36

suscepi, non quin aes alienum meis nominibus ex possessionibus solvere possem,-et alienis nominibus liberalitas Orestillae suis filiaeque copiis persolveret, -sed quod non dignos homines honore honestatos videbam meque falsa suspicione alienatum esse sen- 5 tiebam, hoc nomine satis honestas pro meo casu spes reliquae dignitatis conservandae sum secutus. 5 plura cum scribere vellem, nuntiatum est vim mihi 6 parari. nunc Orestillam commendo tuaeque fidei trado. eam ab iniuria defendas per liberos tuos 10 rogatus, haveto'.

4

Sed ipse paucos dies commoratus apud C. Flaminium in agro Arretino, dum vicinitatem antea sollicitatam armis exornat, cum fascibus atque aliis imperi insignibus in castra ad Manlium contendit. 15 haec ubi Romae comperta sunt, senatus Catilinam et Manlium hostis iudicat, ceterae multitudini diem statuit, ante quam sine fraude liceret ab armis discedere praeter rerum capitalium condemna3 tis. praeterea decernit uti consules dilectum ha- 20

2

1 non quin PCV non quia C (Dietsch with non before possem retained) non qui...non Schmalz

2 soluere non possem et PCV s. n. p. cum et or sed C non added by later hand P1. Jordan has in his text the conjectural reading solvere possem, at...persolveret: (see notes) solvere non possem, et Nipperdey Wirz nam et Schmalz cum vel Linker cum scilicet Dietsch et...persolvet Eussner et persolvebat Klimscha

9 orestillam tibi commendo V

12 flaminium flammam z (one, cod. Monacensis) C (one). Dietsch brackets it in his text

13 arretino P1 reatinio P reatino C

beant, Antonius cum exercitu Catilinam persequi maturet, Cicero urbi praesidio sit.

Ea tempestate mihi imperium populi Romani multo maxume miserabile visum est. cui cum ad 5 occasum ab ortu solis omnia domita armis parerent, domi otium atque divitiae, quae prima mortales putant, adfluerent, fuere tamen cives qui seque remque publicam opstinatis animis perditum irent. namque duobus senati decretis ex tanta 5 10 multitudine neque praemio inductus coniurationem patefecerat neque ex castris Catilinae quisquam omnium discesserat: tanta vis morbi ac veluti tabes plerosque civium animos invaserat. neque 37 solum illis aliena mens erat, qui conscii coniu15 rationis fuerant, sed omnino cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat. id adeo more suo videbatur facere. nam semper 2 3 in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident, malos extollunt, vetera odere, nova exoptant, odio 20 suarum rerum mutari omnia student, turba atque seditionibus sine cura aluntur, quoniam egestas facile habetur sine damno. sed urbana plebes ea 4 vero praeceps erat de multis causis. primum om- 5 nium, qui ubique probro atque petulantia maxume 25 praestabant, item alii qui per dedecora patrimoniis

9 senati PP1C (one) Charisius (quoting for that form)

12 ac veluti Haupt atque uti PC (Nipperdey) morbi erat, quae uti tabes Bursian? (Dietsch)

15 plebes PC plebs C

25 qui PC (in P1 over the line) om. a few Cz (so most editors)

amissis, postremo omnes, quos flagitium aut facinus domo expulerat, ei Romam sicut in sentinam 6 confluxerant. deinde multi memores Sullanae victoriae, quod ex gregariis militibus alios senatores videbant, alios ita divites ut regio victu atque s cultu aetatem agerent, sibi quisque, si in armis 7 foret, ex victoria talia sperabat. praeterea iuventus, quae in agris manuum mercede inopiam toleraverat, privatis atque publicis largitionibus excita urbanum otium ingrato labori praetulerat. eos 10 8 atque alios omnis malum publicum alebat. quo minus mirandum est homines egentis, malis moribus maxuma spe, rei publicae iuxta ac sibi con9 suluisse. praeterea quorum victoria Sullae parentes proscripti, bona erepta, ius libertatis inminutum 15 erat, haud sane alio animo belli eventum expectabant. ad hoc quicumque aliarum atque senatus partium erant, conturbari rem publicam quam mi11 nus valere ipsi malebant. id adeo malum multos 38 post annos in civitatem revorterat. nam postquam

