Immagini della pagina
PDF
ePub

4 sibi magnumque nomen facere. satis scire origini Romanae et deos adfuisse et non defuturam virtutem. proinde ne gravarentur homines cum hominibus sanguinem ac genus miscere. 5 nusquam benigne legatio audita est: adeo simul spernebant, simul tantam in medio crescentem molem sibi ac posteris suis 5 metuebant; ac plerisque rogitantibus dimissi, ecquod feminis quoque asylum aperuissent: id enim demum conpar conubium 6 fore. aegre id Romana pubes passa, et haud dubie ad vim spectare res coepit.

Cui tempus locumque aptum ut daret Romulus, aegritu- 10 dinem animi dissimulans ludos ex industria parat Neptuno 7 Equestri sollemnis; Consualia vocat. indici deinde finitimis spectaculum iubet, quantoque apparatu tum sciebant aut poterant concelebrant, ut rem claram exspectatamque facerent. 8 multi mortales convenere, studio etiam videndae novae urbis, 15 maxume proximi quique, Caeninenses Crustumini Antemnates; iam Sabinorum omnis multitudo cum liberis ac coniugibus venit. 9 invitati hospitaliter per domos cum situm moeniaque et fre

19. sua = propria, vgl. suum ac proprium.-2. adfuisse, günstig gewesen.

3. homines cum hominibus, die Anforderung motivirend, vgl. zu II, 12, 9. 5. crescentem molem, heranwachsende Macht. Rom war noch kein stolzer Bau, drohte es aber mehr und mehr zu werden. moles ist die Macht, die auf andere drückt, sie gefährdet. 6. plerisque rogitantibus, in der Regel mit (unter) der Frage. 7. asylum: Rom war von Romulus zur Freistätte erklärt worden. 7. conpar, ebenbürtig. 10. cui, auf vim (8) zu beziehen. tempus locumque Gelegenheit; aptum könnte fehlen.-11. ex industria gew. absichtlich, hier industrie rührig, thätig? - Neptunus equester

-

=

[ocr errors]

iллios, denn im Streit mit Athene schuf er das erste Pferd, damit equorum usum et disciplinam, cf. Soph. Oed. Col. 1070. Die griechische Sage hat für Consus hier willkührlich den Nept. substituirt, vgl. Dion. II, 31. Consus: altlatinischer Gott der Erde u. des Ackerbaues, der wegen der Wagenrennen bei seinem Feste (August) mit Poseidon Hippios verwechselt wurde. Er war ein Gott der Saaten (vgl. Consivius) u. der Ehe, daher seine Verbindung mit

dem Raube der Sabinerinnen. Vgl.
Preller, Röm. Myth. p. 420.
12. Dion. II, 30 koọtǹv пgoɛîne nai
πανήγυριν ἄξειν Ποσειδῶνι καὶ πε-
ριήγγελλεν εἰς τὰς ἔγγιστα πόλεις
καλῶν τοὺς βουλομένους ἀγορᾶς τε
μεταλαμβάνειν καὶ ἀγώνων. — 16.
proximi quique, Distributiv: je näher
die Nachbargemeinden, um so mehr
erschienen von ihnen. Die Lage
von Caenina ist unbestimmt, Crustu-
merium war nordöstlich von Fide-
nae, Antemna an der Mündung des
Anio in die Tiber. 17. iam iam
vero, vollends. Ihre äusserste Nie-
derlassung war auf dem Quirina-
lischen Hügel. situm, vgl. Cic.
rep. II, 5: urbi autem locum, quod
est ei qui diuturnam remp. serere
conatur diligentissime providendum,
incredibili opportunitate delegit ne-
que enim ad mare admovit, quod ei
fuit illa manu copiisque facillimum
ut in agrum Rutulorum Aboriginum-
que procederet, aut in ostio Tibe-
rino, quem in locum multis post
annis rex Ancus coloniam deduxit,
urbem ipse conderet, sed hoc vir ex-
cellenti providentia sensit ac vidit,
non esse opportunissimos situs ma-
ritimos urbibus eis, quae ad spem
diuturnitatis conderentur atque in-
perii. qui potuit igitur divi-

