A. C. 208. U.C. 544. fua effent. Hoftilium intentius monuit, ut in eo fpem, non moturos quidquam Etrufcos, poneret, fi, ne quid moveri poffet, caviffet. De Tarentinis in fenatu actum. Tum de XXV. De Tarentinis inde magna contentione in fenatu actum coram Fabio, defendente ipfo, quos ceperat armis, aliis infenfis, et plerifque æquantibus eos Campanorum noxæ pœnæque. Senatufconfultum in fententiam M'. Acilii factum eft, ut oppidum præfidio cuftodiretur: Tarentinique omnes intra mœnia continerentur: res integra poftea referretur, quum tranquillior ftatus Italiæ effet. Et de M. Livio, præfecto arcis Tarentinæ, haud minore certamine actum eft, præfecto. aliis fenatufconfulto notantibus præfectum, quod ejus focordia Tarentum proditum hofti effet; aliis præmia decernentibus, quod per quinquennium arcem tutatus effet, maximeque unius ejus opera receptum Tarentum foret; mediis ad cenfores, non ad fenatum, notionem de eo pertinere dicentibus. Cujus fententiæ et Fabius fuit adjecit tamen, fateri fe, opera Livii Tarentum receptum, quod amici ejus vulgo in senatu jaðaffent; neque enim recipiendum fuisse, nifi amissum foret. Confulum alter T. Quinctius Crifpinus ad exercitum, quem Q. Fulvius Flaccus habuerat, cum fupplemento in Lucanos eft profectus. Marcellum aliæ atque aliæ objectæ animo religiones tenebant: in quibus, quod, quum bello Gallico ad Claftidium ædem Honori et Virtuti voviffet, dedicatio ejus a pontificibus inpediebatur: quod negabant, unam cellam duobus recte dedicari quia, fi de cœlo tacta, aut prodigii aliquid in ea factum effet, difficilis procuratio foret; quod, utri Deo res divina fieret, fciri non poffet : neque enim duobus, nifi certis, Deis rite una hoftia fieri: ita addita Virtutis ædes adproperato opere ; : neque A. C. 208. neque tamen ab ipfo ædes eæ dedicatæ funt. Tum de- U. C. 544. mum ad exercitum, quem priore anno Venufiæ reliquerat, cum fupplemento proficifcitur. Locros in Bruttiis Crifpinus obpugnare conatus, quia magnam famam adtuliffe Fabio Tarentum rebatur, omne genus tormentorum machinarumque ex Sicilia arceffierat : et naves indidem adcitæ erant, quæ vergentem ad mare partem urbis obpugnarent. Ea omiffa obpugnatio eft, quia Lacinium Hannibal admoverat copias : et collegam eduxiffe jam ab Venufia exercitum fama erat, cui conjungi volebat. Itaque in Apuliam ex Bruttiis reditum, et inter Venufiam Bantiamque, minus trium millium paffuum intervallo, confules binis caftris confederant. In eamdem regionem et Hannibal rediit, averfo ab Locris bello. Ibi ambo confules, in- Ambo coff. genio feroces, prope quotidie in aciem exire; haud obpofiti dubia fpe, fi duobus exercitibus confularibus junctis commififfet fefe hoftis, debellari poffe. XXVI. Hannibal quia cum Marcello bis priore anno congreffus vicerat victusque erat, ut, cum eodem fi dimicandum foret, nec fpem, nec metum ex vano haberet ; ita duobus confulibus haudquaquam fefe parem futurum credebat: itaque, totus in fuas artes verfus, infidiis locum quærebat. Levia tamen prœlia inter bina caftra vario eventu fiebant: quibus quum extrahi æftatem poffe confules crederent, nihilominus obpugnari Locros poffe rati, L. Cincio, ut ex Sicilia Locros cum claffe trajiceret, fcribunt. Et, ut ab terra quoque obpugnari mœnia poffent, ab Tarento partem exercitus, qui in præfidio erat, duci eo jufferunt. Ea ita futura per quofdam Thurinos compertum Hannibali quum effet, mittit ad infidendam ab Tarento viam: ibi fub tumulo Peteliæ tria millia equitum, Hannibali. A. C. 208. U. C. 544. equitum, peditum duo in occulto locata: in quæ inexplorato euntes Romani quum incidiffent, ad duo millia armatorum cæfa, et mille ducenti ferme vivi capti: alii diffipati fuga per agros faltufque Tarentum Infidiis ex- rediere. Tumulus erat filveftris inter Punica et Romacipiuntur. na caftra, ab neutris primo occupatus: quia Romani, qualis pars ejus, quæ vergeret ad hoftium caftra, effet, ignorabant; Hannibal infidiis, quam caftris, aptiorem eum crediderat. Itaque nocte ad id miffas aliquot Numidarum turmas medio in faltu condiderat, quorum interdiu nemo ab ftatione movebatur, ne aut arma, aut ipfi procul confpicerentur. Fremebant vulgo in caftris Romanis, occupandum eum tumulum effe, et caftello firmandum : ne, fi occupatus ab Hannibale foret, velut in cervicibus haberent hoftem. Movit ea res Marcellum, et collegæ, quin imus, inquit, ipfi cum equitibus paucis exploratum? Subjecta res oculis noftris