propitii adsitis, si vitandae, non inferendae fraudis causa hoc consilii capimus. pluribus vos, milites, hortarer, si cum ar 9 matis dimicatio futura esset: inermes, incautos. ad satietatem

[blocks in formation]

weise absolut gebraucht, sonst mit einem Infinitiv verbunden.

eius victoria erit] sonst sagt Liv. vict. est penes oder apud aliquem oder 'der Sieg ist auf Seiten Jemandes', z. B. 1, 24, 2 ibi imperium fore, unde victoria fuerit, wo unde sich erklärt nach 45, 3.

6. expectabitis] imperativisch, wie alsbald darnach invadite, sternite, cavete; sonst gehört das Futurum als Imper. mehr der familiairen Sprechweise an.

toga] diese wurde im Quartier getragen, aber nur von den Chargierten, der gemeine Soldat trug den Kriegsmantel (sagum).

8. Ceres ac Pros.] s. 39, 8. superi infernique] sonst auch z. B. 28, 22, 9 se per deos superos inferosque orare ut.

ita

[ocr errors]

lacus lucosque] s. zu 15, 4.
si] s. zu 16, 13.
volentes propitii] s. zu 21, 10.

5

39

trucidabitis; et consulis castra in propinquo sunt, ne quid ab Himilcone et Carthaginiensibus timeri possit'.

Ab hac adhortatione dimissi corpora curant. postero die alii aliis locis ad obsidenda itinera claudendosque oppositi exitus; pars maxima super theatrum circaque, adsueti et ante 2 spectaculo contionum, consistunt. productus ad populum a magistratibus praefectus Romanus cum consulis de ea re ius 3 ac potestatem esse, non suam, et pleraque eadem, quae pridie, dixisset, et primo sensim ac plures reddere claves, dein iam una voce id omnes iuberent cunctantique et differenti ferociter minitarentur nec viderentur ultra vim ultimam dilaturi, tum 4 praefectus toga signum, ut convenerat, dedit, militesque intenti dudum ac parati alii superne in aversam contionem clamore sublato decurrunt, alii ad exitus theatri conferti obsi5 stunt. caeduntur Hennenses cavea inclusi coacervanturque non caede solum sed etiam fuga, cum alii super aliorum capita ruerent et integri sauciis, vivi mortuis incidentes cumu6 larentur. inde passim discurritur et urbis captae modo fugaque et caedes omnia tenet nihilo remissiore militum ira, quod turbam inermem caedebant, quam si periculum par et ardor

9. trucidabitis] 'abschlachten', besonders vom Vieh gesagt oder mit dem Zusatz pecorum modo.

in propinquo] es ist anzunehmen, dass Himilko und Hipp. ihre Route auf Henna nahmen u Marc. ihnen folgte; denn nach 39, 10 besetzt Hipp. Murgantia, das sich dem Himilko ergeben hatte, und dieser selbst geht nach Agrigent, während Marc. zur Belagerung von Syrakus zurückkehrt.

39. 1. ab hac adhortatione] s. zu 22, 6.

corpora curant] näml. cibo.

obsidenda] in dieser Verbindung gleichbedeutend mit insidere; s. 40, 9 und 25, 13, 2 priusquam viae omnes hostium praesidiis insiderentur.

oppositi] absolut und daher wie das Simplex zu übersetzen; vgl. 26, 44, 2 duo milia ab ea parte, qua castra Romana erant, opponit und sonst oft.

theatrum] die Versammlung fand (wie bei Griechen gewöhnlich) im Theater statt, und die Soldaten befanden sich grösstentheils oben auf dem Zuschauerraum; daher § 4 su

perne decurrunt und in aversam c., weil Pinarius von der Orchestra aus zu den Hennensern spricht.

circaque] so Liv. oft bei Präp., welche auch als Adv. angewandt werden; sonst mit Wiederholung des Subst. wie ante signa et post signa, pro Scipione et adversus Scipionem u. s. w.

spectaculum] mit Gen. bezeichnet oft Zuschauer sein bei einer Sache, als Zuschauer einer Sache beiwohnen, z. B. 23, 47, 3 Romani ad spectaculum pugnae eius frequentes exierant.

3. sensim ac plures] 'ganz merklich und zu mehreren' (riefen sie).

reddere] ohne beigefügten Subj.Acc., der sich leicht ergänzt, findet sich öfter bei Livius z. B. 25, 10, 6 Tarentinos sine armis convocare iubet.

6. modo] 'nach Art', ein bei Liv. häufiger Abl. modi in Verbindung mit einem Gen.

fugaque et caedes] vgl. 23, 26, 8 ad castra tumultus erat et per agrosfugaque et caedes; dies correspondierende que — et bei Livius ziemlich häufig, s. 47, 4.

certaminis eos inritaret. ita Henna aut maló aut necessario 7 facinore retenta.

Marcellus nec factum inprobavit et praedam Hennensium militibus concessit ratus timore deterritos a proditionibus praesidiorum Siculos. atque ea clades, ut urbis in media Sicilia 8 sitae claraeque vel ob insignem munimento naturali locum vel ob sacrata omnia vestigiis raptae quondam Proserpinae, prope uno die omnem Siciliam pervasit. et quia caede infanda re- 9 bantur non hominum tantum sed etiam deorum sedem violatam esse, tum vero etiam qui ante dubii fuerant defecere ad Poenos. Hippocrates inde Murgantiam, Himilco Agrigentum 10 sese recepit, cum acciti a proditoribus nequiquam ad Hennam exercitum admovissent. Marcellus retro in Leontinos redit 11 frumentoque et commeatibus aliis in castra convectis praesidio modico ibi relicto ad Syracusas obsidendas venit. inde Appio 12 Claudio Romam ad consulatum petendum misso T. Quinctium Crispinum in eius locum classi castrisque praeficit veteribus; ipse hibernacula quinque milia passuum ab hexapylo - Leonta 13 vocant locum communiit aedificavitque. haec in Sicilia usque ad principium hiemis gesta.

[ocr errors]

Eadem aestate et cum Philippo rege, quod iam ante 40 suspectum fuerat, motum bellum est. legati ab Orico ad M. 2 Valerium praetorem venerunt, praesidentem classi Brundisio

7. in necessario liegt eine Entschuldigung der scheusslichen That, doch sieht man, dass Liv. sie missbilligt (malo); übrigens sagt er von Hannibals Befehl, omnes puberes nach der Einnahme Sagunts niederzuhauen: quod imperium crudele, ceterum prope necessarium cognitum ipso eventu est (21, 14, 3).

8. ut urbis] ut den begründenden Umstand anfügend, deutsch 'als'.

pervasit clades] vielmehr das Gerücht davon, eine im Latein nicht seltene Verkürzung des Ausdruckes. 9. infanda] wie 38, 3. 11. retro] s. zu 20, 3.

12. misso] militair. Ausdruck für entlassen; vgl. § 1 dimissi. veteribus] das Lager beim Olympium.

13. Leonta] mit griech. Endung.

40. Krieg gegen Philipp. Oricum wird genommen, Apollonia entsetzt, der Kö nig geschlagen.

1. eadem aestate] d. J. 214, weil Liv. das Vorhergehende zusammen

[blocks in formation]
« IndietroContinua »