Immagini della pagina
PDF
ePub

remque tibi eam cordi esse, et forma faceret fidem, quia ipse, si frui liceret ludo aetatis, praesertim in recto et legitimo amore, et non res publica animum nostrum occupasset, veniam mihi dari sponsam impensius amanti vellem, tuo, cuius possum, 6 amori faveo. fuit sponsa tua apud me eadem qua apud soceros tuos parentesque suos verecundia; servata tibi est, ut inviola7 tum et dignum me teque dari tibi donum posset. hanc mercedem unam pro eo munere paciscor: amicus populo Romano sis, et si me virum bonum credis esse, quales patrem patruumque meum iam ante hae gentes norant, scias multos nostri 8 similes in civitate Romana esse nec ullum in terris hodie populum dici posse, quem minus tibi hostem tuisque esse velis 9 aut amicum malis'. cum adolescens simul pudore et gaudio perfusus, dextram Scipionis tenens, deos omnes invocaret ad gratiam illi pro re referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se merito esset, 10 parentes inde cognatique virginis appellati; qui, quoniam gratis sibi redderetur virgo, ad quam redimendam satis magnum 11 attulissent auri pondus, orare Scipionem, ut id ab se donum acciperet, coeperunt, haud minorem eius rei apud se gratiam futuram esse adfirmantes quam redditae inviolatae foret vir

5. cordi esse] 'lieb und angenehm sein'; formelhaft in Bezug auf den göttlichen Willen: dis cordi est 22, 1, 16; regi cordi est 28, 18, 5. c. 20, 7. 8, 7, 6 ne collata signa nobiscum cordi sint.

ludo aetatis] 'wenn ich mich jugendlicher Lust freuen dürfte'. 37, 20, 5 pars in iuvenales lusus lasciviamque versi. 39, 15, 7 concessum ludum et lasciviam.

in recto et legitimo amore] rectus: was so ist, wie es sein soll. Vgl. c. 8, 7 recte. 3, 44, 2 vir exempli recti.

soceros tuos parentesque] que steht hier explikativ, indem es dem Begriffe: Schwiegereltern den noch näher specialisierten: Eltern der Braut hinzufügt. 21, 6, 6 in Hispaniam Hannibalemque.

7. amicus sis] nach dem vorausgehenden hanc erwartet man ut, durch dessen Wegfall aber wird die Aufforderung dringender und lebhafter.

scias] sc. statt des Imperativ scito. Der Konj. Präsent. in der zweiten Person vertritt in der vorklassischen

[blocks in formation]

9. gaudio perfusus] perf. häufig von lebhafter Erregung und von den ganzen Körper durchströmenden Empfindungen: religione, metu, horrore, timore perfundi.

10. inde] Bei Liv. wird das Eintreten des Nachsatzes nicht nur mit tum und ibi, sondern auch mit inde gekennzeichnet, nach vorausgegangenem cum, postquam und Participialkonstruktionen. 21, 43, 1 cum dimisisset, contione inde advocata 39, 26, 10 u. ö.

11. redditae inviolatae virginis] Häufig verbindet Liv. asyndetisch zwei Participia so mit einem Substantiv, dass das erste (redditae) als Attribut zu demselben erscheint, das zweite eine nähere Bestimmung des So entstandenen Gesamtbegriffs enthält (inviolatae); auch im Abl. absol. 2, 7, 1 omissa irrita re. 27, 34, 3 moderato et prudenti viro adiuncto collega. 1, 14, 4 iuventute armata immissa.

ginis. Scipio, quando tanto opere peterent, accepturum se 12 pollicitus, poni ante pedes iussit vocatoque ad se Allucio, super dotem' inquit, quam accepturus a socero es, haec tibi a me dotalia dona accedent', aurumque tollere ac sibi habere iussit. his laetus donis honoribusque dimissus domum implevit 13 populares laudibus meritis Scipionis: venisse dis simillimum iuvenem, vincentem omnia cum cum armis tum benignitate ac beneficiis. itaque dilectu clientium habito cum delectis mille 14 et quadringentis equitibus intra paucos dies ad Scipionem revertit.

Scipio retentum secum Laelium dum captivos obsidesque 51 et praedam ex consilio eius disponeret, satis omnibus compositis, data quinquereme e captivis atque Magone et quindecim 2 fere senatoribus, qui simul cum eo capti erant, in navem impositis nuntium victoriae Romam mittit. ipse paucos dies, 3 quibus morari Carthagine statuerat, exercendis navalibus pedestribusque copiis absumpsit. primo die legiones in armis 4 quattuor milium spatio decurrerunt; secundo die arma curare et tergere ante tentoria iussi; tertio die rudibus inter se in modum iustae pugnae concurrerunt praepilatisque missilibus iaculati sunt; quarto die quies data; quinto iterum in armis

[blocks in formation]

hörden, die in die Provinzial-Hauptstadt zu Verwaltungszwecken delegirt war.

3. pedestribus copiis] pedestr. wechselt als Gegensatz zu navalis mit terrest. ab = Landmacht. 37, 53, 9 omnibus interfuit bellis terrestribus navalibus. Ebd. § 15 pedestribus navalibusque copiis. 29, 22, 2 terrestrem navalemque exercitum.

