Ita geniti itaque educati, cum primum adolevit aetas, nec 8 in stabulis nec ad pecora segnes venando peragrare saltus. hinc robore corporibus animisque sumpto iam non feras tan- 9 tum subsistere, sed in latrones praeda onustos impetus facere, 5 pastoribusque rapta dividere, et cum his crescente in dies iuvenum seria ac iocos celebrare. grege V. Huic deditis ludicro, cum sollemne notum esset, insi- 3 diatos ob iram praedae amissae latrones, cum Romulus vi se defendisset, Remum cepisse, captum regi Ámulio tradidisse ultro 10 accusantes. crimini maxime dabant in Numitoris agros ab iis 4 impetus fieri; inde eos collecta iuvenum manu hostilem in modum praedas agere. sic Numitori ad supplicium Remus deditur. Iam inde ab initio Faustulo spes fuerat regiam stirpem 5 apud se educari: nam et expositos iussu regis infantes sciebat, 15 et tempus, quo ipse eos sustulisset, ad id ipsum congruere; sed rem inmaturam nisi aut per occasionem aut per necessitatem aperire noluerat. necessitas prior venit. ita metu sub- 6 actus Romulo rem aperit. forte et Numitori, cum in custodia Remum haberet, audissetque geminos esse fratres, comparando 20 et aetatem eorum et ipsam minime servilem indolem tetigerat animum memoria nepotum; sciscitandoque eo inde pervenit, ut haud procul esset, quin Remum agnosceret. ita undique regi 7 dolus nectitur. Romulus non cum globo iuvenum, nec enim erat ad vim apertam par, sed aliis alio itinere iussis certo. 25 tempore ad regiam venire pastoribus ad regem impetum facit, et a domo Numitoris alia comparata manu adiuvat Remus. ita regem obtruncant. VI. Numitor inter primum tumultum hostis invasisse ur- 1 bem atque adortos regiam dictitans, cum pubem Albanam in arcem praesidio armisque obtinendam avocasset, postquam iuvenes perpetrata caede pergere ad se gratulantes vidit, extemplo advocato concilio scelera in se fratris, originem nepotum, ut geniti, ut educati, ut cogniti essent, caedem deinceps tyranni 2 seque eius auctorem ostendit. iuvenes per mediam contionem 5 agmine ingressi cum avum regem salutassent, secuta ex omni multitudine consentiens vox ratum nomen imperiumque regi efficit. 3 Ita Numitori Albana re permissa Romulum Remumque cupido cepit in eis locis, ubi expositi ubique educati erant, ur- 10 bis condendae. et supererat multitudo Albanorum Latinorumque, ad id pastores quoque accesserant, qui omnes facile spem facerent parvam Albam, parvum Lavinium prae ea urbe, quae 4 conderetur, fore. intervenit deinde his cogitationibus avitum malum, regni cupido, atque inte foedum certamen coortum a 15 satis miti principio. quoniam gemini essent, nec aetatis verecundia discrimen facere posset, ut dii, quorum in tutela ea loca essent, auguriis legerent, qui nomen novae urbi daret, qui conditam imperio regeret, Palatium Romulus, Remus Aventinum ad inaugurandum templa capiunt. = von der Vertheidigung der regia dem Aventinus; dort war der Lieblingssitz ihrer Götter Picus und Faunus, dort war ihre Burg Remuria oder Remoria (Remonium). Nach Dion. I, 87 γίγνεται μάχη καρτερά καὶ φόνος ἐξ ἀμφοῖν πολύς, in welchem der Anhang des Romulus den Sieg behauptete. Es scheint, als ob die Sage die Erinnerung eines Völkerkampfes wiederspiegelt. Die Aboriginer sind wahrscheinlich von den Etruskern nach Süden gedrängte Umbrer, welche unter dem Namen Tusci zum Theil unter die Etrusker zum Theil unter die Römer aufgingen, während die Hauptmasse in die spätere Landschaft Umbrien gedrängt wurde. Die Tusci behaupteten sich noch eine Zeit lang in der Gegend zwischen Rom und Tarquinii. Vgl. Rubino 214, Vahlen Quaestt. Enn. XXXVI. 