mitteret. idem habitus oris, eadem contumacia in vultu, idem in 6 oratione spiritus erat, adeo ut magna pars plebis Appium non minus reum timeret, quam consulem timuerat. semel causam di- 7 xit, quo semper agere omnia solitus erat, accusatorio spiritu; adeoque constantia sua et tribunos obstupefecit et plebem, ut diem ipsi sua voluntate prodicerent, trahi deinde rem sinerent. haud 8 ita multum interim temporis fuit; ante tamen, quam prodicta dies veniret, morbo moritur. cuius cum laudationem tribuni plebis in- 9 pedire conarentur, plebs fraudari sollemni honore supremum diem tanti viri noluit, et laudationem tam aequis auribus mortui audivit, quam vivi accusationem audierat, et exequias frequens celebravit. Eodem anno Valerius consul cum exercitu in Aequos profectus 62 cum hostem ad proelium elicere non posset, castra oppugnare est adortus. prohibuit foeda tempestas cum grandine ac tonitribus caelo deiecta. admirationem deinde auxit signo receptui dato adeo 2 tranquilla serenitas reddita, ut velut numine aliquo defensa castra oppugnare iterum religio fuerit. omnis ira belli ad populationem agri vertit. alter consul, Aemilius, in Sabinis bellum gessit. et 3 ibi, quia hostis moenibus se tenebat, vastati agri sunt. incendiis 4 deinde non villarum modo sed etiam vicorum, quibus frequenter spiritus, Trotz, s. 1, 31, accus. 6. 7. contumacia, kühne, trotzige Verachtung, bei L. selten, noch 9, 46, 4. 6. semel, nur einmal. spiritu, im hochfahrenden Tone eines Anklägers'. Das Adj. nur noch 45, 10, 8 vir asper ingenio augebat atrocitatem . . voltu truci et accusatoria voce, d. Adv. 40, 12, 6 quam accusatorie (auch Cic. Verr. 4, 1, 2 accusatorie loqui). Dafür auch criminose agere 40, 9, 13 u. ö. und criminosae orationes 8, 12, 14. ipsi sua vol., s. zu c. 47, 5.. diem prodic., die Sache, die Verhandlung vertagen'. - trahere, 'verschleppen'. 8. 9. interim, zwischen dem ersten und zweiten Gerichtstage. morbo ist zugesetzt, weil er nach andern Nachrichten sich selbst entleibt haben sollte. laudat. s. zu c. 47, 11. 62 65. Kriege mit den Aequern, Sabinern, Volskern. 1. f. temp., ein entsetzliches Unwetter, Gewitter, 33, 41, 7 u. ö., auch atrox t., z. B. 21, 58, 3 adeo atrox adorta tempestas est, ut Al- se 2. tranq. serenitas, vgl. 1, 16, 2 postquam ex tam turbido die serena et tranquilla lux rediit. Serenitas noch 26, 11, 3 mira serenitas cum tranquillitate oriebatur. 30, 38, 11. Sonst serenum caelum 37, 4, 4. 41, 21, 12 oder serenum 31, 12, 5. 37, 3, 3. relig. est mit Inf. (nach Dräger 4, 347 bei Classikern nicht) einigemal bei L. [Anhang]. fuerit, über den Conj. Perf. im Folgesatze s. zu 1, 3, 4. vertit, intrans., 'wandte sich', s. zu c. 3, 3. 3-5. quibus, vgl. 8, 22, 5 dua habitabatur, Sabini exciti cum praedatoribus occurrissent, ancipiti 5 proelio digressi postero die rettulere castra in tutiora loca. id satis consuli visum, cur pro victo relinqueret hostem, integro inde decedens bello. 63 Inter haec bella manente discordia domi consules T. Numicius 2 Priscus A. Verginius facti. non ultra videbatur latura plebes dilationem agrariae legis, ultimaque vis parabatur, cum Volscos adesse fumo ex incendiis villarum fugaque agrestium cognitum est. ea res 3 maturam iam seditionem ac prope erumpentem repressit. consu les, coacti extemplo ab senatu, ad bellum educta ex urbe iuventute 4 tranquilliorem ceteram plebem fecerunt. et hostes quidem, nihil aliud quam perfusis vano timore Romanis, citato agmine abeunt; 5 Numicius Antium adversus Volscos, Verginius contra Aequos profectus. ibi ex insidiis prope magna accepta clade virtus militum 6 rem prolapsam neglegentia consulis restituit. melius in Volscis imperatum est: fusi primo proelio hostes fugaque in urbem Antium, ut tum res erant, opulentissimam acti. quam consul oppugnare non ausus Caenonem, aliud oppidum nequaquam tam opulentum, ab 7 Antiatibus cepit. dum Aequi Volscique Romanos exercitus tenent, 3-5. coacti ab s., vom S. dazu gezwungen (vgl. 8, 13, 1), sc. iuventutem educere ad bellum, 4, 6, 10. 