quentem tectis urbem vidissent, mirantur tam brevi rem Romanam crevisse. ubi spectaculi tempus venit, deditaeque eo 10 mentes cum oculis erant, tum ex composito orta vis, signoque dato iuventus Romana ad rapiendas virgines discurrit. magna 11 5 pars forte in quem quaeque inciderat, raptae; quasdam forma excellentes primoribus patrum destinatas ex plebe homines, quibus datum negotium erat, domos deferebant. unam longe ante 12 alias specie ac pulchritudine insignem a globo Talassii cuiusdam raptam ferunt, multisque sciscitantibus, cuinam eam fer10 rent, identidem, ne quis violaret, Talassio ferri clamitatum: inde nuptialem hanc vocem factam. turbato per metum ludi- 13 cro maesti parentes virginum profugiunt, incusantes violati hospitii foedus deumque invocantes, cuius ad sollemne ludosque per fas ac fidem decepti venissent. nec raptis aut spes de se 14 15 melior aut indignatio est minor. sed ipse Romulus circumibat, docebatque patrum id superbia factum, qui conubium finitimis negassent. illas tamen in matrimonio, in societate fortunarum omnium civitatisque, et, quo nihil carius humano generi sit, liberum fore. mollirent modo iras, et quibus fors corpora de- 15 20 disset, darent animos. saepe ex iniuria postmodum gratiam ortam, eoque melioribus usuras viris, quod adnisurus pro se

[ocr errors]

nius et utilitates complecti maritimas
Romulus et vitia vitare, quam quod
urbem perennis amnis et aequabilis
et in mare late influentis posuit in
ripa, quo posset urbs et accipere ex
mari quo egeret et reddere quo re-
dundaret. 5. forte gehört zu in
inciderat.
quem
Warum nicht
incidit od. incidebat? — 7. Die Braut
schritt in Rom nicht selbst über
die Schwelle des Hauses ihres künf-
tigen Gatten, sondern sie wurde
von dem Brautführer darüber weg-
gehoben, zugleich um das malum-
omen des Anstossens an der Schwelle
zu verhüten, cf. Tibull. I, 3, 20.

[blocks in formation]

sondern sie zur Ehe nehmen wolle.
Mit diesem Rufe wurde auch später
die Braut in das Haus des Bräuti-
gams geleitet. Cf. Catull. 71. 130
Lubet iam servire Talassio.-13. foe-
dus =
fidem, denn während des
Festes war Gottesfrieden, den der
Gott des Festes selbst wahrte. --
14. per fas ac fidem decepti― der Ein-
ladung zur religiösen Festfeier ohne
Arg vertrauend. 17. Die Ehe wird
von den Römern betrachtet als om-
nis divini et humani iuris conmu-
nicatio, als viri et mulieris coniunc-
tio individuam vitae consuetudinem
continens. Der Censor fragte beim
Census jeden Bürger: uxoremne ha-
bes liberorum quaerendorum gratia?
Vgl. Lange I, 104.- Dion. II, 30: ty d'
ἑξῆς ἡμέρα προαχθεισῶν τῶν παρθέ
νων παραμυθησάμενος αὐτῶν τὴν
ἀθυμίαν ὁ Ρωμύλος, ὡς οὐκ ἐφ ̓ ὕβρει
τῆς ἁρπαγῆς ἀλλ ̓ ἐπὶ γάμῳ γενομέ
νης, Ελληνικόν τε καὶ ἀρχαῖον ἀπο-
φαίνων τὸ ἔθος καὶ τρόπων συμπάν
των καθ ̓ οὓς συνάπτονται γάμοι
ταῖς γυναιξὶν ἐπιφανέστατον, ἠξίου
στέργειν τοὺς δοθέντας αὐταῖς ἄν

quisque sit, ut, cum suam vicem functus officio sit, parentium 16 etiam patriaeque expleat desiderium. accedebant blanditiae virorum factum purgantium cupiditate atque amore, quae maxime ad muliebre ingenium efficaces preces sunt.