certius dabit confilium. Confentiente Crifpino, cum equitibus ducentis et viginti, ex quibus quadraginta Fregellani, ceteri Etrufci erant, proficifcuntur. Secuti M. Marcellus confulis filius, et A. Manlius, tribuni militum : fimul et duo præfecti fociûm, L. Arennius, et M'. Aulius. Inmolaffe eo die quidam memoriæ prodidere confulem Marcellum, et, prima hoftia cæfa, jecur fine capite inventum; in fecunda omnia comparuiffe, quæ adfolent. Auctum etiam vifum in capite : nec id fane arufpici placuiffe, quod, fecundum trunca et turpia exta, nimis læta adparuiffent. XXVII. Ceterum confulem Marcellum tanta cupiditas tenebat dimicandi cum Hannibale, ut numquam fatis caftra caftris conlata crederet : tum quoque vallo egrediens fignum dedit, ut ad locum miles effet paratus: ut, fi collis, in quem fpeculatum irent, placuiffet, A. C..208. vafa conligerent, ac fequerentur. Exiguum campi an- U. C. 544te caftra erat: inde in collem aperta undique et confpecta ferebat via. Numidis fpeculator, nequaquam in fpem tantæ rei pofitus, fed fi quos vagos, pabuli aut lignorum cauffa longius a caftris progreffos, poffent excipere, fignum dat, ut pariter ab fuis quifque latebris exorirentur. Non ante adparuere, quibus obviis ab jugo ipfo confurgendum erat, quam circumiere, qui a tergo includerent viam. Tum undique omnes exorti, et clamore fublato inpetum fecere. Quum in ea valle confules effent, ut neque evadere poffent in jugum occupatum ab hofte, nec receptum ab tergo circumventi haberent; extrahi tamen diutius certamen potuiffet, ni cœpta ab Etrufcis fuga pavorem ceteris injeciffet. Non tamen omifere pugnam deferti ab Etrufcis Fregellani, donec integri confules hortando, ipfique ex parte pugnando rem fuftinebant. Sed, poftquam vulneratos ambo confules, Marcellum etiam Marcellus transfixum lancea prolabentem ex equo moribundum Crifpinus videre, tum et ipfi (perpauci autem fupererant) cum vulneratus Crifpino confule duobus jaculis icto, et Marcello ado-" lefcente, faucio et ipfo, effugerunt. Interfectus A. Manlius tribunus militum, et ex duobus præfectis fociûm M'. Aulius occifus, L. Arennius captus; et lictores confulum quinque vivi in hoftium poteftatem venerunt : ceteri aut interfecti, aut cum confule effugerunt equites tres et quadraginta, aut in prælio, aut in fuga, ceciderunt, duodeviginti vivi capti. Tumultuatum et in caftris fuerat, ut confulibus irent fubfidio; quum confulem et filium alterius confulis faucios, exiguafque infelicis expeditionis reliquias, ad caftra venientes cernunt. Mors Marcelli quum alioqui miferabilis fuit, tum quod nec pro ætate, (major : jam occiditur. U. C. 544 jam enim fexaginta annis erat) neque pro veteris pruA. C. 208. dentia ducis, tam inprovide fe, collegamque, et prope Hannibal ad Salapiam fuamet fraude cap tus. totam rempublicam, in præceps dederat. Multos circa unam rem ambitus fecerim, fi, quæ de Marcelli morte variant auctores, omnia exfequi velim. Ut omittam alios, L. Cœlius triplicem rei geftæ ordinem edit: unam traditam fama; alteram fcriptam laudatione filii, qui rei gestæ interfuerit; tertiam, quam ipfe pro inquifita ac fibi comperta adfert. Ceterum ita fama variat, ut tamen plerique loci fpeculandi cauffa caftris egreffum; omnes infidiis circumventum tradant. XXVIII. Hannibal, magnum terrorem hoftibus, morte confulis unius, vulnere alterius, injectum effe ratus, ne cui deeffet occafioni, caftra in tumulum, in quo pugnatum erat, extemplo transfert: ibi inventum Marcelli corpus fepelit. Crifpinus, et morte collegæ, et fuo vulnere territus, filentio insequentis noctis profectus, quos proximos nactus eft montes, in iis loco alto et tuto undique caftra pofuit. Ibi duo duces fagaciter moti funt, alter ad inferendam, alter ad cavendam fraudem. Annulo Marcelli fimul cum corpore. Hannibal potitus erat: ejus figni errore ne cui dolus necteretur a Pœno, metuens Crispinus, circa civitates proximas miserat nuncios; occifum collegam effe, annuloque ejus hoftem potitum: ne quibus literis crederent nomine Marcelli compofitis. Paullo ante hic nuncius confulis Salapiam venerat, quum literæ ab Hannibale adlatæ funt, Marcelli nomine compofitæ : fe nocte, quæ diem illum fecutura effet, Salapiam venturum: parati milites effent, qui in præfidio erant, fi quo opera eorum opus effet. Senfere Salapitani fraudem : et ab ira, non defectionis modo, fed etiam equitum interfectorum, rati occafionem fupplicii peti, remiffo retro nun |