A. HIRTII COMMENTARIORUM DE BELLO HISPANIENSI LIBER. ARGUMENT. This book contains the contests in Spain, between Casar, and Cneius and Sextus, sons of Pompey the Great. After various operations, they are entirely routed at Munda. which puts an end to the opposition of the partizans of Pompey, during the life of Casar. 1. PHARNACE superato, Africâ receptâ, qui ex eis præliis cum adolescente Cn. Pompeio profugissent, quum et ulterioris Hispaniæ 1potitus esset, dum Cæsar muneribus dandis in Italiâ detinetur, quò faciliùs præsidia contrà compararet, Pompeius in fidem uniuscujusque civitatis confugere cœpit. Ita partim precibus, partim vi, bene magnâ comparatâ manu, provinciam vastare cœpit. Quibus in rebus nonnullæ civitates suâ sponte auxilia mittebant. Item nonnullæ portas claudebant. Ex 1 quibus si qua oppidi vi ceperat, quum aliquis ex eâ civitate optimè de Cn. Pompeio meritus civis esset, propter pecuniæ magnitudinem aliqua ei inferebatur caussa ; ut, eo de medio sublato, ex ejus pecuniâ latronum largitio fieret. Ita paucis commodis hoste hortato, majores augebantur copiæ. Ideoque crebris nunciis in Italiam missis, civitates contrariæ Pompeio auxilia sibi depostulabant. II. C. Cæsar dictator III, designatus IV, multis itineribus antè confectis, quum celeri festinatione ad bellum conficiendum in Hispaniam convenisset, legati Cordubenses, qui à Cn. Pompeio discesserant, Cæsari obviam veniunt: à quibus nunciabatur, "nocturno tempore oppidum Cordubam capi posse, quòd nec opinantibus adversariis ejus, provincia potitus esset, simulque quòd tabellarii à Cn. Pompeio dispositi omnibus locis essent, qui certiorem Cn. Pompeium de Cæsaris adventu facerent." Multa præterea verisimilia proponebant. Quibus rebus adductus, quos legatos antè exercitui præfecerat, Q. Pedium et Q. Fabium Maximum de suo adventu facit certiores, ut, quem sibi equitatum ex provinciâ fecissent, præsidio mitterent: ad quos celeriùs, quàm ipsi opinati sunt, appropinquavit, atque, ut ipse voluit, equitatum sibi præsidio habuit. III. Erat idem temporis Sex. Pompeius frater, qui cum præsidio Cordubam tenebat, quod ejus provinciæ caput esse existimabatur: ipse autem Cn. Pompeius adolescens Ullam oppidum oppugnabat, et ferè jam aliquot mensibus ibi detinebatur, Quo ex oppido, cognito Cæsaris adventu, legati clam præsidia Cn. Pompeii, Cæsarem quum adissent, petere cœperunt, ut sibi primo quoque tempore subsidium mitteret. Cæsar eam civitatem omni tempore optimè de populo Romano meritam esse sciens, XI cohortes secundâ vigiliâ jubet proficisci, parique equites numero: quibus præfecit hominem ejus provinciæ notum, et non parum scientem, L. Julium Patiecum. Qui quum ad Cn. Pompeii præsidia venisset, incidit idem temporis, ut tempestate adversâ vehementique vento afflictaretur. Quâ vi tempestatis ita obscurabatur, ut vix proximum cognoscere posset. Cujus incommodum summam utilitatem ipsis præbebat. Ita quum ad locum venerunt, jubet binos equites incedere, et rectà per adversariorum præsidia ad oppidum contendere: mediisque ex præsidiis quum quæreretur, qui essent; unus ex nostris respondit, ut sileat verbum facere: nam id temporis conari ad murum accedere, ut oppidum copiant ; et partim tempestate impediti vigiles non poterant diligentiam præstare, partim illo rssponso deterrebantur. Quum ad portam appropinquassent, signo dato, ab oppidanis sunt recepti ; et pedites, equitesque, clamore facto, dispositis ibi partim, qui remansere, eruptionem in adversariorum castra fecerunt. Sic illud quum inscientibus accidisset, existimabat magna pars hominum, qui in iis castris fuissent, se propè captos esse. IV. Hoc misso ad Ullam præsidio, Cæsar, ut Pompeium ab eâ oppugnatione deduceret, ad Cordubam contendit, ex quo itinere loricatos viros fortes cum equitatu antè præmisit: qui simul in conspectum oppidi se dederunt, in equis recipiuntur. Hoc à Cordubensibus nequaquam poterat animadverti. Appropinquantibus, ex oppido bene magna multitudo ad equitatum concidendum quum exisset; loricati, ut suprà scripsimus, ex equis descenderunt, et magnum prælium fecerunt, sic ut ex infinitâ hominum multitudine pauci in oppidum se reciperent. Hoc timore adductus Sex. Pompeius litteras fratri misit, ut celeriter sibi subsidio veniret; ne priùs Cæsar Cordubam caperet, quàm ipse illò venisset. Ita Cn. Pompeius, Ullâ prope captâ, litteris fratris excitus, cum copiis ad Cordubam iter facere cœpit. V. Cæsar, quum ad flumen Bætim venisset, neque propter altitudinem fluminis transire posset, lapidibus corbes plenos demisit. Ita, insuper ponte facto, copias ad castra tripartitò transduxit. Tenebant adversus oppidum è regione pontis trabes, ut suprà scripsimus, bipartitò. Huc quum Pompeius cum suis copiis venisset, ex adverso pari ratione castra ponit. Cæsar, ut eum ab oppido commeatuque excluderet, brachium ad pontem ducere cœpit. Pari idem conditione Pompeius. Hic inter duces duos fit contentio, uter priùs pontem occuparet. Ex quâ contentione quotidianâ minuta prœlia fiebant, ut modò hi, modò illi superiores discederent. Quæ res quum ad majorem contentionem venisset, ab utrisque cominus pugna iniqua, dum cupidiùs locum student tenere, propter pontem coangustabantur: et fluminis ripis appropinquantes coangustati præcipitabantur. Hic alteri alteris non solum mortem morti exaggerabant, sed tumulos tumulis exæquabant. Ita diebus compluribus cupiebat Cæsar, si quâ conditione posset, adversarios in æquum locum dedecere, et primo quoque tempore de bello decernere. VI. Quum animadverteret adversarios minimè velle; quos ideò à viâ retraxerat, ut in æquum deduceret ; copiis flumen transductis, noctu jubet ignes fieri magnos. Ita firmissimum ejus præsidium Ateguam proficiscitur. Id quum Pompeius ex perfugis rescisset, eâ die per viarum angustias, carra complura, multasque ballistas retraxit, et ad Cordubam. se recepit. Cæsar munitionibus Ateguam oppugnare, et brachia circumducere cœpit. Cujus rei Pompeio quum nuncius esset allatus, eo die proficiscitur. Cujus in adventum, præsidii caussâ Cæsar complura castella occupavit, partim suo equitatu, partim ut pedestres copiæ in statione, et in excubitu castris præsidio esse possent. Hic in adventu Pompeii incidit, ut matutino tempore nebula esset crassissima. Itaque in illâ obscuratione cum aliquot cohortibus, et equitum turmis circumcludunt Cæsaris equites, et concidunt, sic, ut vix in eâ cæde pauci effugerent. VII. Insequenti nocte castra sua incendit Pompeius, et trans flumen Salsum per convalles castra inter duo oppida Ateguam et 2 Ucubim in monte constituit. Cæsar in munitionibus, cæterisque, quæ ad oppidum oppugnandum opus fuerunt, aggerem, vineasque, agere instituit. Hæc NOTES. 1 Pugna iniqua.] Understood, fiebat. 2 Ucubim.] Now called Lucubi. |