Discolor unde auri per ramos aura refulsit.
Quale folet filvis brumali frigore vifcum
Fronde virere novâ, quod non fua feminat arbos,
Et croceo fetu teretis circumdare truncos :
Talis erat species auri, frondentis opacâ
Ilice; fic leni crepitabat bractea vento.
Conripit Æneas extemplo, avidusque refringit
Cunctantem, et vatis portat sub tecta Sibyllæ.
Nec minus interea Mifenum in litore Teucri Flebant, et cineri ingrato fuprema ferebant. Principio, pinguem tædis, et robore secto Ingentem, ftruxere pyram: cui frondibus atris Intexunt latera, et feralis ante cupreffos Conftituunt, decorantque fuper fulgentibus armis. Pars calidos latices, et aëna, undantia flammis, Expediunt; corpusque lavant frigentis, et unguunt. Fit gemitus. Tum membra toro defleta reponunt, Purpureasque fuper veftis, velamina nota, Conjiciunt: pars ingenti fubiere feretro,
Trifte minifterium! et fubjectam, more parentum
Averfi, tenuere facem. Congesta cremantur
Turea dona, dapes, fufo crateres olivo.
Poftquam conlabfi cineres, et flamma quievit,
Reliquias vino, et bibulam lavere favillam;
Offaque lecta cado texit Corynæus aëno.
Idem ter focios purâ circumtulit undâ,
Spargens rore levi, et ramo felicis olivæ ;
Luftravitque viros, dixitque noviffima verba.
At pius Æneas ingenti mole fepulcrum
Inponit, fuaque arma viro, remumque, tubamque,
Monte fub aërio; qui nunc Misenus ab illo
Dicitur, æternumque tenet per fecula nomen.
His actis propere exfequitur præcepta Sibyllæ.
Spelunca alta fuit, vaftoque inmanis hiatu,
Scrupea, tuta lacu nigro, nemorumque tenebris:
Quam fuper haud ullæ poterant inpune volantes
Tendere iter pennis: talis sese halitus atris
Faucibus effundens fupera ad convexa ferebat:
Unde locum Graii dixerunt nomine Aornon.
Quatuor hic primum nigrantis terga juvencos
Conftituit, frontique invergit vina facerdos;
Et, fummas carpens media inter cornua fætas,
Ignibus inponit facris, libamina prima;
Voce vocans Hecaten, Coloque Ereboque poten-
Supponunt alii cultros, tepidumque cruorem
Suscipiunt pateris. Ipfe atri velleris aguam
Æneas matri Eumenidum, magnæque forori,
Enfe ferit, fterilemque tibi, Proferpina, vaccam.
Tum Stygio regi nocturnas inchoat aras,
Et folida inponit taurorum vifcera flammis,
Pingue fuper oleum infundens ardentibus extis.
Ecce! autem, primi fub lumina folis et ortus,
Sub pedibus mugire folum, et juga cœpta moveri
Silvarum, vifæque canes ululare per umbram,
Adventante deâ. Procul o! procul efte, profani!
Conclamat vates, totoque abfiftite luco:
Tuque invade viam, vaginâque eripe ferrum;
Nunc animis opus, Ænea, nunc pectore firmo.
Tantum effata, furens antro fe inmifit aperto:
Ille ducem haud timidis vadentem paffibus æquat.
Di, quibus imperium eft animarum, Umbræque
filentes,
Et Chaos, et Phlegethon, loca nocte tacentia late,
Sit mihi fas audita loqui; fit, numine veftro,
Pandere res, altâ terrâ et caligine mersas.
Ibant obfcuri folâ fub nocte per umbram, Perque domos Ditis vacuas, et inania regna: Quale per incertam Lunam, fub luce malignâ, Eft iter in filvis; ubi cœlum condidit umbrâ Juppiter, et rebus nox abstulit atra colorem. Vestibulum ante ipfum, primisque in faucibus
Luctus, et ultrices pofuere cubilia Curae;
Pallentesque habitant Morbi, triftisque Senectus, Et Metus, et malesuada Fames, ac turpis Egeftas, Terribiles vifu formæ; Letumque, Labosque; Tum confanguineus Leti Sopor, et mala mentis Gaudia; mortiferumque adverfo in limine Bellum, Ferreique Eumenidum thalami, et Difcordia de
Vipereum crinem vittis innexa cruentis.
In medio ramos, annofaque brachia, pandit Ulmus, opaca, ingens; quam fedem Somnia volgo
Auribus, et truncas inhonefto volnere naris.
Vix adeo adgnovit pavitantem, et dira tegentem
Supplicia; et notis conpellat vocibus ultro:
Deiphobe armipotens, genus alto a fanguine
Teucri,
Quis tam crudelis optavit fumere pœnas?
Cui tantum de te licuit? Mihi fama fupremâ
Nocte tulit, feffum vaftâ te cæde Pelasgûm
Procubuiffe fuper confufæ ftragis acervum.
Tunc egomet tumulum Rhoteo in litore inanem
Conftitui, et magnâ manis ter voce vocavi.
Nomen et arma locum fervant. Te, amice, nequivi
Confpicere, et patriâ decedens ponere terrâ.'
Ad quæ Priamides: Nihil o tibi, amice! relictum:
Omnia Deiphobo folvifti, et funeris umbris.
Sed me fata mea et fcelus exițiale Lacænæ
His merfere malis: illa hæc monumenta reliquit.
Namque, ut fupremam falfa inter gaudia noctem
Egerimus, nofti; et nimium meminiffe neceffe eft.
Quum fatalis equus faltu fuper ardua venit
Pergama, et armatum peditem gravis adtulit alvo;
Illa, chorum fimulans, evantis orgia circum
Ducebat Phrygias: flammam media ipfa tenebat
Ingentem, et fummâ Danaos ex arce vocabat.
Tum me, confectum curis, fomnoque gravatum,
Infelix habuit thalamus, preffitque jacentem
Dulcis et alta quies, placidæque fimillima morti.
Egregia interea conjunx arma omnia tectis
Emovet, et fidum capiti fubduxerat ensem;
Intra tecta vocat Menelaum, et limina pandit.
Scilicet id magnum fperans fore munus amanti,
Et famam exftingui veterum fic poffe malorum.
Quid moror? inrumpunt thalamo; comes additus
unâ
Hortator fcelerum Æolides. Di, talia Graiis
Inftaurate; pio fi pœnas ore repofco.
Sed te qui vivum cafus, age fare viciflim,
Adtulerint. Pelagine venis erroribus actus,
An monitu divom? an, quæ te Fortuna fatigat,
Ut triftis fine fole domos, loca turbida, adires?
Hac vice fermonum rofeis Aurora quadrigis
Jam medium ætherio curfu trajecerat axem:
Et fors omne datum traherent per talia tempus;
Sed comes admonuit, breviterque adfata Sibylla
Nox ruit, Ænea; nos flendo ducimus horas.
Hic locus eft, partis ubi se via findit in ambas:
Dextera, quæ Ditis magni sub monia tendit;
Hac iter Elyfium nobis: at læva malorum
Exercet pœnas, et ad inpia Tartara mittit.
Deiphobus contra: Ne fævi, magna facerdos;
Discedam, explebo numerum, reddarque tenebris.
I decus, i, noftrum; melioribus utere fatis.
Tantum effatus, et in verbo vestigia torfit.
Refpicit Æneas fubito, et fub rupe finiftrâ
Mœnia lata videt, triplici circumdata muro:
|