Immagini della pagina
PDF
ePub

Cluilius Albae. utrimque legati fere sub idem tempus ad res repetendas missi. Tullus praeceperat suis, ne quid prius quam mandata agerent. satis sciebat negaturum Albanum: ita pie 5 bellum indici posse. ab Albanis socordius res acta: excepti hospitio ab Tullo blande ac benigne comi fronte regis con- 5 vivium celebrant. tantisper Romani et res repetiverant priores et neganti Albano bellum in tricesimum diem indixerant. haec 6 renuntiant Tullo. tum legatis Tullus dicendi potestatem, quid petentes venerint, facit. illi omnium ignari primum purgando terunt tempus: se invitos quicquam, quod minus placeat Tullo, 10 7 dicturos. sed imperio subigi: res repetitum se venisse; ni reddantur, bellum indicere iussos. ad haec Tullus „nuntiate" inquit,,regi vestro, regem Romanum deos facere testes, uter prius populus res repetentes legatos aspernatus dimiserit, uti in eum omnes expetant huiusce clades belli.

5

[ocr errors]

15

XXIII. Haec nuntiant domum Albani. et bellum utrimque summa ope parabatur, civili simillimum, prope inter parentes natosque, Troianam utramque prolem, cum Lavinium ab Troia, ab Lavinio Alba, ab Albanorum stirpe regum oriundi Romani essent. eventus tamen belli minus miserabilem dimi- 20 10 cationem fecit, quod nec acie certatum est, et tectis modo dirutis alterius urbis duo populi in unum confusi sunt.

Albani priores ingenti exercitu in agrum Romanum impetum fecere. castra ab urbe haud plus quinque milia passum locant, fossa circumdant: fossa Cluilia ab nomine ducis per 25 15 aliquot saecula appellata est, donec cum re nomen quoque vetustate abolevit. in his castris Cluilius Albanus rex moritur; dictatorem Albani Mettium Fufetium creant. interim Tullus ferox praecipue morte regis, magnumque deorum numen, ab ipso capite orsum, in omne nomen Albanum expetiturum poenas 30

[ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors]

ex 7

ob bellum inpium dictitans, nocte praeteritis hostium castris infesto exercitu in agrum Albanum pergit. ea res ab stativis 5 excivit Mettium. ducit quam proxume ad hostem potest. inde legatum praemissum nuntiare Tullo iubet, priusquam dimi5 cent, opus esse colloquio: si secum congressus sit, satis scire ea se allaturum, quae nihilo minus ad rem Romanam quam ad Albanam pertineant. haud aspernatus Tullus, tamen in 6 aciem educit. exeunt contra et Albani. postquam instructi utrimque stabant, cum paucis procerum in medium duces pro10 cedunt. ibi infit Albanus: „iniurias et non redditas res foedere quae repetitae sint, et ego e rege nostro Cluilio causam huiusce esse belli audisse videor, nec te dubito, Tulle, eadem prae te ferre. sed si vera potius quam dictu speciosa dicenda sunt, cupido imperii duos cognatos vicinosque populos ad arma 15 stimulat. neque, recte an perperam, interpretor; fuerit ista 8 eius deliberatio, qui bellum suscepit: me Albani gerendo bello ducem creavere. illud te, Tulle, monitum velim: Etrusca res quanta circa nos teque maxime sit, quo propior es Tuscis, hoc magis scis. multum illi terra, plurimum mari pollent. memor 9 20 esto, iam cum signum pugnae dabis, has duas acies spectaculo fore, ut fessos confectosque simul victorem ac victum adgrediantur. itaque si nos di amant, quoniam non contenti libertate certa in dubiam imperii servitiique aleam imus, ineamus aliquam viam, qua, utri utris imperent, sine magna clade, sine 25 multo sanguine utriusque populi decerni possit." haud displicet 10 res Tullo, quamquam cum indole animi tum spe victoriae ferocior erat. quaerentibus utrimque ratio initur, cui et fortuna ipsa praebuit materiam.

XXIV. Forte in duobus tum exercitibus erant trigemini 1 30 fratres nec aetate nec viribus dispares. Horatios Curiatiosque fuisse satis constat, nec ferme res antiqua alia est nobilior.

