Immagini della pagina
PDF
ePub

TITI LIVI

AB URBE CONDITA

LIBER XXVI.

Cn. Fulvius Centimalus P. Sulpicius Galba consules cum 1 idibus Martiis magistratum inissent, senatu in Capitolium vocato de re publica, de administratione belli, de provinciis exercitibusque patres consuluerunt. Q. Fulvio Ap. Claudio, prioris 2 anni consulibus, prorogatum imperium est atque exercitus, quos habebant, decreti, adiectumque, ne a Capua, quam obsidebant, abscederent prius quam expugnassent. ea tum cura 3 maxime intentos habebat Romanos, non ab ira tantum, quae in nullam umquam civitatem iustior fuit, quam quod urbs tam nobilis ac potens, sicut defectione sua traxerat aliquot populos, 4 ita recepta inclinatura rursus animos videbatur ad veteris im

1-2, 6. Verteilung der Heere und Provinzen; spanische Angelegenheiten.

1. id. Mart.] damals (von 222153 a. Ch.) Termin für den Amtsantritt der Consuln, nach unserem Kalender etwa um die Mitte des Winters. 31, 5, 2 idibus Martiis, quo die tum consulatus inibantur.

in Capitolium] auf dem Capitol pflegte zu Anfang des Jahres die erste Senatssitzung stattzufinden. 23, 31, 1. senatus, quo die primum est in Capitolio consultus. Nach Erledigung gottesdienstlicher Fragen (9, 8, 1 solemnibus senatus consultis perfectis) folgte der Bericht der Consuln über die wichtigsten Verwaltungsangelegenheiten; hier de adm. b. u. s. w.

3. ab ira] der kausale Ablat. wird von Liv. häufig mit a verbunden zur Bezeichnung der Veranlassung, von welcher eine Handlung aus

Tit. Liv. B. 26.

geht in Folge von'. 28, 20, 6. ab ira et ab odio urbem oppugnatam esse. 36, 24, 7. non tam ab ira nec ab odio u. oft Die Gründe der Erbitterung gegen C. hat Liv. teils 23, 2 ff. erzählt, teils fafst er sie c. 13, 5-6 zusammen. vgl. 24, 12 2.

non tantum-quam] So findet sich quam nach non tantus, non tantum bei Liv. noch einige Male vgl. 7, 15, 10 nec in acie ibi tantum cladis acceptum, quam.

4. traxerat] hatte nach sich gezogen', mit Auslassung der Präp. und des Pron. 21, 28, 5. traxisse gregem. 25, 36, 15 partem doloris.. publica trahebat clades; vgl. das formelhafte rem trahere ad aliq. 23, 8, 2. 24, 2, 8.

recepta] dem Abl. defectione entspricht im zweiten Satzgliede recepta; wie Liv. oft das Part. Perf. Pass. mit einem Nomen statt des Subst. abstr. anwendet; = der Um

1

5 perii respectum. et praetoribus prioris anni, M. Junio in Etruria, P. Sempronio in Gallia, cum binis legionibus, quas habuerant, 6 prorogatum est imperium; prorogatum et M. Marcello, ut pro consule in Sicilia reliqua belli perficeret eo exercitu, quem 7 haberet: si supplemento opus esset, suppleret de legionibus, 8 quibus P. Cornelius propraetor in Sicilia praeesset, dum ne quem militem legeret ex eo numero, quibus senatus missionem 9 reditumque in patriam negasset ante belli finem. C. Sulpicio, cui Sicilia evenerat, duae legiones, quas P. Cornelius habuisset, decretae et supplementum de exercitu Cn. Fulvii, qui priore 10 anno in Apulia foede caesus fugatusque erat. huic generi militum senatus eundem quem Cannensibus finem statuerat militiae. additum etiam utrorumque ignominiae est, ne in oppidis hibernarent neve hiberna propius ullam urbem decem 11 milibus passuum aedificarent. L. Cornelio in Sardinia duae legiones datae, quibus Q. Mucius praefuerat; supplementum, 12 si opus esset, consules scribere iussi. T. Otacilio et M. Valerio Siciliae Graeciaeque ora cum legionibus classibusque, quibus praeerant, decretae; quinquaginta Graecia cum legione una, 13 centum Sicilia cum duabus legionibus habebant naves. tribus et viginti legionibus Romanis eo anno bellum terra marique est gestum.

2

Principio eius anni cum de litteris L. Marcii referretur,

stand, dafs; hier: 'die Einnahme von'. 36, 27, 1 Heraclea capta fregit tandem animos u. oft.

