animi tantum in dies sed etiam vires crescebant. nec Romanis solum eo convenientibus ex agris, qui aut proelio adverso aut clade captae urbis palati fuerant, sed etiam ex Latio vo5 luntariis confluentibns, ut in parte praedae essent, maturum iam videbatur repeti patriam eripique ex hostium manibus. 5 6 sed corpori valido caput deerat. locus ipse admonebat Camilli, et magna pars militum erat, qui ductu auspicioque eius res prospere gesserant; et Caedicius negare se commissurum, cur sibi aut deorum aut hominum quisquam imperium finiret po7 tius, quam ipse memor ordinis sui posceret imperatorem. con- 10 sensu omnium placuit ab Ardea Camillum acciri, sed antea consulto senatu, qui Romae esset: adeo regebat omnia pudor, discriminaque rerum prope perditis rebus servabant. ingenti 8 periculo transeundum per hostium custodias erat. ad eam rem Pontius Cominius inpiger iuvenis operam pollicitus incubans 15 cortici secundo Tiberi ad urbem defertur. inde, qua proximum fuit a ripa, per praeruptum eoque neglectum hostium custo diae saxum in Capitolium evadit, et ad magistratus ductus 10 mandata exercitus edit. accepto inde senatus consulto, uti comitiis curiatis revocatus de exilio iussu populi Camillus dic- 20 tator extemplo diceretur, militesque haberent imperatorem quem vellent, eadem degressus nuntius Veios contendit, missi11 que Ardeam legati ad Camillum Veios eum perduxere; seu quod magis credere libet, non prius profectum ab Ardea quam conperit legem latam, quod nec iniussu populi mutari finibus 25 9 16: natio est omnis Gollorum admodum dedita religionibus. 3. ex Latio] Die Verwüstung von Latium zwang die Bewohner, in Vei eine Zuflucht zu suchen und das Aeusserste mit den Römern gegen die Barbaren zu wagen. 5. videbatur, war allgemeine Ansicht zu Veii, iis qui Veis erant. Diod. tous από της χώρας αθροίζοντες καθώπλιζον" ήβούλοντο γαρ τούς εις το Καπετώλιον συμπεφευγότας εκ της πολιορκίας εξελέσθαι. . 6. caput deerat] Es war kein Consulartribun vorhanden, Caedicius war nur centurio. 10. quam posceret, er werde vielmehr selbst verlangen. 12. pudor, Achtung vor Recht u. Sitte. 13. discrimina rerum] Die Rücksicht auf Stand, Recht und Herkommen. 14. ad eam rem, dagegen Diod. 116: Κομίνιόςτις Πόντιος υπέσχετο παραθαρρύνειν τους εν τω Καπετωλίω, d. h. den Be- posset, nec nisi dictator dictus auspicia in exercitu habere lex curiata lata est dictatorque absens dictus. XVII. Dum haec Veis agebantur, interim arx Romae Ca- 1 pitoliumque in ingenti periculo fuit. namque Galli seu vestigio 2 5 notato humano, qua nuntius a Veis pervenerat, seu sua sponte animadverso ad Carmentis saxo ascensu aequo nocte sublustri, cum primo inermem, qui temptaret viam, praemisissent, tradentes inde arma, ubi quid iniqui esset, alterni innixi suble vantesque in vicem et trahentes alii alios, prout postularet 10 locus, tanto silentio in summum evasere, ut non custodes 3 solum fallerent, sed ne canes quidem, sollicitum animal ad nocturnos strepitus, excitarent. anseres non fefellere, quibus 4 sacris Iunonis in summa inopia cibi tamen abstinebatur. quae res saluti fuit: namque clangore eorum alarumque crepitu ex15 citus M. Manlius, qui triennio ante consul fuerat, vir bello egregius, armis arreptis simul ad arma ceteros ciens vadit, et dum ceteri trepidant, Gallum, qui iam in summo constiterat, umbone ictụm deturbat. cuius casus prolapsi cum proximos 5 sterneret, trepidantes alios armisque omissis saxa, quibus ad20 haerebant, manibus amplexos trucidat. iamque et alii con gregati telis missilibusque saxis proturbare hostes, ruinaque tota prolapsa acies in praeceps deferri. sedato deinde tumultu 6 reliquum noctis, quantum turbatis mentibus poterat, cum praeteritum quoque periculum sollicitaret, quieti datum est. luce 7 25 orta vocatis classico ad concilium militibus ad tribunos, cum et recte et perperam facto pretium deberetur, Manlius primum ob virtutem laudatus donatusque non ab tribunis solum militum sed consensu etiam militari; cui universi selibras farris 8 et quartarios vini ad aedes eius, quae in arce erant, contule30 runt rem dictu parvam, ceterum inopia fecerat eam argu mentum ingens caritatis, cum se quisque victu suo fraudans detractum corpori atque usibus necessariis ad honorem unius Gebiet zurückkehren. 