1 X. Iam admodum mitigati animi raptis erant. at raptarum 5 parentes tum maxime sordida veste lacrimisque et querellis civitates concitabant. nec domi tantum indignationes continebant, sed congregabantur undique ad Titum Tatium, regem Sabinorum, et legationes eo, quod maximum Tatii nomen in iis re2 gionibus erat, conveniebant. Caeninenses Crustuminique et An-10 temnates erant, ad quos eius iniuriae pars pertinebat. lente agere eis Tatius Sabinique visi sunt; ipsi inter se tres populi 3 communiter bellum parant. ne Crustumini quidem atque Antemnates pro ardore iraque Caeninensium satis se inpigre movent: ita per se ipsum nomen Caeninum in agrum Romanum impetum 15 4 facit. sed effuse vastantibus fit obvius cum exercitu Romulus, levique certamine docet vanam sine viribus iram esse. citum fundit fugatque, fusum persequitur; regem in proelio obtruncat et spoliat; duce hostium occiso urbem primo impetu capit.

5

exer

Inde exercitu victore reducto ipse, cum factis vir magni- 20 ficus tum factorum ostentator haud minor, spolia ducis hostium caesi suspensa fabricato ad id apte ferculo gerens in Capitolium escendit, ibique ea cum ad quercum pastoribus sacram deposuisset, simul cum dono designavit templo Iovis finis, cogno

[blocks in formation]

6. tum maxime, gerade jetzt, zur selben Zeit, mit Beziehung auf iam mitigati erant. 7. domi continebant, auf die Heimath beschränken. 8.regem Sabinorum, die Sage macht Titus Tatius bald zum König des ganzen Sabinervolkes, bald zum König von Cures. Dion. II, 36: nai μετὰ τοῦτο ἀγορὰν ποιησάμενοι σύμπαντες ἐν τῇ μεγίστη τε πόλει καὶ πλεῖστον ἀξίωμα ἐχούσῃ τοῦ ἔθνους, ᾗ Κυρὶς ὄνομα ἦν, ψῆφον ὑπὲρ τοῦ πολέμου διήνεγκαν ἀποδείξαντες Ανεμόνα τῆς στρατιᾶς Τίτον, ὃς Ehe, με το Τάτιος, βασιλέα Κυρι

Tov. Er erscheint also als Oberfeldherr.-11. lente, aber zu langsam etc., die Wortstellung ersetzt hier wie nachher bei ipsi eine logische Partikel. Beachte den Chiasmus! - 13. ne quidem, aber auch die C. setzten sich nicht rasch genug in Bewegung, - 15. nomen, Stamm, Gemeinde (ñólis). 21. spolia opima: die Waffenrüstung, die der König od. Feldherr gewann, nachdem er den feindlichen Führer persönlich im Zweikampf erlegt. Dion. II, 34 schreibt Romulus sogar schon die Einführung des Triumphes zu. Liv. I, 38, 3 bemerkt zuerst von Tarq. Priscus: bello Sabino perfecto triumphans Romam rediit, ohne damit diese Sitte als eine neue zu bezeichnen. 22. ferculo, eine Nachbildung des alterthümlichen tropaeum, wie es Verg. XI, 5 sqq. schildert. 24. designavit finis, durch Inauguration, daber quos modo animo metatus sum,

menque addidit deo. „Iuppiter Feretri" inquit,,,haec tibi victor Romulus rex regia arma fero, templumque his regionibus, quas modo animo metatus sum, dedico sedem opimis spoliis, quae regibus ducibusque hostium caesis me auctorem sequentes po-6 5 steri ferent." haec templi est origo, quod primum omnium Romae sacratum est. bina postea inter tot annos, tot bella opima parta sunt spolia: adeo rara eius fortuna decoris fuit.

XI. Dum ea ibi Romani gerunt, Antemnatium exercitus 7 per occasionem ac solitudinem hostiliter in fines Romanos in10 cursionem facit. raptim et ad hos Romana legio ducta palatos in agris oppressit. fusi igitur primo impetu et clamore 1 hostes, oppidum captum; duplicique victoria ovantem Romulum Hersilia coniunx precibus raptarum fatigata orat, ut parentibus earum det veniam et in civitatem accipiat: ita rem coalescere 2 15 concordia posse. facile impetratum. Inde contra Crustuminos profectus bellum inferentes. ibi minus etiam, quod alienis cladibus ceciderant animi, certaminis fuit. utroque coloniae missae; plures inventi, qui propter ubertatem terrae in Crustumi-3 num nomina darent. et Romam inde frequenter migratum est, 20 a parentibus maxime ac propinquis raptarum.

