maior auctoritas sermoni inesset. eo praesente coniurationem aperit, nominat socios, praeterea multos cuiusque generis, innoxios, quo legatis animus amplior esset. deinde eos pollicitos operam 5 suam domum dimittit. sed Allobroges diu in in- 41 certo habuere quidnam consili caperent, in altera 2 parte erat aes alienum studium belli magna merces in spe victoriae, at in altera maiores opes tuta consilia pro incerta spe certa praemia. haec illis vol10 ventibus tandem vicit fortuna rei publicae. itaque 4 Q. Fabio Sangae, cuius patrocinio civitas plurumum utebatur, rem omnem uti cognoverant aperiunt. Cicero per Sangam consilio cognito legatis prae- 5 cepit ut studium coniurationis vehementer simu15 lent, ceteros adeant, bene polliceantur, dentque operam uti eos quam maxume manifestos habeant. 3 Isdem fere temporibus in Gallia citeriore at- 42 que ulteriore, item in agro Piceno Bruttio Apulia motus erat. namque illi, quos ante Catilina di- 2 20 miserat, inconsulte ac veluti per dementiam cuncta simul agebant. nocturnis consiliis, armorum atque telorum portationibus, festinando agitando omnia plus timoris quam periculi effecerant. ex 3 eo numero conpluris Q. Metellus Celer praetor 25 ex senatus consulto causa cognita in vincula coniecerat, item in citeriore Gallia C. Murena, qui ei provinciae legatus praeerat. maxime apud historicos', and he gives this passage—so other grammarians) romae Proma P1 (with ab written over the line) 13 praecipit Linker (Dietsch) 16 manifestos P but in 52. 36 manufestos PV 17 citeriore PC ulteriore Kortte (Dietsch) 43 2 At Romae Lentulus cum ceteris, qui principes coniurationis erant, paratis ut videbantur magnis copiis, constituerant uti, cum Catilina in agrum Faesulanum cum exercitu venisset, L. Bestia tribunus plebis contione habita quereretur de actioni- 5 bus Ciceronis bellique gravissumi invidiam optumo consuli inponeret. eo signo proxuma nocte cetera multitudo coniurationis suum quisque negotium exequeretur. sed ea divisa hoc modo dicebantur : Statilius et Gabinius uti cum magna manu duodecim simul opportuna loca urbis incenderent, quo tumultu facilior aditus ad consulem ceterosque quibus insidiae parabantur fieret; Cethegus Ciceronis ianuam obsideret eumque vi aggrederetur, alius autem alium,, sed filii familiarum, quorum ex no- 15 bilitate maxuma pars erat, parentis interficerent, simul caede et incendio perculsis omnibus ad 3 Catilinam erumperent. inter haec parata atque decreta Cethegus semper querebatur de ignavia sociorum illos dubitando et dies prolatando mag- 20 nas opportunitates conrumpere, facto non consulto in tali periculo opus esse seque, si pauci adiuvarent, languentibus aliis impetum in curiam facturum. 4 natura ferox vehemens manu promptus erat, maxumum bonum in celeritate putabat. 2 uidebantur C (one) z uidebatur PC 3 constituerant PC constituerat C 4 Aesulanum (Aefulanum?) Rauchenstein Carsulanum or Trossulanam Dietsch suburbanum Wirz (but both D. and Wirz in their texts merely dagger Faesulanum) 25 beant, Antonius cum exercitu Catilinam persequi maturet, Cicero urbi praesidio sit. Ea tempestate mihi imperium populi Romani 4 multo maxume miserabile visum est. cui cum ad 5 occasum ab ortu solis omnia domita armis parerent, domi otium atque divitiae, quae prima mortales putant, adfluerent, fuere tamen cives qui seque remque publicam opstinatis animis perditum irent. namque duobus senati decretis ex tanta 5 10 multitudine neque praemio inductus coniurationem patefecerat neque ex castris Catilinae quisquam omnium discesserat: tanta vis morbi ac veluti tabes plerosque civium animos invaserat. neque 37 solum illis aliena mens erat, qui conscii coniu15 rationis fuerant, sed omnino cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat. id