Immagini della pagina
PDF
ePub

postquam Metello comperta sunt, quamquam inter Thalam flumenque proximum in spatio milium quinquaginta, loca arida atque vasta esse cognoverat, tamen spe patrandi belli, si ejus oppidi potitus foret, omnes asperitates supervadere ac naturam etiam vincere aggreditur. Igitur omnia jumenta sarcinis levari jubet nisi frumento dierum decem, ceterum utres modo et alia aquae idonea1 portari. Praeterea conquirit ex agris quam plurimum potest domiti pecoris, eoque imponit vasa cujusque modi, sed pleraque lignea, collecta ex tuguriis Numidarum. Ad hoc finitimis imperat, qui se post regis fugam Metello dederant, quam plurimum quisque aquae portaret; diem locumque, ubi praesto fuerint,2 praedicit. Ipse ex flumine, quam proximam oppido aquam esse supra diximus, jumenta onerat; eo modo instructus ad Thalam proficiscitur. Deinde ubi ad id loci ventum, quo Numidis praeceperat, et castra posita munitaque sunt, tanta repente coelo missa vis aquae dicitur, ut ea modo3 exercitui satis superque foret. Praeterea commeatus spe amplior, quia Numidae, sicuti plerique in nova deditione, officia intenderant. Ceterum milites religione pluvia magis usi, eaque res multum animis eorum addidit; nam rati sese dis immortalibus curae esse. Deinde postero die contra opinionem Jugurthae ad Thalam perveniunt. Oppidani, qui se locorum asperitate munitos crediderant, magna atque insolita re perculsi, nihilo segnius bellum parare; idem nostri facere.

76. Sed rex nihil jam infectum Metello credens, quippe qui omnia, arma tela, locos tempora, denique naturam ipsam ceteris imperitantem industria vicerat, cum liberis et magna parte pecuniae ex oppido noctu profugit, neque postea in ullo loco amplius uno die aut una nocte moratus simulabat sese

eating and drinking; so that pueritiae cultus comprises the regulations for a youth's residence, his education, and the things and persons by whom he is surrounded.

1'And other things fit to contain water;' probably vessels to keep water in, and apparatus to purify and mix water, for example, with vinegar, a beverage usually drunk by the soldiers.

2 Where they should be assembled.'

3 Modo is commonly used only to denote that something is less than it might be, but has here the unusual meaning of that alone,' or 'even that alone.'

4 That for Metellus nothing was now impossible,' the perfect participle with the negative prefix denoting impossibility-as invictus, invincible; incorruptus, incorruptible; inaccessus, inaccessible. Zumpt, § 328.

See

negotii gratia properare; ceterum proditionem timebat, quam vitare posse celeritate putabat; nam talia consilia per otium et ex opportunitate capi. At Metellus, ubi oppidanos proelio intentos, simul oppidum et operibus et loco munitum videt, vallo fossaque moenia circumvenit. Deinde locis ex copia1 maxime idoneis vineas agere, aggerem jacere et super aggerem impositis turribus opus et administros tutari. Contra haec oppidani festinare, parare; prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri. Denique Romani multo ante labore proeliisque fatigati,2 post dies quadraginta quam eo ventum erat, oppido modo potiti, praeda omnis ab perfugis corrupta. Ii postquam murum arietibus feriri resque suas afflictas vident, aurum atque argentum et alia, quae prima ducuntur, domum regiam comportant; ibi vino et epulis onerati, illaque et domum et semet igni corrumpunt, et quas victi ab hostibus poenas metuerant, eas ipsi volentes pependere.3

77. Sed pariter cum capta Thala legati ex oppido Lepti ad Metellum venerant orantes, uti praesidium praefectumque eo mitteret; Hamilcarem quendam, hominem nobilem, factiosum, novis rebus studere, adversum quem neque imperia magistratuum neque leges valerent; ni id festinaret, in summo periculo suam salutem, illorum1 socios fore. Nam Leptitani jam inde a principio belli Jugurthini ad Bestiam consulem et postea Romam miserant amicitiam societatemque rogatum. Deinde, ubi ea impetrata, semper boni fidelesque mansere et cuncta a Bestia, Albino Metelloque imperata naves fecerant. Itaque ab imperatore facile, quae petebant, adepti. Emissae eo cohortes Ligurum quatuor et G. Annius praefectus.