6. reliqua belli] = reliquias belli; perficere bellum auch noch 21, 46, 8; 22, 38, 7 etc., neben conf. bellum, provinciam 27, 5, 3; 45, 5. 28, 24, 7 u. s. f.

8. missionem red.] gemeint sind die kannensischen Legionen vgl. § 10. Dafs die abgeleistete Dienstzeit nicht angerechnet wird, (stipendia non procedunt 25, 5, 8) ist eine öfter erwähnte Strafe für militärische Vergehen.

9. caesus fugatusque] zur Abwechslung statt des formelhaften fusus fugatusque; vgl. auch 35, 1, 8. si fudisset cecidissetque hostis.

10. huic generi] militiae huius generis m. eundem finem quem militiae Cannensium statuerat. Statt der beiderseitigen militiae werden die genera milit. selbst mit einer bekannten Brachylogie gegenübergestellt. c. 36, 12 hunc consensum senatus equester ordo est secutus, equestris ordinis plebs.

ne in opp. hib.] In ähnlicher Weise müssen Truppen, welche die Fahnen verloren haben, ohne Zelte aufserhalb des Walles lagern. 10, 4, 4.

hib. aedificar.] technischer Ausd. der Militärsprache. 24, 39, 13 (Marcellus) hibernacula communiit aedificavitque.

decem m. pass.] der Abl. der Entfernung statt quam mit dem Accus. c. 34, 9. ne quis eorum propius mare quindecim milibus passuum agrum aedificiumve haberet.

13. trib. et vig. leg.] dies ist die höchste von Rom im 2ten pun. Kriege aufgestellte Truppenzahl. Dieselbe Bei Zahl 25, 3, 7. 27, 36, 12. diesen häufig wiederkehrenden Zusammenstellungen der Streitkräfte wechselt Liv. mit den Ausdrücken 22, 36, 2. rem gerere. 30, 27, 11 defendere imperium. c. 41, 9 administrare imperium u. a.

2, 1. princ. e. anni] in einer der ersten Senatssitzungen.

L. Marcii] Er hatte nach dem

res gestae magnificae senatui visae; titulus honoris, quod imperio non populi iussu, non ex auctoritate patrum dato 'propraetor senatui' scripserat, magnam partem hominum offendebat: rem mali exempli esse, imperatores legi ab exerciti- 2 bus et sollemne auspicandorum comitiorum in castra et provincias procul ab legibus magistratibusque ad militarem temeritatem transferri. et cum quidam referendum ad senatum 3 censerent, melius visum differri eam consultationem, donec proficiscerentur equites, qui ab Marcio litteras attulerant. rescribi 4 de frumento et vestimentis exercitus placuit, eam utramque rem curae fore senatui; adscribi autem propraetori L. Marcio' non placuit, ne id ipsum, quod consultationi reliquerant, pro praeiudicato ferret. dimissis equitibus de nulla re prius con- 5 sules rettulerunt, omniumque in unum sententiae congruebant, agendum cum tribunis plebis esse, primo quoque tempore ad plebem ferrent, quem cum imperio mitti placeret in Hispaniam ad eum exercitum, cui Cn. Scipio imperator praefuisset. ea 6 res cum tribunis acta promulgataque est.

Sed aliud certamen occupaverat animos. C. Sempronius 7 Blaesus die dicta Cn. Fulvium ob êxercitum in Apulia amissum

Tode der Scipionen die spanische
Provinz für Rom erhalten. 25, 37 ff.

2. rem mali ex. esse] es sei damit ein böses Beispiel gegeben'; so verbindet Liv. oft res mit einem genit. qual. c. 5, 13 nec magni certaminis rem fore. 34, 61, 13. rem_mali exempli esse; auch mit anderen Subst. sind Wendungen wie 2, 55, 1. pessimi exempli victoria. 27, 6, 4 foedioris exempli; und bei esse u. fieri 25, 4, 7. pernicioso ex. factum; 31, 20, 5 nullo exemplo futurum 38, 56, 10. besonders häufig. In der gan

zen Stelle sind in chiastischer Form
Paare von Gegensätzen gruppiert:
solemne comitiorum militarem
temeritatem; castra et provincias
ab legibus magistratibusque.

auspicandorum] 'der nach Anstellung von Auspicien abzuhaltenden' vgl. 7, 3, 8 solemne clavi figendi.

hominum] wie § 3. quidam unbestimmter Ausdruck für Senatoren. Ebenso c. 36, 1. 27, 9, 14. 29, 16, 5. 30, 17, 1 u. 8. w.

4. rescribi placuit] placet (techn. Ausd. von Senatsbeschlüssen) hat in Dekade I. überwiegend den inf. pass. nach sich; in den folgenden

Dekaden fast ebenso oft den inf. activi; selten steht danach ut oder der blofse Konjunktiv; auch der Dativ senatui u. s. w. ist daneben selten.