1. dictator dictus, auf förmliche Weise, durch Ernennung der Consulartribunen und durch Uebertragung des inperium in Folge der üblichen leac curiata. Wenn er in Veii iussu populi ernannt war, nachdem das Veios perduxere statt gefunden, dann erschien er nicht als absens dictus. 6. ad Carmentis] sc. sacrum der Carmenta oder Carmentis, in. der Nähe die porta Carmentalis. Die Carm. war die göttliche, mit prophetischer Kunst begabte Mutter des Evander, welche Roms Schick- 22. in praeceps, Abgrund. 23. 1 9 viri conferret. tum vigiles eius loci, qua fefellerat ascendens hostis, citati; et cum in omnes more militari se animadver10 surum Q. Sulpicius tribunus militum pronuntiasset, consentiente clamore militum in unum vigilem coicientium culpam deterritus a ceteris abstinuit, reum haud dubium eius noxae adprobantibus 5 11 cunctis de saxo deiecit . inde intentiores utrimque custodiae esse, et apud Gallos, quia vulgatum erat inter Veios Romamque nuntios commeare, et apud Romanos ab nocturni periculi memoria. XLVIII. Sed ante omnia obsidionis bellique mala fames 10 2 utrimque exercitum urgebat, Gallos pestilentia etiam, cum loco iacente inter tumulos castra habentes tum ab incendiis torrido et vaporis pleno cineremque non pulverem modo ferente, cum 3 quid venti motum esset. quorum intolerantissimus gens umo rique ac frigori adsueta, cum aestu et angore vexata vulgatis 15 velut in pecua morbis morerentur, iam pigritia singulos sepe liendi promisce acervatos cumulos hominum urebant; busto4 rumque inde Gallicorum nomine insignem locum fecere. In dutiae deinde cum Romanis factae et conloquia permissu imperatorum habita; in quibus cum identidem Galli famem obi- 20 cerent, eaque necessitate ad deditionem vocarent, dicitur avertendae eius opinionis causa multis locis panis de Capitolio iactatus esse in hostium stationes. sed iam neque dissimulari 5 neque ferri ultra fames poterat. itaque dum dictator dilectum per se Ardeae habet, magistrum equitum L. Valerium a 25 Veis abducere exercitum iubet, parat instruitque quibus haud 6 inpar adoriatur hostes, interim Capitolinus exercitus stationibus vigiliis fessus superatis tamen humanis omnibus malis cum famem unam natura vinci non sineret, diem de die pro7 spectans, ecquod auxilium ab dictatore appareret, postremo 30 spe quoque iam non solum cibo deficiente et, cum in stationes procederent, prope obruentibus infirmum corpus armis, vel dedi vel redimi se quacumque pactione possent iussit, iactantibus non obscure Gallis, haud magna mercede se adduci posse, ut 8 obsidionem relinquant. tum senatus habitus tribunisque mili- 35 tum negotium datum, ut paciscerentur. inde inter Q. Sulpicium tribunum militum et Brennum regulum Gallorum con 6. de saxo] Tarpeio. Stadt heissen colles, montes, nicht tumuli. – 13. ferente, bei jedem Windzug entgegen führte. 15. frigori adsueta ] Caes. b. g. I, 16; VII, 8. — 15. angore, Beklemmung. 12. inter tumulos ] Den Hügeln der Stadt oder Grabhügel? Die Gegend, wo die Leichen der Gallier verbrannt wurden, behielt, so lange das alte Rom bestand, den Namen der gallischen Scheiterbaufen (busta gallica). Die Hügel der 22. panis] Vgl. Ovid Fast. VI, 350. 33. iussit, sc. Capitolinus exercitus, d. h. die Masse stellt die loquio transacta res est et mille pondo auri pretium populi gentibus mox imperaturi factum. rei foedissimae per se 9 adiecta indignitas est: pondera ab Gallis adlata iniqua, et tribuno recusante additus ab insolenti Gallo ponderi gladius, 5 auditaque intoleranda' Romanis vox, vae victis. XLIX. Sed diique et homines prohibuere redemptos vivere 1 Romanos. nam forte quadam, priusquam infanda merces perficeretur per altercationem nondum omni auro appenso, dictator intervenit, auferrique aurum de medio et Gallos summoveri iubet. 