Immagini della pagina
PDF
ePub

61

Turbulentior inde annus excepit L. Valerio T. Aemilio consulibus cum propter certamina ordinum de lege agraria tum pro2 pter iudicium Appi Claudi, cui, acerrimo adversario legis causamque possessorum publici agri tamquam tertio consuli sustinenti, M. 3 Duillius et Cn. Siccius diem dixere. numquam ante tam invisus plebi reus ad iudicium vocatus populi est, plenus suarum, plenus 4 paternarum irarum. patres quoque non temere pro ullo aeque adnisi sunt: propugnatorem senatus maiestatisque vindicem suae, ad omnes tribunicios plebeiosque oppositum tumultus, modum 5 dumtaxat in certamine egressum, iratae obici plebi. unus e patribus ipse Ap. Claudius et tribunos et plebem et suum iudicium pro nihilo habebat. illum non minae plebis, non senatus preces perpellere umquam potuere, non modo ut vestem mutaret aut supplex prensaret homines, sed ne ut ex consueta quidem asperitate orationis, cum ad populum agenda causa esset, aliquid leniret atque

den Einfluß der Plebs, die ja schon
vorher durch ihre größere Kopf-
zahl das Übergewicht gehabt, zu
erhöhen (vires plebi add.), oder den
der Patrizier zu vermindern (dem-
ptum patribus), die schon früher
durch ihre Minderzahl in denselben
wenig Einfluß besaßen. Die Stelle
ist dunkel und widerspricht c. 56, 3.

61. Anklage des Appius
Claudius.

1. 2. turbulentus, stürmisch; selten bei L. und nur in der 1. Dek. 3, 22, 2 res turbulenta. 7, 39, 1 turbulentorum hominum. excepit, 'folgte', absolut wie hier (vgl. ¿ndéxoμαι) 23, 18, 15. 32, 3, 2. 25, 23, 8. 38, 40, 6; 41, 5. 40, 22, 2; sonst excepit annum 4, 52, 1; 4. hiemem aestas 5, 13, 4; nox diem 5, 42, 6. pestilentiam bellum 6, 21, 1 u. ö.; wieder anders 1, 53, 4. tamquam tert. cons. sustin., das Subst. im Vergleichungssatze hat sich in seinem Kasus dem Partizip assimiliert (über tamquam mit Part. s. zu 1, 4, 5), vgl. die Übereinstimmung von Subjekts- und Prädikatsnomen in Ablativ-absolut-Sätzen, s. zu 1, 27, 3. sustinere, vertreten (eigentlich auf sich nehmen, aufrecht halten, stützen), vgl. c. 43, 6, sonst causam agere, defendere 39, 24, 9, suscipere und tueri 7, 41, 1. tutari 34, 62, 9. diem dix., s. c. 35, 2.

=

3. 4. iud. populi, die TributKomitien. suarum .. pat. ir. Gen. obj., 'gegen ihn und seinen Vater'. non temere, nicht leicht 30, 30. 11. 31, 43, 3. 34, 9, 7 (anders haud t. 1, 59, 6). pro, s. zu c. 55, 6. maiest. vind., c. 27, 11. ad.. oppositus, vollständiger 31, 48, 7 ad cohibendos Gallico's tumultus oppos.; sonst oppon. adversus od. mit Dat.

suae = senatus.

sed ne

[ocr errors]
[ocr errors]

modum egressum, konzessiv: während er doch nur.. überschritten habe. Über den Akk. bei egr. s. zu 1, 29, 6. dumtaxat, 'lediglich, nur', eigentlich: wofern er (man) es genau nimmt*. 5. non modo elliptisch, s. zu 1, 40, 2. Unabhängig würde der Satz lauten: non modo non mutavit vestem, sed ne lenivit quidem. Der Satz non modo ut v. mutaret ist abhängig von non perpellere potuere, zu dem steigernden ne.. quidem ist nur perpellere potuere zu denken. ne quidem wird selten durch mehrere Wörter getrennt, in guter Prosa nur, wenn diese genau zusammengehören, wie Präposition und Kasus, z. B. 1, 40, 2 ne ab Tarquinio g., Satzkonjunktion und betonter Begriff des Satzes, hier: ut. consueta. vestem mut., den Traueranzug anlegen, s. zu c. 35, prensaret, s. zu 1, 47, 7. aliquid, s. zu c. 2, 2.

