Immagini della pagina
PDF
ePub

animi tantum in dies sed etiam vires crescebant. nec Romanis solum eo convenientibus ex agris, qui aut proelio adverso aut clade captae urbis palati fuerant, sed etiam ex Latio vo5 luntariis confluentibns, ut in parte praedae essent, maturum iam videbatur repeti patriam eripique ex hostium manibus. 5 6 sed corpori valido caput deerat. locus ipse admonebat Camilli, et magna pars militum erat, qui ductu auspicioque eius res prospere gesserant; et Caedicius negare se commissurum, cur sibi aut deorum aut hominum quisquam imperium finiret po7 tius, quam ipse memor ordinis sui posceret imperatorem. con- 10 sensu omnium placuit ab Ardea Camillum acciri, sed antea consulto senatu, qui Romae esset: adeo regebat omnia pudor, discriminaque rerum prope perditis rebus servabant. ingenti 8 periculo transeundum per hostium custodias erat. ad eam rem Pontius Cominius inpiger iuvenis operam pollicitus incubans 15 cortici secundo Tiberi ad urbem defertur. inde, qua proximum fuit a ripa, per praeruptum eoque neglectum hostium custodiae saxum in Capitolium evadit, et ad magistratus ductus 10 mandata exercitus edit. accepto inde senatus consulto, uti comitiis curiatis revocatus de exilio iussu populi Camillus dic- 20 tator extemplo diceretur, militesque haberent imperatorem quem vellent, eadem degressus nuntius Veios contendit, missi11 que Ardeam legati ad Camillum Veios eum perduxere; seu quod magis credere libet, non prius profectum ab Ardea quam conperit legem latam, quod nec iniussu populi mutari finibus 25

9

3.

16: natio est omnis Gollorum ad-
modum dedita religionibus.
ex Latio] Die Verwüstung von La-
tium zwang die Bewohner, in Vei
eine Zuflucht zu suchen und das
Aeusserste mit den Römern gegen
die Barbaren zu wagen. 5. vide-
batur, war allgemeine Ansicht zu
Veii, iis qui Veis erant. Diod. TOUS
ἀπὸ τῆς χώρας ἀθροίζοντες καθώπλι
ζον· ἠβούλοντο γὰρ τοὺς εἰς τὸ
Καπετώλιον συμπεφευγότας ἐκ τῆς
πολιορκίας ἐξελέσθαι. 6. caput
deerat] Es war kein Consulartribun
vorhanden, Caedicius war nur cen-
turio. 10. quam posceret, er werde
vielmehr selbst verlangen. 12.
pudor, Achtung vor Recht u. Sitte.

-

13. discrimina rerum] Die Rücksicht auf Stand, Recht und Herkommen. 14. ad eam rem, dagegen Diod. 116: Κομίνιόςτις Πόντιος ὑπέσχετο παραθαρρύνειν τοὺς

[ocr errors]

=

ἐν τῷ Καπετωλίῳ, d. h. den Be-
lagerten die Nachricht zu bringen,
dass die Römer in Veii zum Ent-
satz entschlossen seien. 18. ad
mag.] Zu den Consulartribunen.
20. comitiis curiatis] Kann nach der
Wortstellung nur mit revocatus de
exilio, iussu populi mit dictator di-
ceretur verbunden werden uti
com. curiatis si revocatus esset de
exilio Camillus iussu p. extemplo
dictator diceretur (nicht von den
Consulartribunen). Er wird durch
Curiatcomitien zurückgerufen, weil
förmliche Centuriatcomitien nicht
abgehalten werden konnten, dann
aber in Veii durch Volksbeschluss
(iussu populi), ohne Umschweife
sofort (extemplo) zum Dictator er-
nannt. 25. legem latam, in Cen-
turiatcomitien. — 25. mutari finibus,
das Gebiet verlassen, in welchem
er sich befand, u. in das Römische

--

posset, nec nisi dictator dictus auspicia in exercitu habere lex curiata lata est dictatorque absens dictus.