adeo more suo videbatur facere. nam semper 2 3 in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident, malos extollunt, vetera odere, nova exoptant, odio 20 suarum rerum mutari omnia student, turba atque seditionibus sine cura aluntur, quoniam egestas facile habetur sine damno. sed urbana plebes ea 4 vero praeceps erat de multis causis. primum om- 5 nium, qui ubique probro atque petulantia maxume 25 praestabant, item alii qui per dedecora patrimoniis 9 senati PPC (one) Charisius (quoting for that form) 12 ac veluti Haupt atque uti PC (Nipperdey) morbi erat, quae uti tabes Bursian? (Dietsch) 15 plebes PC plebs C 25 qui PC (in P1 over the line) om, a few Cz (so most editors) amissis, postremo omnes, quos flagitium aut facinus domo expulerat, ei Romam sicut in sentinam 6 confluxerant. deinde multi memores Sullanae victoriae, quod ex gregariis militibus alios senatores videbant, alios ita divites ut regio victu atque s cultu aetatem agerent, sibi quisque, si in armis 7 foret, ex victoria talia sperabat. praeterea iuventus, quae in agris manuum mercede inopiam toleraverat, privatis atque publicis largitionibus excita urbanum otium ingrato labori praetulerat. eos 10 8 atque alios omnis malum publicum alebat. quo minus mirandum est homines egentis, malis moribus maxuma spe, rei publicae iuxta ac sibi con9 suluisse. praeterea quorum victoria Sullae parentes proscripti, bona erepta, ius libertatis inminutum 15 erat, haud sane alio animo belli eventum expectabant. ad hoc quicumque aliarum atque senatus partium erant, conturbari rem publicam quam mi11 nus valere ipsi malebant. id adeo malum multos 38 post annos in civitatem revorterat. nam postquam ΤΟ 20 Cn. Pompeio et M. Crasso consulibus tribunicia potestas restituta est, homines adulescentes summam potestatem nacti, quibus aetas animusque ferox erat, coepere senatum criminando plebem exagitare, dein largiundo atque pollicitando magis 25 2 incendere, ita ipsi clari potentesque fieri. contra eos summa ope nitebatur pleraque nobilitas senatus 3 specie pro sua magnitudine. namque uti paucis verum absolvam, post illa tempora quicumque rem 3 Nipperdey proposed to transpose §§ 6 and 7 publicam agitavere honestis nominibus, alii sicuti populi iura defenderent, pars quo senatus auctoritas maxuma foret, bonum publicum simulantes pro sua quisque potentia certabant. neque illis modestia 4 5 neque modus contentionis erat: utrique victoriam crudeliter exercebant. sed postquam Cn. Pompeius 39 ad bellum maritumum atque Mithridaticum missus est, plebis opes inminutae, paucorum potentia crevit. ei magistratus provincias aliaque omnia te- 2 10 nere, ipsi innoxii florentes sine metu aetatem agere ceterosque iudiciis terrere, quo plebem in magistratu placidius tractarent. sed ubi primum dubiis 3 rebus novandi spes oblata est, vetus certamen animos eorum adrexit. quodsi primo proelio Catilina 4 15 superior aut aequa manu discessisset, profecto magna clades atque calamitas rem publicam obpressisset, neque illis, qui victoriam adepti forent, diutius ea uti licuisset, quin defessis et exanguibus qui plus posset imperium atque libertatem extorqueret. fuere tamen extra coniurationem com- 5 plures, qui ad Catilinam initio profecti sunt. 20 eis erat Fulvius senatoris filius, quem retractum ex itinere parens necari iussit. Isdem temporibus Romae Lentulus, sicuti Cati- 6 4 illis was struck out by Gruter (Kortte) neque illis modestia neque modus his Eussner 11 ceterosque PC que om. P1C (so most editors) | qui Kritz ceteros, qui plebem in magistratu placidius tractarent, iudiciis terrere Ritschl 12 tractabant is corrected to tractarent in P 17 si for qui Dietsch 22 fuluius PCz fului or a. fului z. Dietsch puts A in brackets. C. S. 3 |