5.

sub

submitteret. idem habitus oris, eadem contumacia in vultu, 6 idem in oratione spiritus erat, adeo ut magna pars plebis Appium non minus reum timeret, quam consulem timuerat. semel cau- 7 sam dixit, quo semper agere omnia solitus erat, accusatorio spiritu; adeoque constantia sua et tribunos obstupefecit et plebem, ut diem ipsi sua voluntate prodicerent, trahi deinde rem sinerent. haud ita multum interim temporis fuit; ante tamen, quam pro- 8 dicta dies veniret, morbo moritur. cuius cum laudationem tribuni 9 plebis inpedire conarentur, plebs fraudari sollemni honore supremum diem tanti viri noluit, et laudationem tam aequis auribus mortui audivit, quam vivi accusationem audierat, et exequias frequens celebravit.

Eodem anno Valerius consul cum exercitu in Aequos profectus 62 cum hostem ad proelium elicere non posset, castra oppugnare est adortus. prohibuit foeda tempestas cum grandine ac tonitribus caelo deiecta. admirationem deinde auxit signo receptui dato 2 adeo tranquilla serenitas reddita, ut velut numine aliquo defensa castra oppugnare iterum religio fuerit. omnis ira belli ad populationem agri vertit. alter consul Aemilius in Sabinis bellum gessit. et ibi, quia hostis moenibus se tenebat, vastati agri sunt. 3 incendiis deinde non villarum modo sed etiam vicorum, quibus 4

mittere, 'herabstimmen' 23, 25, 3 ne animos submitterent. 6, 34, 3.

6. 7. contumacia, trotzige Haltung, bei L. selten, noch 9, 46, 4. spiritus, Trotz, s. 1, 31, 6. semel, nur einmal.

accus. spiritu, 'im hochfahrenden Tone eines Anklägers'. Das Adj. bei L. nur noch 45, 10, 8 vir asper ingenio augebat atrocitatem . . voltu truci et accusatoria voce, das Adv. 40, 12, 6 quam accusatorie (auch Cic. Verr. 4, 2 accusatorie loqui). Dafür auch criminose agere 40, 9, 13 u. ö. und criminosae orationes 8, 12, 14. ipsi sua vol., s. zu c. 47, 5. diem prodic., ‘die Sache, die Verhandlung vertagen'. Prodicere wird nur von der Vertagung gebraucht. - trahere, 'verschleppen'.

8. 9. interim, zwischen dem ersten und zweiten Gerichtstage. morbo ist zugesetzt, weil er nach andern Nachrichten sich selbst entleibte. laudat. s. zu c. 47, 11.

62-65. Kriege mit den Aquern, Sabinern, Volskern. 1. foeda tempestas, ein scheußliches Unwetter, Gewitter, 33, 41,

7 u. ö., auch atrox t., z. B. 21 58, 3 adeo atrox adorta tempestas est, ut Alpium prope foeditatem superaverit, oder saeva t. 24, 8, 12. cum grandine ac tonitr., vgl. cum fragore 1, 16, 1. cum vento 40, 2, 1. cum procellis 39, 46, 3. caelo deiecta, vgl. 21, 58, 8 aqua tantum nivosae grandinis deiecit. 28, 15, 11 ni se tanta vis aquae deiecisset. Deicere in eigentlichem Sinne nur noch 4, 19, 4 mit bloßem Abl. (tropisch honore, consulatu, spe), sonst mit ex und de, z. B.

..

de saxo, ex muro; einmal venti

ab montibus se deiciunt 28, 6, 10.