20.templum dicitur locus manu auguris (mit dem Augurstabe) designatus in aëre, der Augur schaut von Norden nach Süden, zur Linken hat er den östlichen, zur Rechten den westlichen Himmel, also hinter sich (postica) Norden, vor sich (antica) Süden. 20 VII. Priori Remo augurium venisse fertur sex vultures, 1 iamque nuntiato augurio cum duplex numerus Romulo sese ostendisset, utrumque regem sua multitudo consalutaverat. tempore illi praecepto, at hi numero avium regnum trahebant. 5 inde cum altercatione congressi certamine irarum ad caedem 2 vertuntur. ibi in turba ictus Remus cecidit. vulgatior fama est ludibrio fratris Remum novos transiluisse muros; inde ab irato Romulo, cum verbis quoque increpitans adiecisset „sic deinde quicumque alius transiliet moenia mea!" interfectum. 10 ita solus potitus imperio Romulus; condita urbs conditoris no- 3 mine appellata. 2. Raub der Sabinerinnen. (Liv. I, 9-13). IX. Iam res Romana adeo erat valida, ut cuilibet finiti- 1 marum civitatum bello par esset; sed penuria mulierum hominis 15 aetatem duratura magnitudo erat, quippe quibus nec domi spes prolis nec cum finitimis conubia essent. tum ex consilio pa- 2 trum Romulus legatos circa vicinas gentes misit, qui societatem conubiumque novo populo peterent: urbes quoque ut cetera ex 3 infimo nasci; dein, quas sua virtus ac dii iuvent, magnas opes 3. consalutaverat, ehe sie noch zusammenkamen.-4.praecepto: Wie augurium capere (Liv. X, 7), so hier tempus (= augurium) praecipere. 8. Aehnlich ruft Romulus bei Enn. I, 100: nec pol homo quisquam faciet inpune animatus hoc nisi tu:_nam mi calido das sanguine poenas. Diese Mythe ist sicher ätiologisch, hervorgegangen aus dem uralten Rechtsgrundsatz, dass auf Verletzung der geweihten Stadtmauern der Tod stehe, vgl. Pompon. in Dig. I, 8, 11: si quis violaverit muros, capite punitur, sicuti si quis transcendet scalis admotis vel alia qualibet ratione. nam cives Romanos alia quam per portas egredi non licet, cum illud hostile et abominandum sit. nam et Romuli frater Remus occisus traditur ob id, quod murum transcendere voluerit. 13. finitimarum civitatum: den einzelnen Staatsgemeinden (ÓlεLS), nicht aber den Föderationen, wie der etruskischen u. latinischen. 4 sibi magnumque nomen facere. satis scire origini Romanae et deos adfuisse et non defuturam virtutem. proinde ne gravarentur homines cum hominibus sanguinem ac genus miscere. 5 nusquam benigne legatio audita est: adeo simul spernebant, simul tantam in medio crescentem molem sibi ac posteris suis 5 metuebant; ac plerisque rogitantibus dimissi, ecquod feminis quoque asylum aperuissent: id enim demum conpar conubium 6 fore. aegre id Romana pubes passa, et haud dubie ad vim spectare res coepit. Cui tempus locumque aptum ut daret Romulus, aegritu- 10 dinem animi dissimulans ludos ex industria parat Neptuno 7 Equestri sollemnis; Consualia vocat. indici deinde finitimis spectaculum iubet, quantoque apparatu tum sciebant aut poterant concelebrant, ut rem claram exspectatamque facerent. 8 multi mortales convenere, studio etiam videndae novae urbis, 15 maxume proximi quique, Caeninenses Crustumini Antemnates; iam Sabinorum omnis multitudo cum liberis ac coniugibus venit. 