= ne

pro praeiudicato ferret] quasi praeiudicium quoddam (Art vorläufiger Entscheidung) ferret c. 29,8. deprecari senatus praeiudicium.

5. sententiae congruebant] Liv. konstruiert: res congruunt (in unum) und congruimus in rem 25, 32, 2 omniumque in unum congruerunt sententiae. 29, 6, 2 Bruttiis... congruentibus in eum morem.

Cn. Scipio imper.] Cn. Scipio von seinem Bruder 21, 32, 3 aus eigener Befugnis nach Spanien gesendet, war wohl nur Legat; eine Übertragung des imperium an ihn ist nirgend berichtet, der Ausd. also

[blocks in formation]

in contionibus vexabat, multos imperatores temeritate atque inscitia exercitum in locum praecipitem perduxisse dictitans, 8 neminem praeter Cn. Fulvium ante corrupisse omnibus vitiis legiones suas quam proderet. itaque vere dici posse, prius eos perisse quam viderent hostem, nec ab Hannibale sed ab 9 imperatore suo victos esse. neminem, cum suffragium ineat, satis cernere, cui imperium, cui exercitum permittat. quid 10 interfuisse inter Ti. Sempronium et Cn. Fulvium? Ti. Sempronium cum ei servorum exercitus datus esset, brevi effecisse disciplina atque imperio, ut nemo eorum generis ac sanguinis sui memor in acie esset, praesidio sociis, hostibus terrori essent; Cumas, Beneventum aliasque urbes eos velut e faucibus Hannibalis 11 ereptas populo Romano restituisse: Cn. Fulvium Quiritium Romanorum exercitum, honeste genitos, liberaliter educatos, servilibus vitiis imbuisse. ergo effecisse ut feroces et inquieti inter socios, ignavi et imbelles inter hostes essent nec impetum modo Poenorum, sed ne clamorem quidem sustinere 12 possent. nec hercule mirum esse cessisse milites in acie, cum 13 primus omnium imperator fugeret; magis mirari se aliquos stantes cecidisse, et non omnes comites Cn. Fulvii fuisse pavoris ac fugae. C. Flaminium, L. Paulum, L. Postumium, Cn. ac P. Scipiones cadere in acie maluisse quam deserere cir14 cumventos exercitus: Cn. Fulvium prope unum nuntium deleti exercitus Romam redisse. facinus indignum esse, Cannensem

lautete zunächst auf schlechte Amtsführung und forderte von ihm eine Geldbufse c. 3, 7.

in cont.] Nach der ersten Vorladung erfolgten durch diei prodictio drei weitere Verhandlungen vor dem Volke. Der Inhalt der in diesen Terminen (accusationes) von den Tribunen und Ful. gehaltenen contiones ist c. 2, 6-3, 4 zusammengefafst.

10. e faucibus Hannib.] der als bildlich durch velut gekennzeichnete Ausdruck kehrt in dieser Form bei Liv. nicht wieder (wohl aber bei Cic.); doch ist der Vergleich erbitterter Feinde mit wilden Tieren nicht selten. c. 13, 12. c. 27, 12. velut feras bestias per agros vagari.

11. Quiritium R.] auffallend, da die Römer Quiriten in den friedlichen Beziehungen des bürgerlichen Lebens genannt zu werden pflegen; 45, 37, 14 nec Quirites vos, sed milites videor appellaturus. Hier soll Quirites die Legionen des F. als ächte

Vollbürger im Gegensatz zu den
Sklaven des Gr. bezeichnen.

hon. gen. lib. educ.] h. g. u. 1. ed. bezeichnen die beiden Hauptpunkte, auf denen die Civität beruht; tadellose Geburt und Vermeidung entehrender Handlung.

[ocr errors]

sed ne quidem]

=

nec modo et non modo non s. n. q. vgl. 22, 28, 5. 25, 15, 2. 28, 29, 11. und so regelmässig, wenn beide Satzglieder gemeinsames Prädikat haben.

12. cessisse m. in acie] Gewöhnlich excedere acie c. 25, 12. 31, 17, 9. sowie loco cedere 24, 14, 7. doch sagt Liv. 22, 59, 9. refugere in acie.

14. redisse] die zusgz. Form des Inf. Perf. Act. statt iisse ist bei Liv. ausschliefslich im Gebrauch.

facinus indign.] stehende liv. Phrase: es sei schändlich',37,32,11. clamor undique est sublatus, indignum facinus esse. 2, 29, 3. indignum fac. esse clamantes.

« IndietroContinua »