2. tranq. serenitas, vgl. 1, 16, 2 postquam ex tam turbido die serena et tranquilla lux rediit. Serenitas noch 26, 11, 3 mira serenitas cum tranquillitate oriebatur. 30, 38, 11. Sonst serenum caelum 37, 4, 4. 41, 21, 12 oder serenum 31, 12, 5. 37, 3, 3. relig. est mit Inf. nicht bei Klassikern, einigemal bei L.*. fuerit, über den Conj. Perf. im Folgesatze s. zu 1, 3, 4. vertit, intrans., 'wandte sich', s. zu c. 3, 3.

3-5. quibus, vgl. 8, 22, 5 duabus urbibus habitabat. habitari*,

frequenter habitabatur, Sabini exciti cum praedatoribus occurrissent, ancipiti proelio digressi postero die rettulere castra in tutiora 5 loca. id satis consuli visum, cur pro victo relinqueret hostem, integro inde decedens bello.

63 Inter haec bella manente discordia domi consules T. Numicius 2 Priscus A. Verginius facti. non ultra videbatur latura plebes dilationem agrariae legis, ultimaque vis parabatur, cum Volscos adesse fumo ex incendiis villarum fugaque agrestium cognitum est. ea res maturam iam seditionem ac prope erumpentem repressit. 3 consules, coacti extemplo ab senatu, ad bellum educta ex urbe 4 iuventute tranquilliorem ceteram plebem fecerunt. et hostes quidem, nihil aliud quam perfusis vano timore Romanis, citato 5 agmine abeunt; Numicius Antium adversus Volscos, Verginius contra Aequos profectus. ibi ex insidiis prope magna accepta clade virtus militum rem prolapsam neglegentia consulis restituit. 6 melius in Volscis imperatum est: fusi primo proelio hostes fugaque in urbem Antium, ut tum res erant, opulentissimam acti. quam consul oppugnare non ausus Caenonem, aliud oppidum 7 nequaquam tam opulentum, ab Antiatibus cepit. dum Aequi

impers. noch 9, 28, 5 ibi habitabatur frequenter. 28, 11, 8. 36, 22, 7.

exciti, aufgeschreckt. anc. proel. digr., L. verbindet sonst anc. pr. mit decertare 7, 25, 4, dimicare 9, 23, 4, pugnare 23, 29, 10. Bei digredi noch pari certamine 22, 18, 4; sonst aequo Marte discedere, s. zu c. 40, 14. pro victo, s. c. 7, 3.

integro, konzessiv, obgleich der Krieg noch gar nicht geführt, noch ganz unentschieden war, 21, 29, 6. 34, 62, 17 u. ö. proelio 35, 5, 11; auch bello infecto 8, 12, 9.

63. 1. 2. ultima vis parabatur, vgl. 3, 17, 9 vim u. apparebat futuram. 8, 20, 6 priusquam ultima adhiberetur vis. 36, 13, 7 vim u. experiri. 24, 39, 3. seditionem erumpentem, vgl. 28, 24, 12. Tac. h. 1, 26.

[ocr errors]

3-5. coacti ab s.*, vom S. dazu gezwungen (vgl. 8, 13, 1), sc. iuventutem educere ad bellum, 4, 6, 10. 7, 42, 6. et. . quidem, s. zu c. 2, 9. nihil al. quam, s. zu c. 29, 4. perfundere tim., im D. mit einem anderen Bilde: 'blinden Schrecken einjagen, mit füllen', wie 1, 16, 6 perf. horrore. 9, 16, 18 metu. 26, 50, 9 pudore. 10, 38, 8 religione. ex insidiis,

er

von einem Hinterhalte aus, aus dem
der Feind sie angriff, 25, 39, 15
quinque milia hominum, cum Mago
cedentis nostros effuse sequeretur,
caesa ex insidiis. 8, 35, 11 cir-
cumventi ex insidiis caesi. 10, 3,
6. 8, 36, 9 vim ex insid. expertus.
rem prolapsam . . restituit, die
durch Fahrlässigkeit, verdorbene
Sache, das, was
verdorben

hatte, 6, 22, 6 rem temeritate eius
prolapsam restituit. 45, 19, 9.
Rem pr. erigere 27, 40, 3.
Vgl.
erigere adflictas res 25, 37, 19.
33, 7, 7 rem inclinatam restituere.
25,
37, 1 res perditas restituit.
3, 26, 6 rem perculsam restitueret.
Vgl. zu 1, 39, 3.