10 cum illi renitentes pactos dicerent sese, negat eam pactionem 2 ratam esse, quae, postquam ipse dictator creatus esset, iniussu suo ab inferioris iuris magistratu facta esset; denuntiatque Gallis, ut se ad proelium expediant. suos in acervum coni- 3 cere sarcinas et arma aptare ferroque non auro recuperare 15 patriam iubet in conspectu habentes fana deum et coniuges et liberos et solum patriae deforme belli malis et omnia, quae defendi repetique et ulcisci fas sit. instruit deinde aciem, ut 4 loci natura patiebatur in semirutae solo urbis et natura in aequali, et omnia quae arte belli secunda suis eligi praepa20 rarive poterant, providit. Galli nova re trepidi arma capiunt, 5 iraque magis quam consilio in Romanos incurrunt. iam verterat fortuna, iam deorum opes humanaque consilia rem Romanam adiuvabant. igitur primo concursu haud maiore molimento fusi Galli sunt, quam ad Aliam vicerant. iustiore 6 Forderung an den Kriegsrath. Histor. Quellenbuch. II, 1. 2. Aufl. 11. Man beachte, wie die historische Erfindungskraft der Römer staatsrechtliche Verhältnisse auszunutzen versteht. 24. Ganz verschieden von der pratriotischen Darstellung des Livius ist der Bericht des Polybius II, 22 Die Insubrer und Boier suchen die Gaesaten zum Krieg gegen Rom zu bestimmen, indem sie ihnen Geld geben u. auf den Reichthum in Rom hinweisen, dann fährt Pol. fort: ραδίως δ' έπεισαν άμα τους προειρημένοις διδόντες μεν τα πιστά περί της αυτών συμμαχίας, αναμιμνήσκοντες δε της των ιδίων προγόνων πράξεως αυτούς, εν ή εκείνοι στρατεύσαντες ου μόνον ενίκησαν μαχόμενοι Ρωμαίους, άλλα και μετά την μάχην εξ εφόδου (en itinere) κατέσχον αυτήν την Ρώμην, γενόμενοι δε και των υπαρχόντων απάντων εγκρατείς και της πόλεως αυτής επτά μήνας κυριεύσαντες τέλος ( zuletzt) εθελοντι και 8 66 SS 8 altero deinde proelio ad octavum lapidem Gabina via, quo se ex fuga contulerant, eiusdem ductu auspicioque Camilli vin cuntur. ibi caedes omnia obtinuit. castra capiuntur, et ne 7 nuntius quidem cladis relictus. dictator recuperata ex hostibus patria triumphans in urbem redit, interque iocos militares, 5 quos inconditos iaciunt, Romulus ac parens patriae conditorque alter urbis haud vanis laudibus appellabatur. Servatam deinde bello patriam iterum in pace haud dubie servavit, cum prohibuit migrari Veios et tribunis rem intentius agentibus post incensam urbem et per se inclinata magis plebe ad id consi- 10 lium. eaque causa fuit non abdicandae post triumphum dictaturae, senatu obsecrante, ne rem publicam in incerto relinqueret statu. 6. Politische Gleichstellung der Plebs. (Liv. VI, 34. 35. 39—42). 1 XXXIV. Quanto magis prosperis eo anno bellis tranquilla 15 omnia foris erant, tanto in urbe vis patrum in dies miseriaeque plebis crescebant, cum eo ipso, quod necesse erat solvi, μετα χάριτος (= gratis) παρα- quidem cladis relictus des Livius δόντες την πόλιν άθραυστοι stehen nicht nothwendig im Widerκαι άσινείς έχοντες την ωφέλειαν spruch, wenn man annimmt, dass εις την οικείαν επανήλθον. . Camillus in der zweiten Schlacht Diese Stelle ist aber gemissbraucht etwa nur einen abgesonderten Heerworden zur Verdächtigung des Li- haufen der Gallier, welche sich ja vius; denn Polyb. gibt hier nicht über ganz Latium verbreitet hatten, einen historischen Bericht, überrumpelt u. vernichtet hat. Dasondern prahlerische Worte hin deutet auch Gabina via, der der Insubrer und Boier zur Weg nach Osten. 1. altero · Erreichung ihres besonderen proelio, nur dieser Kampf scheint Zweckes. Man darf dabei nicht der älteren Ueberlieferung zu entden eigentlichen historischen Be- sprechen. Der Name des Camillus richt des Polyb. übersehen, welcher ist jedenfalls mit der Erinnerung sich II, 18 findet und von Livius an die Rettung und Befreiung der nicht so sehr abweicht: Die Gallier Stadt eng, verknüpft. Doch ist es hatten Rom eingenommen, yevoué- möglich, dass man Siege über Nachνου δ' αντισπάσματος και των Ού- barvölker zu Siegen über die Galενέτων εμβαλόντων εις την χώραν lier umgebildet hat. Darauf hin αυτών, τότε μέν ποιησάμενοι deutet die Erzählung des Diodor. συνθήκας προς Ρωμαίους και 16. miseriaeque plebis) Waren την πόλιν αποδόντες επανήλ- schon der Veientische u. Gallische θον εις την οικείαν, μετά δε ταύτα Krieg ein entsetzliches Unglück für τοϊς εμφυλίους συνείχοντο πολέμοις den kleinen Grundbesitzer, (civilibus bellis). Auch die Worte musste durch die (auf den GalliÉtavñadov des Polyb. u. ne nuntius schen) folgenden Kämpfe um die 80 |