78. Id oppidum ab Sidoniis conditum est, quos accepimus

[ocr errors]

1 Ex copia, according to circumstances,' here referring especially to the different nature of the locality. Vinea, properly 'a bower formed of vines; hence a protecting roof,' under which the soldiers attacked the fortifications of the enemy.

2 After they had previously worn themselves out by great exertions:' ante here is superfluous.

3 Poenas pendere, the same as poenas solvere, 'to pay a penalty.' In corrumpunt we may notice a zeugma, as out of corrumpunt we have to take interficiunt. See Zumpt, § 775.

4 Illorum; that is, Romanorum. Respecting the situation of Leptis magna, see chap. 19.

5 Nave or naviter ('actively") is the correct orthography, for which other editions have gnave. See Zumpt, § 12. Its case is the same as that of natus, which in composition takes the g-as cognatus, agnatus; and also narus, ignarus.

profugos ob discordias civiles, navibus in eos locos venisse; ceterum situm inter duas Syrtes, quibus nomen ex re inditum. Nam duo sunt sinus prope in extrema Africa, impares magnitudine, pari natura; quorum proxima terrae praealta sunt, cetera, uti fors tulit, alta,1 aliâ in tempestate vadosa. Nam ubi mare magnum esse et saevire ventis coepit, limum arenamque et saxa ingentia fluctus trahunt; ita facies locorum cum ventis simul mutatur: Syrtes ab tractu nominatae.2 Ejus civitatis lingua modo3 conversa connubio Numidarum, legum cultusque pleraque Sidonica, quae eo facilius retinebant, quod procul ab imperio regis aetatem agebant. Inter illos et frequentem Numidiam multi vastique loci erant.

79. Sed quoniam in has regiones per Leptitanorum negotia venimus, non indignum videtur egregium atque mirabile facinus duorum Carthaginiensium memorare; eam rem nos locus admonuit.4 Qua tempestate Carthaginienses pleraeque Africae imperitabant,5 Cyrenenses quoque magni atque opulenti fuere. Ager in medio arenosus, una specie; neque flumen neque mons erat, qui fines eorum discerneret; quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit. Postquam utrimque legiones item classes saepe fusae fugataeque, et alteri alteros aliquantum attriverant, veriti, ne mox victos victoresque defessos alius aggrederetur, per inducias sponsionem faciunt,6 uti certo die legati domo proficiscerentur;

[ocr errors]

1 Alta; supply in alia tempestate, sometimes deep, and sometimes shallow.'

They have been called Syrtes from this current, which draws other things along with it;' for the Greek rúga signifies 'to draw,' or 'drag along.'

3 It was only the language of the inhabitants of Leptis that had experienced a change, in consequence of their matrimonial connections with the Numidians, otherwise they had for the most part preserved their Sidonian, that is, Phoenician, laws and habits, being separated from the inhabited part of Numidia by extensive deserts, which was also the reason of the Numidian king's seldom residing at Leptis, although the town belonged to his kingdom.

4 Admonere is here construed in an unusual manner with two accusatives, one of the person, and the other of the thing, the latter being expressed by a substantive; for the neuter of a pronoun in the accusative is not uncommon-as hoc, id, illud te admoneo.

5 Imperare and imperitare are construed with the dative of that over which one rules, or take the preposition in with the accusative or ablative.

6 Sponsionem facere here has the general sense, 'to make a contract,' otherwise it signifies a contract at which security is given, which is lost by him who is condemned.

quo in loco inter se obvii fuissent, is communis utriusque populi finis haberetur. Igitur Carthagine duo fratres missi, quibus nomen Philaenis erat, maturavere iter pergere,1 Cyrenenses tardius iere. Id socordiane an casu acciderit, parum cognovi. Ceterum solet in illis locis tempestas haud secus atque in mari retinere.2 Nam ubi per loca aequalia et nuda gignentium3 ventus coortus arenam humo exitavit, ea magna vi agitata ora oculosque implere solet, ita prospectu impedito morari iter. Postquam Cyrenenses aliquanto posteriores se vident et ob rem corruptam domi poenas metuunt, criminari Carthaginienses ante tempus domo digressos, conturbare rem,5 denique omnia malle quam victi abire. Sed quum Poeni aliam condicionem, tantummodo aequam, peterent, Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, ut vel illi, quos fines populo suo peterent, ibi7 vivi obruerentur, vel eadem condicione sese, quem in locum vellent, processuros. Philaeni condicione probata seque vitamque suam rei publicae condonavere; ita vivi obruti. Carthaginienses in eo loco Philaenis fratribus aras consecravere, aliique illis domi honores instituti. Nunc ad rem redeo.

