A. HIRTII

COMMENTARIORUM

DE BELLO ALEXANDRINO LIBER

ARGUMENT.

The following mention of the Alexandrian war is made by Suetonius, which may serve as an argument to this book. Cæsar Pompeium fugientem Alexandriam persecutus, ut occisum deprehendit, cum Ptolemæo rege, à quo sibi quoque insidias tendi videbat, bellum sane difficillimum gessit: neque loco, neque tempore æquo; sed hieme anni et intra moenia copiosissimi cùm esset ac solertissimi hostis, inops rerum omnium atque imparatus. Regnum Ægypti victor Cleopatra fratrique ejus juniori permisit, veritus provinciam facere, ne quando violentiorem præsidem nacta novarum rerum materia esset. Besides the military operations at Alexandria, this book contains an account of the war in Pontus, carried on against Pharnacés: likewise the transac tions of the legate Q, Cassius Longinus, in Spain.

I. BELLO Alexandrino conflato, Cæsar Rhodo, atque ex Syriâ Ciliciâque omnem classem accersit, ex Cretâ sagittarios, equites ab rege Nabathæorum Malco evocat; tormenta undique conquiri et frumentum mitti, auxiliaque adduci jubet. Interim munitiones quotidie operibus augentur: atque omnes oppidi partes, quæ minùs firma esse viderentur, testudinibus atque musculis aptantur: ex ædificiis autem per fora

PP

mina in proxima ædificia arietes immittuntur; quantumque aut ruinis dejicitur, aut per vim recipitur loci, in tantum munitiones proferuntur. Nam incendio ferè tuta est Alexandria; quòd sine contignatione ac materiâ sunt ædificia, et structuris atque fornicibus continentur, tectaque sunt 1 rudere aut pavimentis. Cæsar studebat maxime, ut quam angustissimam partem oppidi palus à meridie interjecta efficiebat, hanc operibus vincisque agendis, à reliquâ parte urbis excluderet: 2 illud sperans; primùm, ut quum esset in duas partes urbs divisa, acies uno consilio atque imperio administraretur: deinde, ut laborantibus succurri, atque ex altera oppidi parte auxilium ferri posset. In primis verò, ut aquâ pabuloque abundaret: quarum alterius rei copiam exiguam, alterius nullam omnino facultatem habebat: quod utrumque palus largè præbere poterat.

II. Neque verò Alexandrinis in gerendis negotiis cunctatio ulla aut mora inferebatur. Nam in omnes partes, per quas fines Ægyptii regnumque pertinet, legatos conquisitoresque, delectûs habendi caussâ, miserant; magnumque numerum in oppidum telorum atque tormentorum convexerant, et innumerabilem multitudinem adduxerant. Nec minùs in urbe maximæ armorum erant institutæ officinæ. Servos præterea puberes armaverant : quibus domini locupletiores victum quotidianum stipendiumque præbebant. Hâc multitudine dispositâ, munitiones semotarum partium tuebantur. Veteranas cohortes 3 vacuas in celeberrimis urbis locis habebant: ut quâcumque regione pugnaretur, integris viribus ad auxilium ferendum opportunæ essent. Omnibus viis atque angiportis triplicem vallum obduxerant. Erat autem quadrato extructus saxo, nec minus XL pedes altitudinis habebat. Quæque partes urbis inferioris erant, has altissimis turribus denorum tabulatorum munierant. Præterea alias ambulatorias totidem tabulatorum confixerant ; subjectisque eas rotis, funibus jumentisque [objectis,] directis plateis in quamcumque erat visum partem movebant.

III. Urbs fertilissima et copiosissima omnium rerum apparatus suggerebat. Ipsi homines ingeniosissimi atque acutissimi, quæ à nobis fieri viderant, eâ sollertiâ efficiebant, ut nostri illorum opera imitari viderentur: et suâ sponte multa reperiebant: unoque tempore et nostras munitiones infestabant, et suas defendebant. Atque hæc principes in conciliis concionibusque agitabant," populum Romanum paullatim in consuetudinem ejus regni venire occupandi: paucis annis antea Gabinium cum exercitu fuisse in Ægypto: Pompeium se ex fugâ eòdem recepisse ; ac Cæsarem venisse cum copiis: neque morte Pompeii quidquam pro

NOTES.

1 Rudere.] This appears to have been a composition somewhat similar to that used, at present, for rough-casting or covering the walls of houses.

2 Illud sperans.] In some editions, il lud spectans.

3 Vacuus.] Unemployed.

fectum, quò minùs Cæsar apud se commoraretur: quem si non expulissent, futuram ex regno provinciam : idque agendum maturè. Namque eum, interclusum tempestatibus propter anni tempus, recipere transmarina auxilia non posse.'