XVII. Dum haec Veis agebantur, interim arx Romae Ca- 1 pitoliumque in ingenti periculo fuit. namque Galli seu vestigio 2 5 notato humano, qua nuntius a Veis pervenerat, seu sua sponte animadverso ad Carmentis saxo ascensu aequo nocte sublustri, cum primo inermem, qui temptaret viam, praemisissent, tradentes inde arma, ubi quid iniqui esset, alterni innixi sublevantesque in vicem et trahentes alii alios, prout postularet 10 locus, tanto silentio in summum evasere, ut non custodes 3 solum fallerent, sed ne canes quidem, sollicitum animal ad nocturnos strepitus, excitarent. anseres non fefellere, quibus 4 sacris Iunonis in summa inopia cibi tamen abstinebatur. quae res saluti fuit: namque clangore eorum alarumque crepitu ex15 citus M. Manlius, qui triennio ante consul fuerat, vir bello egregius, armis arreptis simul ad arma ceteros ciens vadit, et dum ceteri trepidant, Gallum, qui iam in summo constiterat, umbone ictum deturbat. cuius casus prolapsi cum proximos 5 sterneret, trepidantes alios armisque omissis saxa, quibus ad20 haerebant, manibus amplexos trucidat. iamque et alii congregati telis missilibusque saxis proturbare hostes, ruinaque tota prolapsa acies in praeceps deferri. sedato deinde tumultu 6 reliquum noctis, quantum turbatis mentibus poterat, cum praeteritum quoque periculum sollicitaret, quieti datum est. luce 7 25 orta vocatis classico ad concilium militibus ad tribunos, cum et recte et perperam facto pretium deberetur, Manlius primum ob virtutem laudatus donatusque non ab tribunis solum militum sed consensu etiam militari; cui universi selibras farris 8 et quartarios vini ad aedes eius, quae in arce erant, contule30 runt rem dictu parvam, ceterum inopia fecerat eam argumentum ingens caritatis, cum se quisque victu suo fraudans detractum corpori atque usibus necessariis ad honorem unius

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

9 viri conferret. tum vigiles eius loci, qua fefellerat ascendens hostis, citati; et cum in omnes more militari se animadver10 surum Q. Sulpicius tribunus militum pronuntiasset, consentiente clamore militum in unum vigilem coicientium culpam deterritus a ceteris abstinuit, reum haud dubium eius noxae adprobantibus 5 11 cunctis de saxo deiecit. inde intentiores utrimque custodiae esse, et apud Gallos, quia vulgatum erat inter Veios Romamque nuntios commeare, et apud Romanos ab nocturni periculi

memoria.

1 XLVIII. Sed ante omnia obsidionis bellique mala fames 10 2 utrimque exercitum urgebat, Gallos pestilentia etiam, cum loco iacente inter tumulos castra habentes tum ab incendiis torrido et vaporis pleno cineremque non pulverem modo ferente, cum 3 quid venti motum esset. quorum intolerantissimus gens umorique ac frigori adsueta, cum aestu et angore vexata vulgatis 15 velut in pecua morbis morerentur, iam pigritia singulos sepeliendi promisce acervatos cumulos hominum urebant; busto4 rumque inde Gallicorum nomine insignem locum fecere. Indutiae deinde cum Romanis factae et conloquia permissu imperatorum habita; in quibus cum identidem Galli famem obi- 20 cerent, eaque necessitate ad deditionem vocarent, dicitur avertendae eius opinionis causa multis locis panis de Capitolio iactatus esse in hostium stationes. sed iam neque dissimulari 5 neque ferri ultra fames poterat. itaque dum dictator dilectum per se Ardeae habet, magistrum equitum L. Valerium a 25 Veis abducere exercitum iubet, parat instruitque quibus haud 6 inpar adoriatur hostes, interim Capitolinus exercitus stationibus vigiliis fessus superatis tamen humanis omnibus malis cum famem unam natura vinci non sineret, diem de die pro7 spectans, ecquod auxilium ab dictatore appareret, postremo 30 spe quoque iam non solum cibo deficiente et, cum in stationes procederent, prope obruentibus infirmum corpus armis, vel dedi vel redimi se quacumque pactione possent iussit, iactantibus non obscure Gallis, haud magna mercede se adduci posse, ut 8 obsidionem relinquant. tum senatus habitus tribunisque mili- 35 tum negotium datum, ut paciscerentur. inde inter Q. Sulpicium tribunum militum et Brennum regulum Gallorum con

