15. THE DISADVANTAGES OF MARRYING FOR MONEY.

(Megadorus, Senex; Euclio, Senex.)

Me. Nulla ígitur dicat: Équidem dotem ad te ádtuli
Maiórem multo, quám tibi erat pecúnia ;

Enim mihi quidem aequom est púrpuram atque aurúm dari,
Ancillas, mulos, múliones, pédisequos,

Salútigerulos púeros, vehicla, quí vehar.

Eu. Ut mátronarum hic fácta pernovít probe!
Moríbus praefectum múlierum hunc factúm velim.

Me. Nunc quóquo venias, plús plaustrorum in aédibus
Videás, quam ruri, quándo ad villam véneris.

Sed hoc étiam pulcrum est, praé quam úbi sumptus petunt ;
Stat fúllo, phrygio, aúrifex, linárius,

Caupónes, patagiárii, indusiárii,

Flammárii, violárii, carinárii,

Aut mánulearii, aút murobathárii,
Propólae linteónes, calceolárii,
Sedentárii sutóres, diabathrárii,
Soleárii adstant, ádstant molocinárii ;
Petúnt fullones, sárcinatorés petunt;
Strophiárii adstant, ádstant semisonárii.
Iam hosce ábsolutos cénseas: cedúnt, petunt,
Trecénti item alii; stánt phylacistae in átriis,
Textóres, limbolárii, arculárii.

Ducúntur; datur aes; ábsolutos cénseas,

Quom incédunt infectóres corcotárii,

Aut áliqua mala crux sémper est, quae aliquíd petat.
Eu. Conpéllarem ego illum, ní metuam, ne désinat
Memoráre mores múlierum; nunc sic sinam.
Me. Ubi núgigerulis rés soluta est ómnibus
Pro illís crocotis, stróphiis, sumpto uxório,
Ibi ád postremum cédit miles, aés petit.
Itúr, putatur rátio cum argentário;
Milés inpransus adstat, aes censét dari.
Ubi disputata est rátio cum argentário,
Etiám plus ipsus ultro débet argentário.

Spes prorogatur míliti in aliúm diem.

Hae sunt atque aliae múltae in magnis dótibus
Incómmoditates súmptusque intolerabiles.
Nam quae índotata est, éa in potestate ést viri ;
Dotátae mactant ét malo et damnó viros.

16. A PARASITE'S COMPLAINT.

Ílicet parasiticae arti máxumam malám crucem!
Íta iuventus iám ridiculos ínopes ab se ségregat.
Níl morantur iám Lacones, ími subsellí viros,

Aul., III, v, 24-61

Plágipatidas, quíbus sunt verba síne penu et pecunia;
Eós requirunt, quí, lubenter quom éderint, reddánt domi.
Ipsi obsonant, quaé parasitorum ánte erat província;
Ípsi de foró tam aperto cápite ad lenonís eunt,

Quam ín tribu ante apérto capite sóntis condemnánt reos.
Néque ridiculos iám terunci fáciunt; sese omnés amant.
Nám ego út dudum hinc ábii, accessi ad ádulescentis ín foro;
'Sálvete,' inquam; 'quo ímus,' inquam, ad prándium?'
Atque illí tacent.

"Quís ait" Huc," aut quís profitetur?' ínquam. - Quasi mutí

silent,

Néque me rident. Úbi cenamus úna?' ínquam. Atque illi

Díco unum ridículum dictum dé dictis melióribus,
Quíbus solebam ménstrualis épulas ante adipíscier.
Némo ridet. Scívi extemplo, rém de conpectó geri,
Né canem quidem ínritatam vóluit quisquam imitárier,
Sáltem, si non ádriderent, déntis ut restringerent.
Ábeo ab illis, póstquam video mé sic ludificárier;

Pérgo ad alios; vénio ad alios, déinde ad alios: úna res !
Omnes de conpécto rem agunt, quási in Velabro oleárii.
Ítem alii parasíti frustra obámbulabant in foro.
Núnc barbarica lége certumst iús meum omne pérsequi ;
Qui ín consilium iére, quo nos víctu et vita próhibeant,
Ís diem dicam, ínrogabo múltam, ut mihi cenas decem
Meo árbitratu dént, quom cara annóna sit. Sic égero!

Capt., III, i, 9-29, 31--35.

17. CASTING LOTS FOR A WIFE.

(Chalinus and Olympio, rival suitors; Lysidamus and his wife Cleostrata act as Umpires.)

Lys. Naúgaé! Cave! Conícite sortis núnciam ambo huc. Ol., Ch. Éccere.

Lys. Úxor, aequa. Ol. Nóli uxori crédere.

animúm bonum.

Lys. Habe

Ol. Crédo hercle, hodie dévotabit sórtis, si attigerít. Lys. Tace.

Ol. Táceo. Deos quaeso

canem et furcám feras.

Ol. Míhi ut sortito evéniat

pedibus péndeas.

Ch. Út quidem tu hodie ét

Ch. Ut quidem, hércle,

Ol. Át, tu ut oculos émungare ex cápite per nasúm tuos.
Ch. Quíd times? parátum oportet ésse iam laqueum tibi.
Ol.

Périisti ! Lys. Animum advórtite ambo. Ol. Táceo.
Lys. Nunc tu, Cleóstrata,

Ne á me memores málitiose de hác re factum, aut suspices,
Tíbi permitto; túte sorti. Ol. Pérdis me! Ch. Fació lucrum.
Lys. Hóc age, sis, Olympio! Ol. Si hic lítteratus mé sinat.
Lys. Quód bonum atque fórtunatum sít. Ol. Mihi. Lys. Ita

vero; ét mihi.

