misere perdidi. Meus ille laudatus consulatus mihi te, liberos, patriam, fortunas, tibi velim ne quid eripuerit praeter unum me. Sed certe a te mihi omnia semper honesta et iucunda ceciderunt, a me tibi luctus meae calamitatis, metus tuae, desiderium, maeror, solitudo. 10 Ego te videre noluerim? Immo vero me a te videri nolui; non enim vidisses fratrem tuum, non eum, quem reliqueras, non eum, quem noras, non eum, quem flens flentem, prosequentem proficiscens dimiseras, ne vestigium quidem eius nec simulacrum, sed quandam effi- 15 giem spirantis mortui. Atque utinam me mortuum prius vidisses aut audisses! utinam te non solum vitae, sed etiam dignitatis meae superstitem reliquissem ! Sed testor omnes deos me hac una voce a morte esse 2 revocatum, quod omnes in mea vita partem aliquam 20 tuae vitae repositam esse dicebant: qua in re peccavi scelerateque feci; nam, si occidissem, mors ipsa meam pietatem amoremque in te facile defenderet: nunc commisi, ut me vivo careres, vivo me aliis indigeres, mea vox in domesticis periculis potissimum occideret, quae 25 saepe alienissimis praesidio fuisset. Nam, quod ad te pueri sine litteris venerunt, quoniam vides non fuisse iracundiam causam, certe pigritia fuit et quaedam infinita vis lacrimarum et dolorum. Haec ipsa me quo 3

7-12. te

fortunas: sc. | death I had left to you the heritage eripuit from the following eri- of my good name. puerit; cf. Sull. 91. 30. noluerim: for mood cf. irascerer, 1. 4: for tense see the note on Sull. 45. 2, and cf. Mur. 21. 31-33. me videri nolui: regular or irreg. construction? See on Sull. 58.40.

17, 18. utinam reliquisem, i.e., that by an honorable |

§ 2. 19-27. voce, 'appeal.' quod . . . dicebant, in app. with voce: see on I. 3. 24. repositam, 'bound up.' commisi ut: cf. Ep. III. 2. 28. me vivo... vivo me: the first is abl. of separation, the second abl. abs. occideret, 'die out,' 'cease.' quod venerunt: cf. Ep. XIV. 5.

30 fletu putas scripsisse? eodem, quo te legere certe scio. An ego possum aut non cogitare aliquando de te aut umquam sine lacrimis cogitare? cum enim te desidero, fratrem solum desidero? ego vero suavitate prope aequalem, obsequio filium, consilio parentem; quid 35 mihi sine te umquam aut tibi sine me iucundum fuit? Quid, quod eodem tempore desidero filiam? qua pietate, qua modestia, quo ingenio! effigiem oris, sermonis, animi mei. Quid filium venustissimum mihique dulcissimum? quem ego ferus ac ferreus e complexu dimisi 40 meo, sapientiorem puerum quam vellem, sentiebat enim miser iam, quid ageretur. Quid vero tuum filium, imaginem tuam, quem meus Cicero et amabat ut fratrem et iam ut maiorem fratrem verebatur? Quid, quod mulierem miserrimam, fidelissimam coniugem, me 45 prosequi non sum passus, ut esset, quae reliquias com4 munis calamitatis, communes liberos tueretur? Sed tamen, quoquo modo potui, scripsi et dedi litteras ad te Philogono, liberto tuo, quas credo tibi postea redditas esse, in quibus idem te hortor et rogo, quod pueri tibi 50 verbis meis nuntiarunt, ut Romam protinus pergas et properes primum enim te praesidio esse volui, si qui essent inimici, quorum crudelitas nondum esset nostra calamitate satiata; deinde congressus nostri lamenta

41, how does this clause differ | 8; for desidero cf. Ep. I. 3. 16. from that in 1. 20?

§ 3. 30. certe scio, 'I am fully convinced.' Not quite so strong as certo scio, 'I know with certainty.' Could certum scio have been used here? See on Ep. V. 3. 14.

sapientiorem, i.e., for his age; what? tuum filium: Q. Tullius Cicero, born in 67 or 66, died with his father in the proscription of 43. verebatur, 'respected.' § 4. 46-50. Sed tamen: cf. 38-43. Quid filium: sc. after Ep. VI. 16. 14. quod . quid, from 1. 36, quod. desi- nuntiarunt, as the slaves have dero; for quid, quod, see on I 16. told you in my name,'

tionem pertimui; digressum vero non tulissem, atque etiam id ipsum, quod tu scribis, metuebam, ne a me 55 His de causis hoc maximum ma

distrahi non posses.

lum, quod te non vidi, quo nihil amantissimis et coniunctissimis fratribus acerbius videtur accidere potuisse, minus acerbum, minus miserum fuit, quam fuisset cum 59 congressio, tum vero digressio nostra. Nunc, si potes 5 id, quod ego, qui tibi semper fortis videbar, non possum, erige te et confirma, si qua subeunda dimicatio erit: spero, si quid mea spes habet auctoritatis, tibi et integritatem tuam et amorem in te civitatis et aliquid etiam misericordiam nostri praesidii laturam; sin eris 65 ab isto periculo vacuus, ages scilicet, si quid agi posse de nobis putabis. De quo scribunt ad me quidem multi multa et se sperare demonstrant; sed ego, quod sperem, non dispicio, cum inimici plurimum valeant, amici partim deseruerint me, partim etiam prodiderint, 70 qui in meo reditu fortasse reprehensionem sui sceleris pertimescunt. Sed, ista qualia sint, tu velim perspicias mihique declares. Ego tamen, quamdiu tibi opus erit, si quid periculi subeundum videbis, vivam: diutius in hac vita esse non possum; neque enim tantum virium 75 habet ulla aut prudentia aut doctrina, ut tantum dolorem possit sustinere. Scio fuisse et honestius 6

54-57. non tulissem, 'could | Sull. 2. 20. praesidii, partitive not have borne:' the idea of pos- with aliquid the object of latusibility lies in the thought, not ram. the mood: cf. Sull. 44. 34; sup- 67-73. De quo refers to agi ply the protasis suggested on posse. multi multa: different Ep. XV. 1. 12. quod. vidi, as in § 2. 20 or in § 2. 26 ?