[blocks in formation]

loquio transacta res est et mille pondo auri pretium populi gentibus mox imperaturi factum. rei foedissimae per se 9 adiecta indignitas est: pondera ab Gallis adlata iniqua, et tribuno recusante additus ab insolenti Gallo ponderi gladius, 5 auditaque intoleranda Romanis vox, vae victis.

XLIX. Sed diique et homines prohibuere redemptos vivere 1 Romanos. nam forte quadam, priusquam infanda merces perficeretur per altercationem nondum omni auro appenso, dictator intervenit, auferrique aurum de medio et Gallos summoveri iubet. 10 cum illi renitentes pactos dicerent sese, negat eam pactionem 2 ratam esse, quae, postquam ipse dictator creatus esset, iniussu suo ab inferioris iuris magistratu facta esset; denuntiatque Gallis, ut se ad proelium expediant. suos in acervum coni- 3 cere sarcinas et arma aptare ferroque non auro recuperare 15 patriam iubet in conspectu habentes fana deum et coniuges et liberos et solum patriae deforme belli malis et omnia, quae defendi repetique et ulcisci fas sit. instruit deinde aciem, ut 4 loci natura patiebatur in semirutae solo urbis et natura inaequali, et omnia quae arte belli secunda suis eligi praepa20 rarive poterant, providit. Galli nova re trepidi arma capiunt, 5 iraque magis quam consilio in Romanos incurrunt. iam verterat fortuna, iam deorum opes humanaque consilia rem Romanam adiuvabant. igitur primo concursu haud maiore molimento fusi Galli sunt, quam ad Aliam vicerant. iustiore 6

Forderung an den Kriegsrath.
1. mille pondo auri] Ungefähr
50000 Friedrichsd'or (denn das
römische Pfund ist sehr leicht,
etwa 23 Loth kölnisches Gewicht).
Für die damalige Zeit war das eine
ungeheure Summe, zur Zeit des
Theodosius freilich gab es Leute in
Rom, die mehrere Centner, ja einen
der 200 Centner Goldes Revenuen
gehabt haben soll. Nieb. Vorl. I,
365. Diodor erwähnt dieselbe Be-
freiungssumme, erwähnt aber we-
der das vae victis noch weiss er
etwas von der Intervention des Ca-
millus. 5. vae victis],,Dass die
Summe den Galliern bezahlt worden
ist u. dass sie Rom dafür verlassen
haben, ist historische Wahrheit;
dass sie höhnenden Betrug beim
Wägen geübt haben, ist sehr leicht
möglich, auch das vae victis kann
wahr sein, dergleichen haben auch
wir vor dem Jahr 1813 erlebt."
Nieb. Vorl. I, 385.

Histor. Quellenbuch. II, 1. 2. Aufl.

11. Man beachte, wie die historische Erfindungskraft der Römer staatsrechtliche Verhältnisse auszunutzen versteht. 24. Ganz verschieden von der pratriotischen Darstellung des Livius ist der Bericht des Polybius II, 22 Die Insubrer und Boier suchen die Gaesaten zum Krieg gegen Rom zu bestimmen, indem sie ihnen Geld geben u. auf den Reichthum in Rom hinweisen, dann fährt Pol. fort: ῥᾳδίως δ ̓ ἔπεισαν ἅμα τοῖς προει ρημένοις διδόντες μὲν τὰ πιστὰ περὶ τῆς αὑτῶν συμμαχίας, ἀναμιμνήσκοντες δὲ τῆς τῶν ἰδίων προγόνων πράξεως αὐτούς, ἐν ᾗ ἐκεῖνοι στρατεύσαντες οὐ μόνον ἐνίκησαν μαχόμενοι Ῥωμαίους, ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν μάχην ἐξ ἐφόδου (ex itinere) κατέσχον αὐτὴν τὴν Ρώμην, γενόμενοι δὲ καὶ τῶν ὑπαρχόντων ἁπάντων ἐγκρατεῖς καὶ τῆς πόλεως αὐτῆς ἑπτὰ μῆνας κυριεύσαντες τέλος (= zuletzt) ἐθελοντὶ καὶ