9 invitati hospitaliter per domos cum situm moeniaque et fre 19. sua = = = ллιоs, denn im Streit mit Athene schuf er das erste Pferd, damit equorum usum et disciplinam, cf. Soph. Oed. Col. 1070. Die griechische Sage hat für Consus hier willkührlich den Nept. substituirt, vgl. Dion. II, 31. Consus: altlatinischer Gott der Erde u. des Ackerbaues, der wegen der Wagenrennen bei seinem Feste (August) mit Poseidon Hippios verwechselt wurde. Er war ein Gott der Saaten (vgl. Consivius) u. der Ehe, daher seine Verbindung mit dem Raube der Sabinerinnen. Vgl. -- 16. proximi quique, Distributiv: je näher quentem tectis urbem vidissent, mirantur tam brevi rem Romanam crevisse. ubi spectaculi tempus venit, deditaeque eo 10 mentes cum oculis erant, tum ex composito orta vis, signoque dato iuventus Romana ad rapiendas virgines discurrit. magna 11 5 pars forte in quem quaeque inciderat, raptae; quasdam forma excellentes primoribus patrum destinatas ex plebe homines, quibus datum negotium erat, domos deferebant. unam longe ante 12 alias specie ac pulchritudine insignem a globo Talassii cuiusdam raptam ferunt, multisque sciscitantibus, cuinam eam fer10 rent, identidem, ne quis violaret, Talassio ferri clamitatum: inde nuptialem hanc vocem factam. turbato per metum ludi- 13 cro maesti parentes virginum profugiunt, incusantes violati hospitii foedus. deumque invocantes, cuius ad sollemne ludosque per fas ac fidem decepti venissent. nec raptis aut spes de se 14 15 melior aut indignatio est minor. sed ipse Romulus circumibat, docebatque patrum id superbia factum, qui conubium finitimis negassent. illas tamen in matrimonio, in societate fortunarum omnium civitatisque, et, quo nihil carius humano generi sit, liberum fore. mollirent modo iras, et quibus fors corpora de- 15 20 disset, darent animos. saepe ex iniuria postmodum gratiam ortam, eoque melioribus usuras viris, quod adnisurus pro se nius et utilitates conplecti maritimas Romulus et vitia vitare, quam quod urbem perennis amnis et aequabilis et in mare late influentis posuit in ripa, quo posset urbs et accipere ex mari quo egeret et reddere quo redundaret. 5. forte gehört zu in quem inciderat. Warum nicht incidit od. incidebat? - 7. Die Braut schritt in Rom nicht selbst über die Schwelle des Hauses ihres künftigen Gatten, sondern sie wurde von dem Brautführer darüber weggehoben, zugleich um das malumomen des Anstossens an der Schwelle zu verhüten, cf. Tibull. I, 3, 20. – 8. a globo Talassii der Mannschaft des Tal. Talassius (griech. TaláGLOS) war der Gott der Ehe bei den Sabinern; darum scheint die Erklärung bei Plut. Rom. 15 richtig: Romulus habe den Seinen Befehl gegeben, beim Raube Talassio auszurufen, um nämlich auf eine den Sabinerinnen verständliche Weise sie zu versichern, dass man sie nicht in böser Absicht, etwa um sie zu Sklavinnen zu machen, raube, = sondern sie zur Ehe nehmen wolle. Mit diesem Rufe wurde auch später die Braut in das Haus des Bräutigams geleitet. Cf. Catull. 71. 130 Lubet iam servire Talassio.-13. foedus fidem, denn während des Festes war Gottesfrieden, den der Gott des Festes selbst wahrte. -14.per fas ac fidem decepti― der Einladung zur religiösen Festfeier ohne Arg vertrauend. 17. Die Ehe wird von den Römern betrachtet als omnis divini et humani iuris conmunicatio, als viri et mulieris coniunctio individuam vitae consuetudinem continens. Der Censor fragte beim Census jeden Bürger: uxoremne habes liberorum quaerendorum gratia? Vgl. Lange I, 104.-Dion. II, 30: tyd' ἑξῆς ἡμέρα προαχθεισῶν τῶν παρθέ νων παραμυθησάμενος αὐτῶν τὴν ἀθυμίαν ὁ Ρωμύλος, ὡς οὐκ ἐφ ̓ ὕβρει τῆς ἁρπαγῆς ἀλλ ̓ ἐπὶ γάμῳ γενομέ νης, Ελληνικόν τε καὶ ἀρχαῖον ἀποφαίνων τὸ ἔθος καὶ τρόπων συμπάν των καθ ̓ οὓς συνάπτονται γάμοι ταῖς γυναιξὶν ἐπιφανέστατον, ἠξίου στέργειν τοὺς δοθέντας αὐταῖς ἄν |