Ch. Nón!

Ol. Immo hercle! Ch. Immó mihi hercle! Cl. Hic víncet; tu vivés miser.

Lys. Pércide os tu ílli ódio! Age! ecquid fit? Cl. Cave obiexis manum!

Ol. Cómpressan' palma, án porrecta, fério? Lys. Age, ut vis. Ol. Ém tibi.

C. Quid tibi istunc táctio est? Ol. Quia Iúppiter iussít meus. Cl. Féri malam, ut ille. Ch. Em rúrsum! Ol. Perii, púgnis caedor, Iuppiter!

Lys. Quid tibi tactio húnc fuit? Ch. Quia iússit haec Iunó

mea.

Lys. Pátiundum est, siquidém me vivo mea úxor imperium

éxhibet.

Cl. Tam huic loqui licére oportet, quam ísti. Ol. Cur omén

mihi

Vituperat? Lys. Maló, Chaline, tíbi cavendum censeo.

Ch. Témperi, postquam óppugnatum est ós! Lys. Age, uxor,

núnciam

Sórti. Vos advórtite animum. Ol. Praé metu, ubi sim, néscio.
Lys. Périi cor lienósum, opinor, hábeo; iamdudum salit ;
Dé labore péctus tundit. Cl. Téneo sortem. Lys. Ecfér

foras!

Ch. Iámne mortuó's? Ol. Ostende! Mea ést. Ch. Male excruciás. Quid est ?

Cl. Víctus es, Chaline. Lys. Quom nos dí iuvere, Olympio, Gaúdeo. Ol. Pietáte factum est mea átque maiorúm meum. Lys. Intro abi, uxor, átque adorna núptias.

Cas. II, vi, 34-43, 49–67.

18. A GENTLEMAN OF THE OLD SCHOOL COMPLAINS THAT THE OLD-FASHIONED STRICTNESS OF EDUCATIONAL DISCIPLINE IS UNDULY RELAXED.

(Lydus, Paedagogus; Philoxenus, Senex.)

Phi. Éia, Lyde, léniter qui saéviunt, sapiúnt magis.
Mínus mirandum est, íllaec aetas sí quid illorúm facit,

Quám si non faciát. Feci ego istaec ítidem in adulescéntia.
Ly. Ei mihi, ei mihi ístaec illum pérdidit adsentátio!

Éi

Nam ábsque te esset, égo illum haberem réctum ad ingeniúm

bonum;

Núnc propter te tuámque pravos fáctus est fidúciam.

Phi. Lýde, paulispér lubido est hómini suo animo óbsequi ;
Iam áderit tempus, quóm sese etiam ipse óderit. Morém geras.
Dúm caveatur, praéter aequom né quid delinquát, sine.
Ly. Nón sino, neque équidem illum me vívo corrumpí sinam.
Séd tu, qui pro tám corrupto dícis causam fílio,

Éademne erat haec dísciplina tíbi, quom tu adulescéns eras?
Négo, tibi hoc annís viginti fuísse primis cópiae,
Dígitum longe a paédagogo pédem ut ecferres aédibus.
Íd

quom optigerat, hóc etiam ad malum ácersebatúr malum,
Ét discipulus ét magister pérhibebantur ínprobi.
Ánte solem nísi tu exorientem ín palaestram véneras,
Haúd gymnasi praefécto mediocris poenas pénderes.

ĺbi

equo, cursu, lúctando, hasta, dísco, pugilatú, pila, Sáliendo, sese éxercebant mágis, quam scorto aut sáviis. Íbi suam aetatem éxtendebant, nón in latebrosís locis. Índe de hippodromo ét palaestra úbi revenissés domum, Cíncticulo praecinctus in sella ápud magistrum adsíderes Cúm libro, ut legerés. Si hercle unam péccavisses syllabam, Fíeret corium tám maculosum, quam ést nutricis pállium.

Phi. Álii, Lyde, núnc sunt mores. Ly. Íd equidem ego certó

scio.

Nam ólim populi príus honorem cápiebat suffrágio,

Quám magistro désinebat ésse dicto obédiens ;

At nunc priusquam séptuennis ést, si attingas eúm manu,
Éxtemplo puer paédagogo tábula disrumpít caput.
Quóm patrem adeas póstulatum, púero sic dicít pater :
'Nóster esto, dúm te poteris défensare iniúria.'
Próvocatur paédagogus: Ého, senex minumí preti,
Ne áttigas puerum ístac causa, quándo fecit strénue.'
Íta magister, quási lucerna, úncto expretus linteo;
Ágitur illinc iúre dicto. Hócine hic pactó potest
Ínhibere imperium magister, si ípsus primus vápulat?

Bacch., III, iii, 4-9, 12-30, 33-44.

19. MENAECHMUS MISTAKEN FOR HIS BROTHER.

(Menaechmus Sosicles; Peniculus, Parasitus.)

Me. Aduléscens, quaeso, quíd tibi mecum ést rei,
Mihi quí male dicas, hómini hic ignoto, ínsciens?
An tíbi malam rem vís pro maledictís dari?
Pe. Pol eám quidem modo té dedisse intéllego.

Me. Respónde, adulescens, quaéso, quid nomén tibi est?

Pe. Etiám derides, nón quasi nomen nóveris?

Me. Non édepol ego te, quód sciam, umquam ante húnc diem

Vidí neque novi; vérum certo, quísquis es,

Eás si aéquom facias, míhi odiosus né sies.

Pe. Non mé novisti? Me. Nón negem, si nóverim.

Pe. Menaéchme, vigila! Me. Vígilo hercle equidem, quód

sciam.