ΤΟ

20

Cn. Pompeio et M. Crasso consulibus tribunicia potestas restituta est, homines adulescentes summam potestatem nacti, quibus aetas animusque ferox erat, coepere senatum criminando plebem exagitare, dein largiundo atque pollicitando magis 25 2 incendere, ita ipsi clari potentesque fieri. contra eos summa ope nitebatur pleraque nobilitas senatus 3 specie pro sua magnitudine. namque uti paucis verum absolvam, post illa tempora quicumque rem

3 Nipperdey proposed to transpose §§ 6 and 7

29 per illa z post Sullae Dietsch

publicam agitavere honestis nominibus, alii sicuti populi iura defenderent, pars quo senatus auctoritas maxuma foret, bonum publicum simulantes pro sua quisque potentia certabant. neque illis modestia 4 5 neque modus contentionis erat: utrique victoriam crudeliter exercebant. sed postquam Cn. Pompeius 39 ad bellum maritumum atque Mithridaticum missus est, plebis opes inminutae, paucorum potentia crevit. ei magistratus provincias aliaque omnia te- 2 10 nere, ipsi innoxii florentes sine metu aetatem agere ceterosque iudiciis terrere, quo plebem in magistratu placidius tractarent. sed ubi primum dubiis 3 rebus novandi spes oblata est, vetus certamen animos eorum adrexit. quodsi primo proelio Catilina 4 15 superior aut aequa manu discessisset, profecto magna clades atque calamitas rem publicam obpressisset, neque illis, qui victoriam adepti forent, diutius ea uti licuisset, quin defessis et exanguibus qui plus posset imperium atque libertatem extor20 queret. fuere tamen extra coniurationem com- 5 plures, qui ad Catilinam initio profecti sunt. in eis erat Fulvius senatoris filius, quem retractum ex itinere parens necari iussit.

Isdem temporibus Romae Lentulus, sicuti Cati- 6

4 illis was struck out by Gruter (Kortte) neque illis modestia neque modus his Eussner

11 ceterosque PC que om. P1C (so most editors) | qui Kritz ceteros, qui plebem in magistratu placidius tractarent, iudiciis terrere Ritschl

12

tractabant is corrected to tractarent in P

17 si for qui Dietsch

22 fuluius PCz fului or a. fului z. Dietsch puts A in brackets.

C. S.

3

able

ΙΟ

lina praeceperat, quoscumque moribus aut fortuna novis rebus idoneos credebat, aut per se aut per alios sollicitabat, neque solum civis, sed cuiusque modi genus hominum, quod modo bello usui foret. 40 igitur P. Umbreno cuidam negotium dat, uti lega- 5 tos Allobrogum requirat eosque, si possit, inpellat ad societatem belli, existumans publice privatimque aere alieno obpressos, praeterea, quod natura gens Gallica bellicosa esset, facile eos ad tale consilium 2 adduci posse. Umbrenus, quod in Gallia negoti- 10 atus erat, plerisque principibus civitatium notus. erat atque eos noverat. itaque sine mora, ubi primum legatos in foro conspexit, percontatus pauca de statu civitatis et quasi dolens eius casum, requirere coepit, quem exitum tantis malis sperarent. 15 3 postquam illos videt queri de avaritia magistratuum, accusare senatum quod in eo auxili nihil esset, miseriis suis remedium mortem expectare, 'at ego' inquit vobis, si modo viri esse voltis, rationem ostendam, qua tanta ista mala effugiatis'. 20 4 haec ubi dixit Allobroges in maxumam spem adducti Umbrenum orare ut sui misereretur: nihil tam asperum neque tam difficile esse, quod non cupidissume facturi essent, dum ea res civitatem 5 aere alieno liberaret. ille eos in domum D. Bruti 25 perducit, quod foro propinqua erat neque aliena consili propter Semproniam. nam tum Brutus ab 6 Roma aberat. praeterea Gabinium arcessit, quo

27 ab roma C Priscianus ('inueniuntur tamen et cum praepositionibus nomina ciuitatum saepe prolata et