6. 7. melius imperatum est, 'besser war die Anführung, die Oberleitung', nur hier so ausgedrückt. Vgl. regnatum est, s. zu 1, 60, 3. ut tum res erant, s. zu c. 50, 2. Caeno, wahrsch. die Hafenstadt von Antium (s. zu c. 33, 4). ab Ant. cepit, capere a ist seltener (3, 1, 4 agri capti a Volscis, 40, 17, 2), als capere ex, de. tenent, festhielten, beschäftigten, zurückhielten, 3, 2, 1. 22, 17, 6. 24, 20, 7. 33, 6, 12 u. Ô. populantes, das Partizip adverbial,

Volscique Romanos exercitus tenent, Sabini usque ad portas urbis populantes incessere. deinde ipsi paucis post diebus ab duobus exercitibus, utroque per iram consule ingresso in finis, plus cladium, quam intulerant, acceperunt.

Extremo anno pacis aliquid fuit, sed, ut semper alias, solli- 64 citae pacis certamine patrum et plebis. irata plebs interesse consularibus comitiis noluit; per patres clientesque patrum consules 2 creati T. Quinctius Q. Servilius. similem annum priori consules habent, seditiosa initia, bello deinde externo tranquilla. Sabini 3 Crustuminos campos citato agmine transgressi cum caedes et incendia circum Anienem flumen fecissent, a porta prope Collina moenibusque pulsi ingentes tamen praedas hominum pecorumque egere. quos Servilius consul infesto exercitu insecutus ipsum quidem agmen adipisci aequis locis non potuit, populationem adeo effuse fecit, ut nihil bello intactum relinqueret multiplicique capta praeda rediret. et in Volscis res publica egregie gesta cum ducis 5 tum militum opera. primum aequo campo signis conlatis pugnatum ingenti caede utrimque, plurimo sanguine. et Romani, quia 6 paucitas damno sentiendo propior erat, gradum rettulissent, ni salubri mendacio consul, fugere hostes ab cornu altero clamitans concitasset aciem. impetu facto, dum se putant vincere, vicere. consul metuens, ne nimis instando renovaret certamen, signum 7 receptui dedit. intercessere pauci dies, velut tacitis indutiis 8 utrimque quiete sumpta, per quos ingens vis hominum ex omnibus Volscis Aequisque populis in castra venit, haud dubitans, si sense

[ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors]

3. Crustuminos, s. zu 1, 9, 8. a porta prope C., brachylogisch statt prope mit dem Partiz. von esse oder statt eines Nebensatzes: cum iam prope portam C. essent, ab ea pulsi. S. auch zu 1, 6, 1 deinceps.

4. 5. adipisci, s. zu c. 30, 14. multiplici, um vieles größer, als die von den Feinden gemachte, vgl. multiplex caedes 22, 7, 3. clades 22, 54, 9. poenae 9, 3, 13. merces 25, 3, 11 u. ä. res publ.

gesta, hier speziell von der Kriegführung; statt des gewöhnlichen rem oder res gerere, kommt

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

6. 7. sentiendo propior, mit Dat., S. zu 1, 23, 8 eigentlich: näher stehend, geeigneter, empfänglicher für . . ., übersetze: den Verlust fühlbarer machte, vgl. 3, 35, 4 p. petendo magistratui, 26, 44, 3. vicere, siegten sie wirklich. Vgl. 34, 12, 4 saepe vana pro veris, maxime in bello, valuisse, et credentem se aliquid auxilii habere, perinde atque haberet, ipsa fiducia et sperando atque audendo servatum. 27, 45, 5.

