Dii magni, horribilem et sacrum libellum 18
Quem tu scilicet ad tuum Catullum
Misti 19, continuo ut die periret,
Saturnalibus, optimo dierum 20.

23

Non, non hoc tibi, false, sic abibit 21;
Nam, si luxerit 22 ad librariorum
Curram scrinia; Caesios, Aquinos,
Suffenum, omnia colligam venena
Ac te his suppliciis remunerabor.
Vos hinc interea, valete, abite
Illuc, unde malum pedem tulistis,
Saecli incommoda, pessimi poetae.

Hunc 24 ego, iuvenes, locum, villulamque palustrem
Tectam vimine iunceo, caricisque maniplis 25
Quercus arida, rustica conformata securi,
Nutrivi, magis et magis ut beata quotannis:
Huius nam Domini colunt me, Deumque salutant,
Pauperis tugurii Paterque filiusque coloni:
Alter assidua colens diligentia, ut herba
Dumosa asperaque a meo sit remota sacello;
Alter parva ferens manu semper munera larga.
Florido mihi 26 ponitur picta vere corolla
Primitu', et tenera virens spica mollis arista;
Luteae violae mihi luteumque papaver,
Pallentesque cucurbitae, et suaveolentia mala 27
Uva pampinea rubens educata sub umbra,

Sanguine hanc etiam mihi (sed tacebitis) aram
Barbatus linit hirculus cornipesque capella;
Pro queis emnia honoribus haec necesse Priapo
Praestare, et domini hortulum, vineamque tueri.
Quare hinc, o pueri, malas abstinete rapinas 28
Vicinus prope dives est, negligensque Priapus.
Inde sumite, semita haec deinde vos feret ipsa.

(Ibid. Carm. XIX.)

DE LAS HISTORIAS DE CAYO

CORNELIO TÁCITO

Reseña general de los sucesos de que se propone hablar Tácito en sus historias.

Opus adgredior opimum casibus 1, atrox proeliis, discors seditionibus, ipsa etiam pace saevum. Quattuor principes ferro interempti. Trina bella civilia, plura externa, ac plerumque permixta 2. Prosperae in Oriente, adversae in Occidente res. Turbatum Illyricum; Galliae nutantes; perdomita Britannia, et statim missa 3; coortae in nos Sarmatarum ac Suevorum gentes; nobilitatus 4 cladibus mutuis Dacus; mota prope etiam Parthorum arma falsí Neronis ludibrio. Iam vero Italia novis cladibus, vel post longam saeculorum seriem repetitis afflicta: hausta aut obruta fecundissima Campaniae ora; et urbs incendiis vastata, consumptis antiquissimis delubris 5, ipso Capitolio civium manibus incenso; pollutae caerimoniae; magna adulteria, plenum exiliis mare; infecti caedibus scopuli. Atrocius in urbe saevitum: nobilitas opes, omissi gestique honores pro crimine 6, et ob virtutes certissimum exitium. Nec minus praemia delatorum invisa, quam scelera: cum alii sacerdotia et consulatus ut spolia adepti, procurationes alii et interiorem potentiam, agerent, verterent cuncta odio et terrore. Corrupt ini dominos servi, in patronos liberti; et, quibus deerat inimicus, per amicos oppressi

Non tamen adeo virtutum sterile saeculum, ut non et bona exempla prodiderit. Comitatae profugos liberos. matres; secutae maritos in exsilia coniuges; propinqui audentes 7; constantes generi; contumax, etiam adver sus tormenta, servorum fides; supremae clarorum virorum necessitates fortiter toleratae, etlaudatis antiquorum mortibus pares exitus. Praeter multiplices rerum human arum casus, coelo terraque prodigia, et fulminum monitus, et futurorum praesagia, laeta tristia, ambigua manifesta. Nec enim umquam atrocioribus populi romani cladibus magisve iustis indiciis approbatum est non esse curae deis securitatem nos. tram, esse ultionem 9.

(Tac. Hist. L. I, c. II y III.)

Estado de Roma y de los ejércitos.

Ceterum, antequam destinata componam, repe-: tendum videtur, qualis status urbis, quae mens execirtuum, quis habitus provinciarum, quid in toto terrarum orbe validum, quid aegrum fuerit: ut non modo casus. eventusque rerum, qui plerumque fortuiti 10 sunt, sed ratio etiam caussaeque noscantur. Finis Neronis ut laetus primo gaudentium impetu fuerat, ita varios motus animorum, non modo in urbe apud patres aut populum aut urbanum militem 11, sed omnes legiones ducesque conciverat, evulgato imperii arcano, posse principem alibi quam Romae fieri. Sed patres laeti, usurpata statim libertate licentius, ut erga principem novum et absentem; primores equitum proximi gaudio

patrum 12; pars populi integra et magnis domibus adnexa, clientes, libertique damnatorum et exsulum in spem erecti; plebs sordida et circo ac theatris sueta, simul deterrimi servorum, aut qui adesis bonis 13 per dedecus Neronis alebantur, moesti et rumorum avidi. .

Miles urbanus, longo Caesarum sacramento imbutus 14, et ad destituendum Neronem arte magis et impulsu quam suo ingenio traductus, postquam neque dari donativum sub nomine Galbae promissum, neque magnis meritis ac premiis eundem in pace, quem in bello, locum, praeventamque gratiam intellegit apud principem a legionibus factum, pronus ad novas res, scelere insuper Nymphidii Sabini praefecti imperium sibi molientis agitatus. Et Nymphidius quidem in ipso conatu oppressus; set quamvis capite defectionis ablato, manebat plerisque militum conscientia 15, nec deerant sermones senium atque avaritiam Galbae increpantium. Laudata olim et militari fama celebrata severitas eius angebat adspernantes veterem disciplinam atque ita quattuordecim annis a Nerone assuefactos, ut haud minus vitia principum amarent, quam olim virtutes verebantur. Accessit Galbae vox pro republica honesta, ipsi anceps 16, «legi a se militem, non emi. Nec enim ad hanc formam cetera erant. (Tae. Hist. L. I, e. IV y V.)

Estado de la España, de la Galia, de la Germania, del Oriente, del Egipto y de las demás provincias á la muerte de Nerón.

Et hic quidem Romae, tamquam in tanta multitudine, habitus animorum 17 fuit. E provinciis Hispaniae