4. decurrerunt] dec. ist ein militärischer Terminus, der sowohl das Defiliren zur Parade, als auch das Manövriren zur Übung bezeichnet; hier wohl letzteres wegen 4 milium spatio. 24, 48, 11. 25, 17, 4.

in modum iustae pugnae] ein Scheingefecht, wie z. B. auch bei den Makedoniern üblich. 40, 6, 5 mos erat decurrere exercitum et divisas bifariam duas acies concurrere ad simulacrum pugnae.

praepilatis missilibus] Geschosse, die vorn eine Kugel (pila) oder einen Knopf von Leder haben und nicht verwunden können, opαιgoμένοι. Zur Bildung praepilatus, vgl. praefixus. c. 4, 4 praefixa ferro.

5 decursum est. hunc ordinem laboris quietisque, quoad Car6 thagine morati sunt, servarunt. remigium classicique milites tranquillo in altum evecti agilitatem navium simulacris navalis 7 pugnae experiebantur. haec extra urbem terra marique corpora simul animosque ad bellum acuebant: urbs ipsa strepebat apparatu belli fabris omnium generum in publica officina in8 clusis. dux cuncta pari cura obibat: nunc in classe acieque navali erat, nunc cum legionibus decurrebat, nunc operibus aspiciendis tempus dabat, quaeque in officinis quaeque in armamentario ac navalibus fabrorum multitudo plurima in 9 singulos dies certamine ingenti faciebat. his ita inchoatis refectisque qua quassati erant muris, dispositisque praesidiis 10 ad custodiam urbis Tarraconem est profectus, a multis legationibus protinus in via aditus, quas partim dato responso ex itinere dimisit, partim distulit Tarraconem, quo omnibus novis veteribusque sociis edixerat conventum. et cuncti fere qui cis Hiberum incolunt populi, multi etiam ulterioris provinciae 11 convenerunt. Carthaginiensium duces primo ex industria famam captae Carthaginis compresserunt; deinde, ut clarior res erat,

6. tranquillo] Von dem subst. Neutrum tranquillum wendet Liv. den Ablativ adverbial an; vgl. 24, 8, 13; doch findet sich auch daneben tr. mari 24, 8, 12.

simulacris navalis pugnae] der Plural simulacris steht mit Rücksicht auf die Wiederholung dieser Übungen; 35, 26, 2 simulacris navalis pugnae; dagegen 29, 22, 2 von einmaliger Übung simulacrum.

[ocr errors]

7. haec acuebant] acuo ein gewöhnliches Bild, gleich: stählen. 28, 19, 14 libertas,. . . . quae virorum fortium tantum pectora acuit. 39, 1, 2 militem magis ad virtutem acuebat.

officina] der Singular gegen § 8 officinae. Man hat an ein grofsartiges Etablissement zu denken, bei welchem in verschiedenen Gebäuden (officinis) die einzelnen Gegenstände für den Kriegsbedarf hergestellt werden.

8. obibat] obire c. accus. etwas begehen, beschreiten, mit der Absicht es zu revidieren. 42, 37, 1 ibi et regiones, quas obirent, et milites inter se diviserunt; anders obire sacra, bella, omnia: etwas wahrnehmen, pflegen.

aspiciendis] = inspiciendis. 39,

=

[ocr errors]

48, 5 sociorum res asp. 42, 5, 8
legatos ad eas res aspiciendas u. ö.
9. quassati erant] Die Mauern
müfsten also schon vor der Ein-
nahme schadhaft gewesen sein.
quassatus quassus. 25, 3, 11
quassare, quatere, seltener concutere
vom Zerstören der Mauern und
Schiffswände sehr häufig. 21, 8, 5.
23, 34, 17 naves. 30, 39, 3.
10. protinus in itinere] gleich
unterwegs, ohne seine Ankunft im
Hauptquartiere abzuwarten. 31, 21,
3 protinus de via ad castra op-
pugnanda ducere. 28, 13, 4. 31,
38, 5 u. Ở.
ex itinere] gleich von unter-
wegs, ohne eine Unterbrechung der
Reise eintreten zu lassen. 27,18,2
ex itinere
impetum facere.
11. cis Hiberum incolunt] incolo
absolut = Einwohner sein, ist bei
Liv. nicht selten. 21, 31, 5 incolunt
prope. 34, 17, 11 omnes, qui circa
incolunt populi.

=

Carthaginiensium duces] Adversatives Asyndeton, durch Voranstellung von C. nachdrücklich gehoben. Liv. sagt stets dux Romanus; aber dux Poenorum, Carthaginiensium z. B. 29, 35, 2 und dux Carthaginiensis 28, 43, 17.

quam ut tegi ac dissimulari posset, elevabant verbis: necopi- 12 nato adventu ac prope furto unius diei urbem unam Hispaniae interceptam; cuius rei tam parvae praemio elatum insolentem iuvenem immodico gaudio speciem magnae victoriae imposuisse; at ubi appropinquare tres duces, tres victores hostium exer- 13 citus audisset, occursuram ei extemplo domesticorum funerum memoriam. haec in vulgus iactabant, haudquaquam ipsi ignari, 14 quantum sibi ad omnia virium Carthagine amissa decessisset.