[ocr errors]
[ocr errors]

Rathsprecher. - 10. ex foedere repe-
tere: z. B. konnte die Zurückgabe von
fugitivi (Sklaven) zw. Alba u. Rom
- 12.
vertragsmässig geordnet sein.
videor bin mir bewusst. - 14. im-
perii, der Oberherrschaft. Cincius
(bei Fest. p. 241) behauptete, Al-
banos rerum potitos usque ad Tullum
regem. So erklärt sich auch leichter
die Sage von dem Zweikampf.
15. fuerit: abweisend, vgl. Tusc. V,
§ 10 Cuius de diciplina aliud tem-
pus fuerit fortasse discendi alias,
mox videro, post videro, alias videri-
mus etc. (also nicht Conjunctiv!).
19. plurimum pollent: Liv. I, 2, 5:

tanta opibus Etruria erat, ut iam non terras solum, sed mare etiam per totam Italiae longitudinem ab Alpibus ad fretum Siculum fama nominis sui inplesset.-20. spectaculo fore, sc. Tuscis. - 23. certa-dubiam, Thuc. VI, 9: τά τε ὑπάρχοντα σώ ζειν παραινοίην καὶ μὴ τοῖς ἑτοί μοις περὶ τῶν ἀφανῶν καὶ μελλόντων κινδυνεύειν, als Grundsatz einer conservativen Politik.

29. in duobus tum exerc: durch Zwischenstellung des minderwichtigen tum wird duobus um so schärfer betont; ebenso beachte, dass trigemini dem nomen subst. voran

tamen in re tam clara nominum error manet, utrius populi Horatii, utrius Curiatii fuerint. auctores utroque trahunt; plures tamen invenio, qui Romanos Horatios vocent; hos ut sequar, 2 inclinat animus. cum trigeminis agunt reges, ut pro sua quisque patria dimicent ferro: ibi imperium fore, unde victoria 5 3 fuerit. nihil recusatur. tempus et locus convenit. priusquam dimicarent, foedus ictum inter Romanos et Albanos est his legibus, ut, cuius populi cives eo certamine vicissent, is alteri populo cum bona pace imperitaret.

[ocr errors]
[ocr errors]

Foedera alia aliis legibus, ceterum eodem modo omnia 10 4 fiunt. tum ita factum accepimus, nec ullius vetustior foederis memoria est. fetialis regem Tullum ita rogavit: „iubesne me, rex, cum patre patrato populi Albani foedus ferire?" iubente 5 rege „sagmina“ inquit, „te, rex, posco. rex ait tollito." fetialis ex arce graminis herbam puram attulit. postea regem 15 ita rogavit: rex, facisne me tu regium nuntium populi Romani Quiritium, vasa comitesque meos?" rex respondit: quod sine fraude mea populique Romani Quiritium fiat, facio." fetialis 6 erat M. Valerius. is patrem patratum Spurium Fusium fecit verbena caput capillosque tangens. pater patratus ad ius 20 iuriandum patrandum, id est sanciendum fit, multisque id verbis, quae longo effata carmine non operae est referre, peragit. 7 legibus deinde recitatis, „audi" inquit, „Iuppiter, audi, pater

=

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

gestellt ist. 1. nominum error, UnUngewissheit in Bezug auf die Namen der Helden. In den Drillingsbrüdern sind wahrscheinlich die drei Stämme symbolisch dargestellt, aus welchen der römische u. vielleicht auch der albanische Staat bestand. 5. unde fuerit: Vgl. stare ab aliquo neben cum aliquo.-8.cuius = utrius. 9. cum bona pace sine dolo malo. - 12. Fetialis: die Aufforderung zur Sühne oder die Leistung derselben, die Ankündigung des Krieges, wenn sie nicht geleistet wird, u. die Abschliessung eines foedus waren mit genau vorgeschriebenen Ceremonien verbunden, deren Ausübung einem eigenen Priestercollegium (später aus 20 Mitgliedern), den Fetiales (von fari Sprechen) übertragen war und deren Ritual eine eigene Disciplin, das ius fetiale bildete. Der pater patratus war in den meisten Fällen der Vorstand (magister) des Collegiums, es konnte aber auch zum Zweck einer bestimmten Hand

=

[ocr errors]

lung, wie es scheint, jeder Fetialis
durch eine bestimmte Ceremonie
zum pater patratus gemacht wer-
den. Die Functionen des p. p. sind
1. Eidesleistung beim Bündniss,
2. die Dedition von Personen, wel-
che gegen das ius fetiale gehandelt
haben, wie z. B. des Mancinus an
die Numantiner (Cic. de Or. I § 181,
II § 137). Der pater patratus ist
wohl der mit der höchsten
Vollmacht (potestas) versehene
Fetiale. Vgl. Marq. IV, 383, sq.
14.sagmina: utroque nomine (sagm.et
verbena) idem significatur h. e. gra-
men ex arce (Capitol.) cum sua
terra evolsum; ac semper unus e
legatis verbenarius vocabatur.
Plinius.-17. vasa: die sagmina z. B.
und der silex. 17. quod, soweit.
18. sine fraude mea= ohne Schaden
für mich etc. - 20. tangens, indem er
ihn damit zu seiner Mission weiht.
- 21. patrandum, der beauftragte
Priester heisst pater, insofern er den
als Familie gedachten Staat ver-
tritt, und patratus, weil er weder

[ocr errors]

patrate populi Albani, audi tu, populus Albanus: ut illa palam prima postrema ex illis tabulis cerave recitata sunt sine dolo malo, utique ea hic hodie rectissime intellecta sunt, illis legibus populus Romanus prior non deficiet. si prior defexit publico 8 5 consilio dolo malo, tum illo die, Diespiter, populum Romanum sic ferito, ut ego hunc porcum hic hodie feriam, tantoque magis ferito, quanto magis potes pollesque." id ubi dixit, 9 porcum saxo silice percussit. sua item carmina Albani suum

que ius iurandum per suum dictatorem suosque sacerdotes

10 peregerunt.