[ocr errors]

8

8

altero deinde proelio ad octavum lapidem Gabina via, quo se ex fuga contulerant, eiusdem ductu auspicioque Camilli vincuntur. ibi caedes omnia obtinuit. castra capiuntur, et ne 7 nuntius quidem cladis relictus. dictator recuperata ex hostibus patria triumphans in urbem redit, interque iocos militares, 5 quos inconditos iaciunt, Romulus ac parens patriae conditorque alter urbis haud vanis laudibus appellabatur. Servatam deinde bello patriam iterum in pace haud dubie servavit, cum prohibuit migrari Veios et tribunis rem intentius agentibus post incensam urbem et per se inclinata magis plebe ad id consi- 10 lium. eaque causa fuit non abdicandae post triumphum dictaturae, senatu obsecrante, ne rem publicam in incerto relinqueret statu.

1

6. Politische Gleichstellung der Plebs.

(Liv. VI, 34. 35. 39-42).

XXXIV. Quanto magis prosperis eo anno bellis tranquilla 15 omnia foris erant, tanto in urbe vis patrum in dies miseriaeque plebis crescebant, cum eo ipso, quod necesse erat solvi,

μετα χάριτος (= gratiis) παραδόντες τὴν πόλιν ἄθραυστοι καὶ ἀσινεῖς ἔχοντες τὴν ὠφέλειαν εἰς τὴν οἰκείαν ἐπανῆλθον. Diese Stelle ist aber gemissbraucht worden zur Verdächtigung des Livius; denn Polyb. gibt hier nicht einen historischen Bericht, sondern prahlerische Worte der Insubrer und Boier zur Erreichung ihres besonderen Zweckes. Man darf dabei nicht den eigentlichen historischen Bericht des Polyb. übersehen, welcher sich II, 18 findet und von Livius nicht so sehr abweicht: Die Gallier hatten Rom eingenommen, yevouéνου δ ̓ ἀντισπάσματος καὶ τῶν Οὐ ενέτων ἐμβαλόντων εἰς τὴν χώραν αὐτῶν, τότε μὲν ποιησάμενοι συνθήκας πρὸς Ῥωμαίους καὶ τὴν πόλιν ἀποδόντες ἐπανῆλ θον εἰς τὴν οἰκείαν, μετὰ δὲ ταῦτα τοῖς ἐμφυλίοις συνείχοντο πολέμοις (civilibus bellis). Auch die Worte navñidov des Polyb. u. ne nuntius

-

quidem cladis relictus des Livius stehen nicht nothwendig im Widerspruch, wenn man annimmt, dass Camillus in der zweiten Schlacht etwa nur einen abgesonderten Heerhaufen der Gallier, welche sich ja über ganz Latium verbreitet hatten, überrumpelt u. vernichtet hat. Dahin deutet auch Gabina via, der Weg nach Osten. 1. altero proelio, nur dieser Kampf scheint der älteren Ueberlieferung zu entsprechen. Der Name des Camillus ist jedenfalls mit der Erinnerung an die Rettung und Befreiung der Stadt eng verknüpft. Doch ist es möglich, dass man Siege über Nachbarvölker zu Siegen über die Gallier umgebildet hat. Darauf hin deutet die Erzählung des Diodor.

16. miseriaeque plebis] Waren schon der Veientische u. Gallische Krieg ein entsetzliches Unglück für den kleinen Grundbesitzer, musste durch die (auf den Gallischen) folgenden Kämpfe um die

80

« IndietroContinua »