IV. Interim, dissensione ortâ inter Achillam, qui veterano exercitui præerat, et Arsinoën regis Ptolemæi minorem filiam, ut supra demonstratum est; quum uterque utrique insidiarentur, et summam imperii ipse obtinere vellet; præoccupat Arsinoë per Ganymedem eunuchum, nutricium suum, atque Achillam interficit. Hôc occiso, ipsa sine ullo socio et custode omne imperium obtinebat. Exercitus Ganymedi transditur. Is, suscepto officio, largitionem in milites auget; reliqua pari diligentiâ administrat.

V. Alexandria est ferè tota suffossa, specusque habet ad Nilum pertinentes, quibus aqua in privatas domos inducitur, quæ paullatim spatio temporis liquescit ac subsidit. Hâc uti domini ædificiorum atque eórum familia consueverunt. Nam quæ flumine Nilo fertur, adeò est limosa atque turbida, ut multos variosque morbos efficiat. Sed eâ plebes ac multitudo contenta est necessariò, quòd fons urbe totâ nullus est. Hoc tamen flumen in eâ parte urbis erat, quæ ab Alexandrinis tenebaQuo facto est admonitus Ganymedes, posse nostros aquâ intercludi; qui distributi munitionum tuendarum caussâ vicatim ex privatis ædificiis, specubus et puteis extractâ aquâ utebantur.

tur.

VI. Hoc probato consilio, magnum ac difficile opus aggreditur. Interseptis enim specubus atque omnibus urbis partibus exclusis, quæ ab ipso tenebantur, aquæ magnam vim ex mari, rotis ac machinationibus, exprimere contendit. Hanc locis superioribus fundere in partem Cæ saris non intermittebat. Quamobrem salsior paullo præter consuetudinem aqua trahebatur ex proximis ædificiis, magnamque hominibus admirationem præbebat, quam ob caussam id accidisset ; nec satìs sibi ipsi credebant, quum se inferiores ejusdem generis ac saporis aquâ dicerent uti, atque antè consuêssent: vulgòque inter se conferebant, et degustando, quantum inter se differrent aquæ, cognoscebant. Parvo verò temporis spatio, hæc propior bibi non poterat omnino, illa inferior corruptior jam, falsiorque reperiebatur.

VII. Quo facto dubitatione sublatâ, tantus incessit timor, ut ad extremum casum omnes deducti viderentur; atque alii morari Cæsarem dicerent, quin naves conscendere juberet; alii multò graviorem extimescerent casum, quod neque celari Alexandrinos possent in apparandâ fugâ, quum hi tam parvo spatio distarent ab ipsis; neque, illis imminentibus atque insequentibus, ullus in naves receptus daretur. Erat autem magna multitudo oppidanorum in parte Cæsaris, quam domiciliis ipsorum non moverat; quòd ea se fidelem palàm nostris esse simulabat, et descivisse à suis videbatur, ut, si mihi defendendi essent Alexandrini, quòd neque fallaces essent, neque temerarii, multa oratio frustra absumeretur. Quum verò, uno tempore et natio eorum et natura cognoscatur; aptissimum esse hoc genus ad proditionem, nemo dubitare potest.

VIII. Cæsar suorum timorem consolatione et ratione minuebat. Nam" puteis fossis aquam dulcem posse reperiri" affirmabat. "Omnia enim littora naturaliter aquæ dulcis venas habere. Quòd si alia esset littoris Ægyptii natura atque omnium reliquorum ; tamen, quoniam mare liberè tenerent, neque hostes classem haberent, prohiberi sese non posse, quò minùs quotidie aquam navibus peterent, vel à sinistrà parte à Parætonio, vel à dextrâ ab insulâ ; quæ diversæ navigationes nunquam uno tempore adversis ventis præcluderentur: fugæ verò nullum esse consilium, non solùm iis, qui primam dignitatem haberent, sed ne iis quidem qui nihil præterquam de vitâ cogitarent: magno negotio impetus hostium adversos ex munitionibus sustineri: quibus relictis, nec loco, nec numero pares esse posse; magnam autem moram et difficultatem adscensum in naves habere, præsertim ex scaphis: summam esse contrà in Alexandrinis velocitatem, locorumque èt ædificiorum notitiam. Hos præcipuè in victoriâ insolentes, præcursuros, et loca excelsiora atque ædificia occupaturos: ita fugâ navibusque nostros prohibituros. Proinde ejus consilii obliviscerentur, atque omni ratione esse vincendum cogitarent."