...

cases of the same word acquire emphasis by juxtaposition. dis§ 5. 65. nostri, gen. pl. of picio: for meaning see on Sull. ego, obj. of misericordiam, not 40. 7. partim, as in Mur. 51. connected at all with praesidii: 26. tibi opus: sc. me vivere, for this awkward position see on from the following vivam.

moriendi tempus et utilius; sed non hoc solum, multa alia praetermisi, quae si queri velim praeterita, nihil 80 agam, nisi ut augeam dolorem tuum, indicem stultitiam meam. Illud quidem nec faciendum est nec fieri potest, me diutius, quam aut tuum tempus aut firma spes postulabit, in tam misera tamque turpi vita commorari, ut, qui modo fratre fuerim, liberis, coniuge, 85 copiis, genere ipso pecuniae beatissimus, dignitate, auctoritate, existimatione, gratia non inferior, quam qui umquam fuerunt amplissimi, is nunc in hac tam afflicta perditaque fortuna neque me neque meos lugere diutius 7 possim. Quare quid ad me scripsisti de permutatione? 90 quasi vero nunc me non tuae facultates sustineant, qua in re ipsa video miser et sentio quid sceleris admiserim, cum de visceribus tuis et filii tui satisfacturus sis quibus debes, ego acceptam ex aerario pecuniam tuo

6

...

§ 6. 78-80. moriendi tempus: | bill of exchange.' Quintus had cf. Ep. XIII. 2. 29. quae . probably offered to raise some praeterita: for trans. cf. Ep. IV. ready money for his brother by 8. 80. nihil, nisi ut: for nihil drafts on Rome, to be discounted nisi, 'nothing except,' 'only,' by bankers at Thessalonica. viscf. IV. 23. 9; II 10. 15; nisi is ceribus, 'sorely needed means,' a mere connective, and when a lit. 'bowels,' i.e., to pay his debts. clause follows, as here, it takes Quintus would have to make sacthe construction necessary after rifices that would embarrass him the governing verb, here agam. greatly. quibus debes, 'your creditors.' ego, etc., adversative asyndeton; insert while.' acceptam ex aerario. Cicero had drawn from the public treasury on his brother's account (tuo nomine, see on Mur. 82. 14) large sums due the latter for his expenses as propraetor. He had looked upon them of course as a temporary loan, but the confiscation of his property made repayment very

82-87. tempus, as in I. 22. 11. tam misera: for tam see on I. 17. 16. ut... possim (1. 89), in app. with illud, 1. 81. genere pecuniae, i.e., he had acquired with clean hands all that he had: see p. 13, § 3. inferior, quam qui, etc. see on Sull. 87. 14. tam afflicta: for tam see on I. 11. 10, and distinguish this use carefully from that in 1. 83.

§ 7. 89-93. permutatione, ' a doubtful.

nomine frustra dissiparim. Sed tamen et inde Antonio, quantum tu scripseras, et Caepioni tantundem solutum 95 est: mihi ad id, quod cogito, hoc, quod habeo, satis est; sive enim restituimur sive desperamus, nihil amplius opus est. Tu, si forte quid erit molestiae, te ad Crassum et ad Calidium conferas censeo: quantum Hortensio credendum sit, nescio. Me summa simulatione 8 amoris summaque assiduitate quotidiana sceleratissime 101 insidiosissimeque tractavit adiuncto Q. Arrio; quorum ego consiliis, promissis, praeceptis destitutus in hanc calamitatem incidi. Sed haec occultabis, ne quid obsint: illud caveto-et eo puto per Pomponium fovendum tibi 105 esse ipsum Hortensium- ne ille versus, qui in te erat collatus, cum aedilitatem petebas, de lege Aurelia, falso testimonio confirmetur; nihil enim tam timeo quam ne, cum intelligant homines, quantum misericordiae nobis tuae preces et tua salus allatura sit, oppugnent te vehe-110 mentius. Messalam tui studiosum esse arbitror; Pom- 9 peium etiam simulatorem puto. Sed haec utinam ne experiare! quod precarer deos, nisi meas preces audire

=

§ 8. 102. Q. Arrio, a man of low birth and little learning, who gained by tireless industry a respectable place as a lawyer.

106. versus ... collatus, ' that epigram which was ascribed to you.' Quintus was fond of writing verses, and seems to have satirized the Aurelian law (see on Mur. 24. 8), but we know nothing of the

94-99. tamen refers to the preceding dissiparim: cf. Ep. III. 2. 34; not quite the same use therefore as in § 4. 47. inde ex ea: cf. unde, Mur. 26. 8. Antonio, Caepioni, creditors of Quintus whom Cicero had paid in full with some of the funds obtained from the treasury. Crassum, the triumvir. Calidium. M. Calidius was an eminent circumstances. lawyer, and when praetor the next § 9. 111-114. Messalam, consul year proposed Cicero's recall. in 61: cf. Sull. 20. 31. experiare, Hortensio cf. Ep. XV. 2. 22 f.meet these trials.' quod .. Cicero's suspicions of Hortensius desissent: see on Ep. XIV. 1. were probably unjust.

10.