Immagini della pagina
PDF
ePub

rium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur.

Quae homines arant, navigant, aedificant, virtuti omnia parent. Sed multi mortales, dediti ventri atque somno, indocti incultique vitam, sicuti peregrinantes, transiere: quibus profecto contra naturam corpus voluptati, anima oneri fuit. Eorum ego vitam mortemque iuxta aestumo, quoniam de utraque siletur. Verum enimvero is demum mihi vivere atque frui anima videtur, qui, aliquo negotio intentus, praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit.

Ejercicio: Sujetos tácitos de los dos primeros párrafos.

3

II.-El Predicado.

VERBOS AUXILIARES

Siendo en Lógica la cópula ó la conveniencia que la mente vé entre el predicado y el sujeto el verbo esse, creíase antes que éste era el predicado; pero fuera de esta especulación filosófica, en el habla esa conveniencia está encerrada en todo verbo por el hecho de formarse éste por la combinación del radical, que expresa el predicado, con la desinencia personal, que expresa el sujeto; y todo verbo, incluso esse con el complemento predicativo, cuando lo hay, es la expresión del predicado. En omnes homines moriuntur el predicado es sencillo; en omnes homines mortales

sunt o mortales nascuntur, está compuesto de los auxiliares sunt, nascuntur y del adjetivo predicativo mortales. El término predicativo es completivo del verbo, formando con él un predicado analítico; no se refiere al sujeto inmediatamente, sino mediante el verbo. Por lo cual no solo puede estar en nominativo concordando con el sujeto, sino en cualquier caso. Refiriéndose, mediante el verbo, al objeto de éste, en acusativo: Romani Ciceronem consulem crearunt.. Refiriéndose al sujeto, en genitivo: Vir bonus summae pietatis erga deos est, ó dígase maxime pius est, en ablativo: Cato in omnibus rebus singulari fuit. prudentia, ó sea longe prudentissimus fuit. Con dativo: haec res tibi laudi est, ó laudabilis. Con pro y ablativo, loco y genitivo: Cato ille noster, qui, mihi. unus est pro centum millibus. A maioribus nostris acepimus praetorem quaestori suo parentis loco esse: oportere.

En todos estos casos el verbo se llama auxiliar, conforme á la teoría filosófica, antes declarada; aunque de suyo es el verdadero predicado, al cual completan los términos predicativos. El verbo esse es el más abstracto y por consiguiente el auxiliar por excelencia, pero dista mucho de la idea abstractísima de la cópula lógica. Significa existir, vivir, hallarse, haberse, estar, andar, y como los demás verbos concretos, puede llevar un adverbio ú otro complemento circunstancial de lugar, tiempo, causa, modo. Ut tuto. sim. Effecit, ut ubivis tutius quam in meo regno essem. Cum in convivio comiter et iucunde fuisses. Ut, qui... pronuntiavit,... impune sit. Rectissime sunt. apud te omnia.

[merged small][merged small][ocr errors]

III. Sed in magna copia rerum aliud alii natura. iter ostendit. Pulchrum est, bene facere reipublicae: etiam bene dicere haud absurdum est. Vel pace vel bello clarum fieri licet. Et qui fecere, et qui facta aliorum scripsere, multi laudantur. Ac mihi quidem, tametsi haudquaquam par gloria sequatur scriptorem et auctorem rerum, tamen in primis arduum videtur, res gestas scribere: primum, quod facta dictis exaequanda sunt, dehinc, quia plerique, quae delicta reprehenderis, malevolentia et invidia dicta putant: ubi de magna virtute atque gloria bonorum memores, quae sibi quisque facilia factu putat, aequo animo accipit; supra ea, veluti ficta, pro falsis ducit.

Sed ego adulescentulus initio, sicuti plerique, a studio ad rempublicam latus sum; ibique mihi multa adversa fuere. Nam pro pudore, pro abstinentia, pro virtute audacia, largitio, avaritia vigebant. Quae tametsi animus aspernabatur, insolens malarum artium, tamen inter tanta vitia imbecilla aetas ambitione corrupta tenebatur; ac me, cum ab reliquiis malis moribus dissentirem, nihilo minus honoris cupido eadem quae ceteros, fama, atque invidia vexabat.

Ejercicio: Verbos auxiliares de los tres párrafos anteriores y su complemento predicativo.

4

ELIPSIS DEL VERBO esse

Sobre todo en el presente indicativo, que no oscurece á la frase, omítese á menudo:

1. En sentencias y refranes. Quot homines, tot sententiae. Omnia praeclara rara. Ex quo illud: Summum ius summa iniuria factum est tam tritum sermone proverbium.

2. En expresiones sucintas parecidas. Praeclarum igitur illud Platonis. Nihil enim laudabilius, nihil magno et praeclaro viro dignius placabilitate atque clementia. Sed nihil, quod crudele, utile. Hinc illae lacrimae nimirum. Fugit e proelio cum Pompeiograve tempus,-discessit ab eo--luctuosa res.-Caesarem eodem tempore hostem et hospitem vidit—quid hoc tristius?

3. En pinturas trazadas con viveza. (Nostra res publica) Cannensi calamitate accepta, maiores animos habuit quam unquam rebus secundis. Nulla timoris significatio, nulla mentio pacis. Messala minor natu quam nos, nullo modo inops, sed non nimis ornatus genere verborum, prudens, acutus, minime incautus patronus, in causis cognoscendis componendisque diligens, magni laboris, multae operae, multarumque causarum.

4. En transiciones muy corridas ó interrogaciones animadas. Sed haec vetera; illud vero recens, Caesarem meo consilio interfectum. Quid dulcius quam habere, quicum omnia audeas loqui? Unde igitur ista suspicio vel potius unde iste sermo?

5. En oraciones condicionales y de conclusión. Cur hostis Spartacus, si tu civis? Si illud hoc; non autem hoc; igitur ne illud quidem. Si ille non hostis, hos, qui consulem reliquerunt, hostes necesse est iudicemus. Ergo et ii, quibus evenit iam, ut morerentur, et ii, quibus eventurum est, miseri,... nemo ergo non miser.

6. En la interrogación indirecta. Quaero, cur Alexandro tam illustre somnium. Esse con verbos sentiendi, declarandi: Spondeo. EP. Quid? TH. Me accepturum. Ego non commemini, antequam sum natus, me miserum.

**

IV. Igitur ubi animus ex multis miseriis atque periculis requievit, et mihi reliquam aetatem a republica procul habendam decrevi: non fuit consilium, socordia atque desidia bonum otium conterere, neque vero agrum colendo aut venando, servilibus officiis intentum, aetatem agere, sed, a quo incepto studioque me ambitio mala detinuerat, eodem regressus, statui res gestas populi Romani carptim, ut quaeque memoria digna videbantur, perscribere: eo magis, quod mihi a spe, metu, partibus reipublicae animus liber erat.

Igitur de Catilinae coniuratione, quam verissume potero, paucis absolvam. Nam id facinus in primis ego memorabile existumo, sceleris atque periculi novitate. De cuius hominis moribus pauca prius explananda sunt, quam initium narrandi faciam.

Ejercicio: Sujetos que llevan tácito el auxiliar en los cuatro párrafos anteriores.

« IndietroContinua »