XXV. Foedere icto trigemini sicut convenerat arma capiunt. 1 armati cum sui utrosque adhortarentur, deos patrios patriam ac parentes, quidquid civium domi, quidquid in exercitu sit, illorum tunc arma, illorum intueri manus, feroces et suopte 15 ingenio et pleni adhortantium vocibus in medium inter duas acies procedunt. consederant utrimque pro castris duo exer- 2 citus periculi magis praesentis quam curae expertes: quippe imperium agebatur in tam paucorum virtute atque fortuna positum. itaque ergo erecti suspensique in minime gratum 20 spectaculum animos intendunt. datur signum, infestisque 3 armis, velut acies, terni iuvenes magnorum exercituum animos gerentes concurrunt. nec his nec illis periculum suum, publicum imperium servitiumque obversatur animo futuraque ea deinde patriae fortuna, quam ipsi fecissent. ut primo statim 4 25 concursu increpuere arma micantesque fulsere gladii, horror ingens spectantis perstringit, et neutro inclinata spe torpebat vox spiritusque. consertis deinde manibus cum iam non motus 5 tantum corporum agitatioque anceps telorum armorumque, sed vulnera quoque et sanguis spectaculo essent, duo Romani super 30 alium alius vulneratis tribus Albanis expirantes corruerunt. ad quorum casum cum conclamasset gaudio Albanus exercitus, 6 Romanas legiones iam spes tota, nondum tamen cura deseruerat, exanimes vice unius, quem tres Curiatii circumsteterant. forte is integer fuit, ut universis solus nequaquam par, sic 7

[merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

adversus singulos ferox. ergo ut segregaret pugnam eorum, capessit fugam, ita ratus secuturos, ut quemque vulnere ad8 fectum corpus sineret. iam aliquantum spatii ex eo loco, ubi pugnatum est, aufugerat, cum respiciens videt magnis intervallis sequentes, unum haud procul ab sese abesse. in eum 5 9 magno impetu rediit; et dum Albanus exercitus inclamat Curiatiis, uti opem ferant fratri, iam Horatius caeso hoste victor secundam pugnam petebat. tunc clamore, qualis ex insperato faventium solet, Romani adiuvant militem suum, et ille defungi 10 proelio festinat. prius itaque quam alter, qui nec procul aberat, 10 11 consequi posset, et alterum Curiatium conficit. iamque aequato Marte singuli supererant, sed nec spe nec viribus pares. alterum intactum ferro corpus et geminata victoria ferocem in certamen tertium dabat, alter fessum vulnere, fessum cursu trahens corpus, victusque fratrum ante se strage victori obicitur 15 12 hosti. nec illud proelium fuit. Romanus exultans „duos" inquit,fratrum Manibus dedi, tertium causae belli huiusce, ut Romanus Albano imperet, dabo." male sustinenti arma gla13 dium superne iugulo defigit, iacentem spoliat. Romani ovantes ac gratulantes Horatium accipiunt eo maiore cum gaudio, quo 20 prope metum res fuerat. ad sepulturam inde suorum nequaquam paribus animis vertuntur, quippe imperio alteri aucti, 14 alteri dicionis alienae facti. sepulcra extant quo quisque loco cecidit, duo Romana uno loco propius Albam, tria Albana Romam versus, sed distantia locis, ut et pugnatum est.

1 XXVI. Priusquam inde digrederentur, roganti Mettio, ex foedere icto quid imperaret, imperat Tullus, uti iuventutem in armis habeat, usurum se eorum opera, si bellum cum Veientibus foret. ita exercitus inde domos abducti.

25

Princeps Horatius ibat trigemina spolia prae se gerens. 30 2 cui soror virgo, quae desponsa uni ex Curiatiis fuerat, obvia ante portam Capenam fuit; cognitoque super umeros fratris paludamento sponsi, quod ipsa confecerat, solvit crines et fle3 biliter nomine sponsum mortuum appellat. movet feroci iuveni animum conploratio sororis in victoria sua tantoque gaudio 35 publico. stricto itaque gladio simul verbis increpans transfigit

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]
« IndietroContinua »