IX. Hâc oratione apud suos habitâ, atque omnium mentibus excitatis, dat centurionibus negotium, ut, reliquis operibus intermissis, ad fodiendos puteos animum conferant; neve quam partem nocturni temporis intermittant. Quo suscepto negotio, atque omnium animis ad laborem incitatis, magna unâ nocte vis aquæ dulcis inventa est. Ita operosis Alexandrinorum machinationibus maximisque conatibus, non longi temporis labore, occursum est. Eo biduo legio xxxvII ex dedititiis Pompeianis militibus, cum frumento, armis, telis, tormentis, imposita in naves à Domitio Calvino, ad littora Africæ paullò supra Alexandriam delata est. Hæ naves Euro, qui multos dies continenter flabat, portum capere prohibebantur. Sed loca sunt egregia omni illâ regione ad tenendas anchoras. Hi, quum diu retinerentur, atque aquæ inopiâ premerentur, navigio actuario Cæsarem faciunt certiorem.

X. Cæsar, ut per se consilium caperet, quid faciendum videretur, navim conscendit, atque omnem classem sequi jussit, nullis nostris militibus impositis; quòd, quum longiùs paullò discederet, munitiones nudare nolebat, quumque ad eum locum accessisset, qui appellatur Cherronesus, aquandique caussâ remiges in terram exposuisset, nonnulli ex numero, quum longiùs à navibus prædatum processissent, ab equitibus hostium sunt excepti: ex iis cognoverunt, Cæsarem ipsum in classe venisse, nec ullos milites in navibus habere. Quâ re compertâ, magnam sibi facultatem fortunam obtulisse benè gerendæ rei crediderunt. Itaque naves omnes, quas paratas habuerant ad navigandum, propugnato

NOTES.

1 Cherronesus.] This was a peninsula not far distant from Alexandria.

ribus instruxerunt, Cæsarique redeunti cum classe occurrerunt; qui duabus de caussis eo diei dimicare nolebat; quòd et nullos milites in navibus habebat, et post horam x diei res agebatur; nox autem allatura videbatur majorem fiduciam illis, qui locorum notitiâ confidebant: sibi etiam hortandi suos auxilium defuturum : quòd nulla satìs idonea esset hortatio, quâ neque virtutem posset notare, neque inertiam. Quibus de caussis naves, quas potuit, Cæsar ad terram detrahit; quem in locum illos successuros non existimabat.

XI. Erat una navis Rhodia, in dextro Cæsaris cornu, longè ab reliquis collocata. Hanc conspicati hostes, non tenuerunt sese; magnoque impetu rv ed eam constratæ naves, et complures apertæ contenderunt. Cui coactus est Cæsar ferre subsidium, ne turpiter in conspectu contumeliam acciperet ; quanquam, si quid gravius illi accidisset, meritò casurum judicabat. Prælium commissum est magnâ contentione Rhodiorum, qui quum in omnibus dimicationibus et scientiâ et virtute præstitissent, tum maximè illo tempore totum onus sustinere non recusabant; ne quod suorum culpâ detrimentum acceptum videretur. Ita prælium secundissimum est factum. Capta est una hostium quadriremis: deDeinde omnes 1 pressa est altera. epibatis nudatæ magna præterea multitudo in reliquis navibus propugnatorum est interfecta. Quod nisi nox prælium diremisset, totâ classe hostium Cæsar potitus esset. Hâc calamitate perterritis hostibus, adverso vento leniter flante, naves onerarias Cæsar remulco victricibus suis Alexandriam deducit.

XII. Eo detrimento adeò sunt fracti Alexandrini, quum non jam virtute propugnatorum, sed scientiâ classiariorum se victos viderent. *Quibus, et superioribus locis sublevabantur, ut ex ædificiis defendi possent: et materiam cunctam objicerent, quòd nostræ classis oppugnationem etiam ad terram verebantur. Iidem, postea quam Ganymedas in consilio confirmavit, "sese et eas, quæ essent amissæ, restituturum, et numerum adaucturum," magnâ spe et fiduciâ veteres reficere naves, accuratiùsque huic rei studere atque inservire instituerunt: ac, tametsi amplius cx navibus longis in portu navalibusque amiserant, non tamen reparandæ classis cogitationem deposuerunt. Videbant enim non auxilia Cæsari, non commeatus supportari posse, si classe ipsi valerent. Præterea nautici homines, et urbis et regionis maritimæ, quotidianoque usu à pueris exercitati, ad naturale ac domesticum bonum refugere cupiebant; et, quantum parvulis navigiis profecissent, sentiebant: itaque omni studio ad parandam classem incubuerunt.

XIII. Erant omnibus ostiis Nili custodia exigendi portorii caussâ dispositæ. Naves veteres erant in occultis regiæ navalibus, quibus multis annis navigandum non erant usi. Has reficiebant; illas Alexandriam revocabant, Deerant remi: porticus, gymnasia, ædificia publica dete

NOTES.

1 Epibatis] Marines, or soldiers who fought on board of ships.