80. Jugurtha postquam amissa Thala nihil satis firmum contra Metellum putat, per magnas solitudines cum paucis profectus, pervenit ad Gaetulos, genus hominum ferum incultumque et eo tempore ignarum nominis Romani. Eorum multitudinem in unum cogit ac paulatim consuefacit ordines

1They hastened to get through their journey.' The intransitive pergere (like ire) containing the notion of an uninterrupted continuance, takes a substantive of the same meaning, or of the same derivation, in the accusative, and thus acquires a transitive meaning. See Zumpt, § 384.

2 Retinere; supply proficiscentes or iter facientes.

3 Devoid of," or without products;' for gignere is used of those things which, like plants or animals, produce other things like themselves.

4' Because they had spoiled the affair;' as by quick travelling they might have traversed a considerable extent of country.

5 Conturbare, to disturb,' or 'to try to throw into confusion;' namely, the agreement.

6 The Greeks give the Carthaginians the choice,' for dant optionem Carthaginiensibus, The genitive Carthaginiensium occurs in most, and in the best manuscripts.

7 Ibi; that is, in illis finibus.

8 The Nomades of the great desert Sahara, and of the oases in it, in the south of Numidia and Mauretania, as far as the southern countries inhabited by real negroes.

habere, signa sequi, imperium observare, item alia militaria facere. Praeterea regis Bocchi proximos magnis muneribus et majoribus promissis ad studium sui perducit, quis adjutoribus regem aggressus impellit, uti adversum Romanos bellum incipiat. Id ea gratia facilius proniusquel fuit, quod Bocchus initio hujusce belli legatos Romam miserat, foedus et amicitiam petitum, quam rem opportunissimam incepto bello pauci impediverant caeci avaritia, quîs omnia honesta atque inhonesta vendere mos erat.2 Etiam antea Jugurthae filia Bocchi nupserat. Verum ea necessitudo apud Numidas Maurosque levis ducitur, quia singuli pro opibus quisque quam plurimas uxores, denas alii, alii plures habent, sed reges eo amplius.3 Ita animus multitudine distrahitur, nulla pro socia obtinet,4 pariter omnes viles sunt.

81. Igitur in locum ambobus placitum exercitus conveniunt; ibi fide data et accepta Jugurtha Bocchi animum oratione accendit: Romanos injustos, profunda avaritia,6 communes omnium hostes esse; eandem illos causam belli cum Boccho habere quam secum et cum aliis gentibus, libidinem imperitandi, quîs7 omnia regna adversa sint; tum sese, paulo

1 Pronum, that which, when once commenced, proceeds without obstacle or difficulty. This is a figurative sense taken from an inclined plane.

2 The Roman rulers thus demanded money from Bocchus before they would grant his request to be declared a friend and ally of the Roman people, although Bocchus no doubt considered his offer of friendship as a matter of no small value to the Romans.

3 But kings so much the more;' namely, surpass others in the numbers of their wives.

4 'None (no wife) maintains her position as a sharer;' that is, none is recognised as sharing with her husband all the relations of life and rank. 5 In locum placitum, at a fixed place,' at a place where it had been agreed to meet. The participle placitus is formed irregularly from the neuter verb placeo, as such verbs generally have no passive voice. But placeo is used also as an impersonal verb, placet, and, as such, its perfect is either placuit or placitum est, 'it pleased,' or 'was decreed.' The same is the case with other impersonal verbs; and as in this manner the regular passive form gradually ceased to be offensive, placitus, a, um, came to be used in the sense of is qui, ea quae, id quod placuit. Compare Zumpt, §§ 142, 225.

6'Of an insatiable avarice;' for profundus is often used figuratively of passions and desires which have no bottom or end.

7 Quis (quibus) refers to the preceding illos; that is, Romanos.

8 Tum sese; supply hostem Romanis esse, which infinitive must be taken from the following fore. The tum must be rendered in English by 'now,' as it refers to present time. See Zumpt, § 732; and regarding Persen for Perseum, § 52.

« IndietroContinua »