12. prope furto interceptam] zu furto c. 39, 11; das Bild vom furtum wird in interceptam beibehalten; eig.: unterschlagen, weggefangen. 39, 27, 2 nec suum munus intercipi ab alio patiatur.

cuius rei t. p. et. q. s.] 'dem Erfolge dieses kleinen Unternehmens habe der anmafsende junge Mann,

durch mafslose Freude hingerissen, den Anschein eines grofsen Sieges gegeben.'

13. occursuram memoriam] Liv. sagt occurrit und succurrit aliquid alicui; 25, 24, 12, c. 37, 16, und memoria occurrit ohne Dativ d. Person 25, 38, 8.

Periocha libri XXVI.

Hannibal ad tertium lapidem ab urbe Roma super Anienem castra posuit. ipse cum duobus milibus equitum usque ad ipsam Capenam portam, ut situm urbis exploraret, obequitavit. et cum per triduum in aciem utrimque exercitus omnis descendisset, certamen tempestas diremit; nam cum in castra redisset, statim serenitas erat. Capua capta est a Q. Fulvio et Appio Claudio coss. principes Campanorum veneno sibi mortem consciverunt. cum senatus Campanorum deligatus esset ad palos ut securi feriretur, literas a senatu missas Q. Fulvius consul quibus iubebatur parcere, antequam legeret, in sinu posuit et lege agi iussit et supplicium peregit. cum comitiis aput populum quaereretur, cui mandaretur Hispaniarum imperium, nullo id volente suscipere, P. Scipio, P. filius eius, qui in Hispania ceciderat, professus est se iturum et suffragio populi consensuque omnium missus Novam Carthaginem expugnavit, cum haberet annos XXIIII videreturque divina stirpe creatus, quia et ipse postquam togam acceperat cotidie in Capitolio erat, et in cubiculo matris eius anguis saepe videbatur. praeterea gestas in Sicilia continet et amicitiam cum Aetolis iunctam bellumque gestum adversus Acarnanas et Philippum Macedoniae regem.

Uor M

res

[blocks in formation]

c. 2, 2 auspicatorum comitiorum] auspicandorum comitiorum Md. em. Liv. p. 370.

2, 10 quid interfuisse inter Tib. Sempronium? cum ei] quid interfuisse inter Ti. Sempronium et Cn. Fulvium? Ti. Sempronium cum ei .. Md. ib.

2, 12 mirum esse cessisse milites in acie] non stetisse milites Wsbg. Emendatiunculae Liv. 1874, p. 66: latine vix dicitur: in acie cedere; dicitur: ex acie. Aptissime inter se respondent: non stetisse et stantes § 13. So schon Otto, divinationes Livianae, Karlsruhe 1839.

3, 4 non se inopia commeatus, non in loca iniqua incaute deductum] non se inopia commeatus in loca iniqua incaute deductum. Doering. 4, 3 pedites superabantur] pedite superabantur. Gronovius.

4, 6 postquam adsuetudine quotidiana] postquam id adsuetudine qu. Koch, Brandenburg. R. A. 1860. p. 10.

4, 9-10 institutum, ut velites in legionibus essent] Wsbg. p. 66 instituto, ut. Ussing bei Md. em. L. p. 372 et institutum. Es ist nichts zu ändern, sondern die Angabe in betreff der velites fällt ebenso, wie die über ihre Verwendung der Quelle des Liv. zur Last.

5, 5 praemissis namque] praemissis itaque. Ff. praemissis. nā|que P. praemissisque. L. nach jüngeren cod. u. Crevierius.

5, 8 cum equitibus sextae legionis] sex legionum sämmtl. Hrsgb.

6, 1 inferri coegit] inferre coepit. Md. (nach Ruperti).

6, 2 per stragem] super stragem. Ussing bei Md. em. L. p. 372.
6, 4 quam quod] quam nach Gronov.

6, 11 habuit aliquot

habitu italico Wsb. ed 1871.

6, 15 non tu] ne tu, nach 5.

7, 3 quo iam] quonam, nach 5.

7, 6 agenda audendaque] so gegen L. audenda (subeundaque), und gegen Wsbg. em. L. 1874 p. 47 audenda agendaque. Wfl. zu 22, 14, 14. Fabri zu 21, 40, 6.

c. 8, 9 aegro eundum] aegro digrediundum. Wsb. 1871.

9, 1 Volturno] Volturnum, alle Hrsgb.

9, 2 ducit. sub Casinum] ducit. sub Casino. Ussing bei Md. em. L. 373. Wsbg. p. 66.

9, 6 tumultuosius quam adlatum erat cursu hominum adfingentium vana auditis totam urbem concitat] tumultuosius, quam quod allatum erat, concursu ... .. concitante Ff. tumultuosius, quam adlatum erat, propagatum discursu Md. em. L. p. 373. quam adlatum erat... (dis)cursu . . . L. Zu tumultuosius concitare vgl. 36, 11, 11. fuere

« IndietroContinua »