8. 9. tacit. indut., c. 18, 11. haud dubitans, mit Akk. c. Infin., s. zu 1, 23, 7. Die Ausdrücke des Nicht-Zweifelns finden sich so konstruiert nicht bei Sall., Caes., Cic. (doch dessen Sohn fam. 16, 21, 2)*. senserint, nämlich, daß durch die in das Lager der Volsker aus

9 rint, Romanos nocte abituros. itaque tertia fere vigilia ad castra 10 oppugnanda veniunt. Quinctius sedato tumultu, quem terror subitus exciverat, cum manere in tentoriis quietum militem iussisset, Hernicorum cohortem in stationem educit, cornicines tubicinesque in equos inpositos canere ante vallum iubet sollicitumque 11 hostem ad lucem tenere. relicum noctis adeo tranquilla omnia in castris fuere, ut somni quoque Romanis copia esset. Volscos species armatorum peditum, quos et plures esse et Romanos putabant, fremitus hinnitusque equorum, qui et insueto sedente equite et insuper aures agitante sonitu saeviebant, intentos velut 65 ad impetum hostium tenuit. ubi inluxit, Romanus integer satiatusque somno productus in aciem fessum stando et vigiliis 2 Volscum primo impetu perculit; quamquam cessere magis quam pulsi hostes sunt, quia ab tergo erant clivi, in quos post principia integris ordinibus tutus receptus fuit. consul, ubi ad inicum locum ventum est, sistit aciem. miles aegre teneri, clamare et poscere, 3 ut perculsis instare liceat. ferocius agunt equites; circumfusi duci vociferantur se ante signa ituros. dum cunctatur consul, virtute militum fretus, loco parum fidens, conclamant se ituros, clamoremque res est secuta. fixis in terram pilis, quo leviores ardua evade

dem Volsker- und Äquerlande hinzuströmenden neuen Krieger deren Heer gewaltig verstärkt sei. S. zu c. 25, 1.

10. 11. tum. exciv., wie 7, 11, 11. 3, 39, 2. motum 3, 50, 2. 5, 10, 3. terrorem 10, 4, 1. procellas 28, 24, 2. bellum 2, 42, 3, sonst immer mit persönlichen Objekten. Hernicorum coh., die H. hatten nach dem c. 41, 1 erwähnten Vertrage als Bundesgenossen ein Kontingent zu stellen. in stationem, auf Vorposten. statio ist ein vorgeschobener Posten vor einem zu verteidigenden Platze. in equum imponere, wie L. immer sagt (nicht equo) 35, 36, 8. 41, 4, 7. Vgl. in iumenta 41, 4, 3. in plaustrum 5, 40, 10; ebenso stets in naves, dagegen 30, 10, 7 onerariis imponere. S. zu 1, 18, 8*.

canere, (Signale) blasen, wie 24, 46, 6. 37, 29, 3; häufiger signum canit: das Signal ertönt, z. B. 27, 47, 3, signa canunt, z. B. 24, 15, 1, classicum cecinit 28, 27, 15; auch bellicum canitur 35, 18, 6; tubae canunt 27, 15, 14; t. cornuaque 30, 33, 12. relicum noctis, s. zu c. 25, 2. sedente insidente. aures agitante, Ohren betäubend.

=

65. 1. 2. satiati ('erquickt'), in körperlicher Hinsicht nur noch 26, 13, 18 vino ciboque, sonst übertragen: ira, caede, suppliciis, poena, complexu. perculit 'warf'.

quam

quam, beschränkend: wiewohl.
post principia, hinter den ersten
Gliedern (den in den ersten Schlacht-
reihen stehenden principes, den
Bürgern der ersten Klasse), welche
den Rückzug deckten; die römischen
Verhältnisse sind auf die Volsker

übertragen. principia, in dieser
Bedeutung noch 3, 22, 6 equites
post principia collocat. 8, 10, 6
principia Latinorum perturbant.
Sonst heißt principia die Haupt-
wache im Lager. receptus est und
receptum habere, bei L. sehr gewöhn-
liche Ausdrücke. teneri, clamare,
Asynd. adv., 'im Gegenteil, er for-
derte laut'.
poscere, ut, s. zu c.

33, 5.

[merged small][ocr errors]
« IndietroContinua »