4

Novissimum ab Sabinis bellum ortum, multoque id maximum fuit: nihil enim per iram aut cupiditatem actum est, nec ostenderunt bellum prius quam intulerunt. consilio etiam additus dolus. Spurius Tarpeius Romanae praeerat arci. huius 5 25 filiam virginem auro corrumpit Tatius, ut armatos in arcem accipiat aquam forte ea tum sacris extra moenia petitum ierat; accepti obrutam armis necavere, seu ut vi capta po- 7

[merged small][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

Vorhandensein einer plebs denkt.

21. Das Verhältniss der Städte auf dem Palatinus und Quirinalis war vielleicht jahrelang ein feindseliges. Die Sage drängt diesen Kampf in eine eintägigeEntscheidungsschlacht zusammen. Bei Dion. II, 52 findet sich noch eine Erinnerung: Tários μὲν οὖν τοιαύτης τελευτῆς ἔτυχε τρία μὲν ἔτη πολεμήσας Ρωμύλῳ, πέντε δέ συνάρξας. - 24. arci, auf dem Capitolium. Die ursprüngliche Bevölkerung des Capitolinus war latinisch, wie die ältesten Culte dieses Hügels beweisen, später aber hatten diesen Berg Sabiner in Besitz, auch nachdem beide Völker sich zu einem Gemeinwesen vereinigt hatten. Daher Tac. XII, 24: forumque et Capitolium non a Romulo sed a Tito Tatio additum urbi credidere. 26. sacris: Tarpeia war

[ocr errors]
[ocr errors]

tius arx videretur, seu prodendi exempli causa, ne quid usquam 8 fidum proditori esset. additur fabulae, quod vulgo Sabini aureas armillas magni ponderis brachio laevo gemmatosque magna specie anulos habuerint, pepigisse eam quod in sinistris manibus haberent; eo scuta illi pro aureis donis congesta. 1 XII. Tenuere arcem Sabini, atque inde postero die, cum Romanus exercitus instructus quod inter Palatinum Capitolinumque collem campi est complesset, non prius descenderunt in aequum, quam ira et cupiditate recuperandae arcis stimulante 2 animos in adversum Romani subiere. principes utrimque pu- 10 gnam ciebant: ab Sabinis Mettius Curtius, ab Romanis Hostius Hostilius. hic rem Romanam iniquo loco ad prima signa animo 3 atque audacia sustinebat. ut Hostius cecidit, confestim Romana inclinatur acies, fusaque est ad veterem portam Palatii. ibi Romulus et ipse turba fugientium actus arma ad caelum tol-15 4 lens,,Iuppiter, tuis" inquit iussus avibus hic in Palatio prima urbi fundamenta ieci. arcem iam scelere emptam Sabini ha5 bent; inde huc armati superata media valle tendunt. at tu, pater deum hominumque, hinc saltem arce hostes, deme ter6 rorem Romanis fugamque foedam siste. hic ego tibi templum 20 Statori Iovi, quod monumentum sit posteris tua praesenti ope 7 servatam urbem esse, voveo." haec praecatus, velut si sensisset auditas preces, „,hinc" inquit, „Romani, Iuppiter optimus maximus resistere atque iterare pugnam iubet." restitere Romani tamquam caelesti voce iussi: ipse ad primores Romulus 25 8 provolat. Mettius Curtius ab Sabinis princeps ab arce decucurrerat, et effusos egerat Romanos toto quantum foro spatium est, nec procul iam a porta Palatii erat, clamitans „vicimus 9 perfidos hospites, inbelles hostes. iam sciunt longe aliud esse

[merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors]

Geminus, vgl. Schwegler I, 481.
21. stator von sistere die Flucht hem-
men. Dagegen X, 36, 11 (in der
Schlacht bei Luceria 294): inter
haec consul manus ad caelum attol-
lens voce clara, ita ut exaudiretur,
templum Iovi Statori vovet, si con-
stitisset a fuga Romana acies, und
ibid. 37, 15: Fabius scribit ad Lu-
ceriam utrimque multos occisos, in-
que ea pugna Iovis Statoris aedem
votam, ut Romulas ante voverat, sed
fanum tantum, id est locus templo
effatus fuerat. Der Tempel wurde
am Abhang des Palatin nach dem
Forum zu errichtet. 24. restitere:
das Asyndeton Und wirklich
27.toto quantum foro spatium
über den ganzen Raum des

etc.

est.

=

-

« IndietroContinua »