tia amoverant. Huic homini non minor vanitas,. quam audacia; neque reticere, quæ audierat, neque fuamet ipfe fcelera occultare. Prorfus neque dicere, neque facere quidquam penfi habebat. Erat ei cum Fulvia, muliere nobili, ftupri vetus confuetudo; cui cum minus gratus effet, quia inopia minus largiri poterat, repente glorians maria montefque polliceri cœpit; minari interdum ferro, nifi obnoxia foret poftremo ferocius agitare, quam folitus erat. At Fulvia infolentiæ Curii cauffa cognita, tale periculum reipublicæ haud occultum habuit; sed, sublato auctore, de Catilinæ conjuratione quæ quoque modo audierat compluribus narravit. Ea res inprimis ftudia hominum accendit ad confulatum mandandum M. Tullio Ciceroni. Namque antea pleraque nobilitas invidia æftuabat, & quafi pollui confulatum credebant, fi eum, quamvis egregius, homo novus adeptus foret. Sed ubi periculum advenit, invidia atque fuperbia poftfuere. XXIV. IGITUR comitiis habitis, Confules declarantur M. Tullius & C. Antonius. Quod factum primo popularis conjurationis concufferat. Neque tamen Catilinæ furor minuebatur; fed in dies plura agitare; arma per Italiam locis opportunis parare; pecuniam fua, aut amicorum fide fumtam mutuam, Fæfulas ad Manlium quemdam portare, qui poftea princeps fuit belli faciundi. Ea tempeftate plurimos cujufque generis homines adfci viffe dicitur; mulieres etiam aliquot, quæ primo ingentis fumtus ftupro corporis toleraverant : poft ubi ætas tantummodo quæftui, neque luxuriæ modum fecerat, æs alienum grande conflaverant. Per eas fe Catilina credebat poffe fervitia urbana follicitare, urbem incendere, viros earum vel adjungere fibi, vel interficere. XXV. SED in his erat Sempronia, quæ multa fæpe virilis audaciæ facinora commiferat. Hæc mulier genere atque forma, præterea viro, liberis fatis fortunata: litteris Græcis atque Latinis doc pfallere, faltare elegantius, quam neceffe eft proba multa alia, quæ inftrumenta luxuriæ. Sed ei cariora femper omnia, quam decus atque pudicitia fuit: pecuniæ an famæ minus parceret, haud facile decerneres: lubido fic accenfa, ut fæpius peteret viros, quam peteretur. Sed ea fæpe antehac fidem prodiderat, creditum abjuraverat, cædis confcia fuerat, luxuria atque inopia præceps abierat. Verum ingenium ejus haud abfurdum; poffe verfus facere, jocum movere, fermone uti vel modefto, vel molli, vel procaci. Prorfus multæ facetiæ multufque lepos inerat. XXVI. His rebus comparatis, Catilina nihilo minus in proxumum annum Confulatum petebat; fperans, fi defignatus foret, facile fe ex voluntate Antonio ufurum. Neque interea quietus erat, fed omnibus modis infidias parabat Ciceroni. Neque illi tamen ad cavendum dolus, aut aftutiæ deerant. Namque a principio confulatus fui, multa pollicendo per Fulviam, effecerat, ut Q. Curius, de quo paullo ante memoravi, confilia Catilinæ fibi proderet. Ad hoc collegam fuum Antonium pactione provinciæ perpulerat, ne contra rempublicam fentiret. Circum fe præfidia amicorum atque clientium occulte habebat. Poftquam dies comitiorum venit, & Catilinæ neque petitio, neque infidiæ, quas Confulibus in campo fecerat profpere ceffere; conftituit bellum facere & extrema omnia experiri quoniam quæ occulte tentaverat, afpera fœdaque evenerant. XXVII. IGITUR C. Manlium Fæfulas atque in eam partem Etruriæ, Septimium quemdam Camertem in agrum Picenum, C. Julium in Apuliam dimifit; præterea alium alio, quem ubique opportunum credebat. Interea Romæ multa fimul moliri; Confuli infidias tendere, parare incendia, opportuna loca armatis hominibus obfidere: ipfe cum telo effe, item alios jubere: hortari, uti femper intenti paratique effent: dies noctefque feftinare, vigilare, neque infomniis neque labore fatigari. Poftremo ubi multa agitanti nihil procedit, rurfus intempefta nocte conjurationis principes convocat per M. Porcium Læcam: ibique multa de ignavia eorum queftus, docet, "fe Manlium præmififfe "ad eam multitudinem, quam ad capiunda arma paraverat; item alios in alia loca opportuna, "qui initium belli facerent; feque ad exercitum "proficifci cupere, fi prius Ciceronem oppreffif"fet: eum fuis confiliis multum obficere. XXVIII. IGITUR perterritis ac dubitantibus ceteris, C. Cornelius, eques Romanus, operam fuam pollicitus, & cum eo L. Vargunteius Senator, conftituere ea nocte paullo poft cum armatis hominibus, ficuti falutatum introire ad Ciceronem, ac de improvifo domi fuæ imparatum confodere. Curius ubi intellegit, quantum periculi Confuli impendeat, propere per Fulviam dolum, qui parabatur, enunciat. Ita illi janua prohibiti, tantum facinus fruftra fufceperant. Interea Manlius in Etruria plebem follicitare, egeftate fimul, ac dolore injuriæ novarum rerum cupidam : quod, Sullæ dominatione, agros bonaque omnia amiferat; præterea latrones cujufque generis, quorum in ea regione magna copia erat; nonnullos ex Sullanis colonis, quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant. XXIX. EA cum Ciceroni nunciarentur; ancipiti malo permotus, quod neque urbem ab infidiis privato confilio longius tueri poterat, neque exercitus Manlii quantus, aut quo confilio foret, fatis compertum habebat, rem ad Senatum refert, jam antea volgi rumoribus exagitatam. Itaque, quod plerumque in atroci negotio folet, Senatus decrevit, DARENT OPERAM CONSULES, NE QUID RESPUB : LICA DETRIMENTI CAPERET. Ea poteftas per Senatum, more Romano, magiftratui maxuma permittitur exercitum parare, bellum gerere, coërcere omnibus modis focios atque civis domi militiæque imperium atque judicium fummum habere; aliter, fine populi juffu, nulli earum rerum confuli jus eft. : XXX. POST paucos dies L. Sænius fenator in Senatu litteras recitavit, quas Fæfulis adlatas fibi dicebat: in quibus fcriptum erat, C. Manlium arma cepiffe, cum magna multitudine, ante diem VI. Kalendas Novembris. Simul id, quod in tali re folet, alii portenta atque prodigia nunciabant, alii conventus fieri, arma portari, Capuæ atque in Apulia fervile bellum moveri. Igitur Senati decreto Q. Marcius Rex Fæfulas, Q. Metellus Creticus in Apuliam circumque loca miffi: Ii utrique ad urbem Imperatores erant; impediti, ne triumpharent, calumnia paucorum quibus omnia honesta atque inhonefta vendere mos erat. Sed Prætores Q. Pompeius Rufus Capuam, Q. Metellus Celer in agrum Picenum; iifque permiffum, "uti pro tempore atque periculo exercitum com 66 pararent." Ad hoc, "fi quis indicaviffet de "conjuratione, quæ contra rempublicam facta "erat, præmium fervo libertatem & feftertia cen"tum libero impunitatem ejus rei, & sestertia |