A. HIRTII COMMENTARIORUM DE BELLO AFRICANO LIBER UNUS. ARGUMENT. Casar goes into Africa. After various marches, he contends with Labienus near Ruspina. Petreius and Piso march to the assistance of Labienus; but are repulsed. Pompey's son, by the advice of Cato, prepares for war; but with little success. King Juba marches to the assistance of Scipio, one of Casar's opponents. Labienus makes an unsuccessful attempt against Leptis. Many of the Africans go over to Casar. Casar repulses an attack of the enemy against his camp. Juba and Labienus are defeated with great loss in an attack upon a detachment of Casar's army. Two legions arrive to the assistance of Casar. 'Some of Casar's ships are burnt, some destroyed by the enemy; but he succeeds in putting them to flight. Scipio's forces are routed and entirely destroyed by Casar, near Thapsus. Cato puts an end to his life. Utica surrenders to Cesar. Casar reduces Juba's kingdom to a province; and returns to Rome. I. CÆSAR, itineribus justis confectis, nullo die intermisso, a. d. xiv Kai. Jan. in Lilybæum pervenit: statimque ostendit, sese naves velle conscendere ; cùm non ampliùs legionem tironum haberet unam, equitesque vix DC. Tabernaculum secundum littus ipsum constituit, ut pro TT pè fluctus verberaret. Hoc eo consilio fecit, ne quis sibi moræ quidquam fore speraret, et ut omnes in dies horasque parati essent. Incidit per id tempus, ut tempestates ad navigandum idoneas non haberet. Nihilo tamen minùs in navibus remiges militesque continere, et nullam prætermittere occasionem profectionis ; quum præsertim ab incolis ejus provinciæ nunciarentur adversariorum copiæ, equitatus infinitus, legiones regiæ IV, levis armaturæ magna vis, Scipionis legionis x, elephanti cxx, classesque esse complures; tamen non deterrebatur, animoque et spe confidebat. Interim in dies et naves longæ adaugeri, onerariæ complures eodem concurrere, et legiones tironum convenire; in his veterana legio v, equitum ad 11 millia. 3 II. Legionibus collectis vi, et equitum 11 millibus, ut quæque prima legio venerat, in naves longas imponebatur, equites autem in onerarias. Ita majorem partem navium antecedere jussit, et insulam petere 2 Aponianam, quæ non longè abest à Lilybæo. Ibique commoratus bona paucorum vendit publicè: deinde Alieno prætori, qui Siciliam obtinebat, de omnibus rebus præcipit, et de reliquo exercitu celeriter imponendo. Datis mandatis, ipse navem conscendit a. d. vi. Kal. Jan. et reliquas naves statim est consecutus. Ita vento certo, celerique navigio vectus, post diem quartam cum longis paucis navibus in conspectum Africæ venit. Namque onerariæ reliquæ præter paucas, vento dispersæ atque errabundæ diversa loca petierunt. Clupeam classe prætervehitur, inde Neapolim. Complura præterea castella et oppida non longè à mari relinquit. 4 III. Postquam 5 Adrumetum accessit, ubi præsidium erat adversariorum, cui præerat C. Considius, et à Clupeâ secundam oram maritimam cum equitatu Adrumeti Cn. Piso cum Maurorum circiter III millibus apparuit. Ibi paullisper Cæsar ante portum commoratus, dum reliquæ naves convenirent, exponit exercitum. Cujus numerus in præsentia fuit peditum III millia, equitum CL.: castrisque ante oppidum positis, sine injuriâ cujusquam consedit; cohibetque omnes à prædâ. Oppidani interim muros armatis complent. Ante portam frequentes considunt ad se defendenum. Quorum numerus II legionum intus erat. Cæsar circum oppidum vectus naturâ loci perspectâ, redit in castra. Non nemo culpæ ejus imprudentiæque assignabat, quòd neque certum locum gubernatoribus præfectisque, quem peterent, præceperat: neque, ut mos ipsius consuetudoque superioribus temporibus fuerat, tabellas signatas dederat, ut in tempore iis perlectis, locum certum peterent uni NOTES. 1 Legiones regia.] Namely, those belonging to king Juba. 2 Aponianam.] Some think the reading should be Paconiam. 3 Que non longè abest à Lilybæo.] In some editions, the reading is, Quæ non abest à Lilybæo. 4 Neapolim] A town of Africa. 5 Adrumetum.] A town of Africa, by some supposed to be the present Toulb, by others, Mahometta. versi. Quod minimè Cæsarem fefellerat. Namque nullum portum terræ Africæ, quò classes decurrerent, pro certo tutum ab hostium præsidio fore suspicabatur: sed fortuitu oblatam occasionem egressûs aucupabatur. IV. L. Plancus interim legatus petit à Cæsare, ut sibi daret facultatem cum Considio agendi, si posset aliquâ ratione perduci ad sanitatem. Itaque datâ facultate litteras conscribit, et eas captivo dat perferendas in oppidum ad Considium. Quò simul atque captivus pervenisset, litterasque, ut erat mandatum, Considio porrigere cœpisset, priùs quàm acciperet ille; " Unde," inquit, "istas?" Tum captivus, "[Venio] à Cæsare." Tunc Considius "Unus est," inquit, "Scipio Imperator hoc tempore populi R." Deinde in conspectu suo captivum statim interfici jubet; litterasque nondum perlectas, sicut erant signatæ, dat homini certo ad Scipionem perferendas. V. Postquam unâ nocte et die ad oppidum consumptâ, neque responsum ullum à Considio dabatur; neque ei reliquæ copiæ succurrebant: neque equitatu abundabat; et ad oppidum oppugnandum non satìs copiarum habebat, et eas tironum: neque primo adventu convulnerari exercitum volebat ; et oppidi egregia munitio, difficilisque ad oppugnandum erat accessus : et nunciabantur auxilia magna equitatûs oppidanis suppetias venire: non est visa ratio ad oppugnandum oppidum commorandi; ne, dum in eâ re Cæsar esset occupatus, circumventus à tergo ab equitatu hostium laboraret. VI. Itaque castra cùm movere vellet, subitò ex oppido erupit multitudo atque equitatus subsidio uno tempore eis casu succurrit, qui erat missus ab Juba ad stipendium accipiendum: castraque, unde Cæsar egressus iter facere cœperat, occupant : et ejus agmen extremum insequi cœperunt. Quæ res quum animadversa esset, subitò legionarii consistunt; et equites, quanquam erant pauci, tamen contra tantam multitudinem audacissimè concurrunt. Accidit res incredibilis, ut equites minùs xxx Galli, Maurorum equitum 11 millia loco pellerent, urgerentque in oppidum. Postquam repulsi et conjecti erant intra munitiones, Cæsar iter constitutum ire contendit. Quod quum sæpius facerent ; et modò insequerentur, modò rursus ab equitibus in oppidum repellerentur: cohortibus paucis ex veteranis, quas secum habebat, in extremo agmine collocatis, et parte equitatûs, iter leniter cum reliquis facere cœpit. Ita, quanto longiùs ab oppido discedebatur, tanto tardiores ad insequendum erant Numidæ. Interim in itinere ex oppidis et castellis legationes venire, polliceri frementum, paratosque esse, quæ imperâsset, facere. Itaque eo die castra posuit ad oppidum 2 Ruspinam Kalendis Januar. |