7, 42, 6 [Anhang]. et.. quidem, s. zu c. 2, 9. nihil al. quam, s. zu c. 29, 4. — perfundere tim., im D. mit einem anderen Bilde: "blinden Schrecken einjagen, mit . . erfüllen', wie 1, 16, 6 perf. horrore. 9, 16, 18 metu. 26, 50, 9 pudore. 10, 38, 8 religione. ex insid., von einem Hinterhalte aus, aus dem der Feind sie angriff, 25, 39, 15 quinque milia hominum, cum Mago cedentis nostros effuse sequeretur, caesa ex insidiis. 8, 35, 11 circumventi ex insidiis caesi. 10, 3, 6. 8, 36, 9 vim ex insid. expertus. rem prolaps. . . rest., die durch verdorbene Sache, das, was verdorben hatte, 6, 22, 6 rem temeritate eius prolapsam restituit. 45, 19, 9. Rem pr. erigere 27, 40, 3. Vgl. erigere adflictas res 25, 37, 19. 2, 47, 3 rem inclinatam sustinere. 33, 7, 7 restituere. 25, 37, 1 res perditas restituit. 3, 26, 6 rem perculsam restitueret. Vgl. zu 1, 39, 3. 6. 7. mel. imperatum est, "besser war die Anführung, die Oberleitung, nur hier so ausgedrückt. Vgl. regnatum est, s. zu 1, 60, 3. ut tum r. e., s. zu 1, 3, 3. Caeno, etwas östlich von der Stadt Antium (s. zu c. 33, 4) lag die Hafenstadt derselben C. (jetzt Nettuno). ab Ant. cepit, capere a ist seltener (3, 1, 4 agri capti a Volscis, 40, 17, 2), als capere ex, de. tenent, festhielten, beschäftigten, zurückhielten, 3, 2, 1. 22, 17, 6. 24, 20, 7. 33, 6, 12 deinde ipsi Sabini usque ad portas urbis populantes incessere. paucis post diebus ab duobus exercitibus, utroque per iram consule ingresso in finis, plus cladium, quam intulerant, acceperunt. Extremo anno pacis aliquid fuit, sed, ut semper alias, solli- 64 citae pacis certamine patrum et plebis. irata plebs interesse consularibus comitiis noluit; per patres clientesque patrum consules 2 creati T. Quinctius Q. Servilius. similem annum priori consules habent, seditiosa initia, bello deinde externo tranquilla. Sabini 3 Crustuminos campos citato agmine transgressi cum caedes et incendia circum Anienem flumen fecissent, a porta prope Collina moenibusque pulsi ingentes tamen praedas hominum pecorumque egere. quos Servilius consul infesto exercitu insecutus ipsum quidem ag- 4 men adipisci aequis locis non potuit, populationem adeo effuse fecit, ut nihil bello intactum relinqueret multiplicique capta praeda rediret. et in Volscis res publica egregie gesta cum ducis tum 5 militum opera. primum aequo campo signis conlatis pugnatum ingenti caede utrimque, plurimo sanguine. et Romani, quia pauci- 6 tas damno sentiendo propior erat, gradum retulissent, ni salubri mendacio consul, fugere hostes ab cornu altero, clamitans, concitasset aciem. impetu facto, dum se putant vincere, vicere. con- 7 sul metuens, ne nimis instando renovaret certamen, signum receptui dedit. intercessere pauci dies, velut tacitis indutiis utrimque 8 quiete sumpta, per quos ingens vis hominum ex omnibus Volscis Aequisque populis in castra venit, haud dubitans, si senserint, Ro 64. 1. 2. interesse, an der Abstimmung theilnehmen. per patr. clientesque, welche bei der Wahlenthaltung der Plebs die Wahl allein zu Stande brachten. tranquilla, ruhige Zustände. -- 3. Crustuminos, s. zu 1, 9, 8. a. p. prope C., brachylogisch statt prope mit dem Partic. von esse oder statt eines Nebensatzes: cum iam prope p. C. essent, ab ea pulsi, wie 34, 33, 3 nox prope (die Nacht, welche nahe war). S. auch zu 1, 6, 1 deinceps. 4. 5. adipisci, s. zu c. 30, 14. multiplici, um vieles grösser, als die von den Feinden gemachte, vgl. multiplex caedes 22, 7, 3. clades 22, 54, 9. poenae 9, 3, merces 25, 3, 11 u. ä. res publ. 13. gesta, hier speciell von der = Kriegsführung; statt des gewöhn- 4 8. 9. tacit. indut., c. 18, 11. haud dubitans, mit Acc. c. Infin., s. zu 1, 23, 7. Die Ausdrücke des Nicht-Zweifelns finden sich so construirt nicht bei Sallust, Caesar; Cic. nur fam. 16, 21, 2 [Anhang]. senserint, nämlich, dass durch 9 manos nocte abituros. itaque tertia fere vigilia ad castra oppu10 gnanda veniunt. Quinctius sedato tumultu, quem terror subitus exciverat, cum manere in tentoriis quietum militem iussisset, Hernicorum cohortem in stationem educit, cornicines tubicinesque in equos inpositos canere ante vallum iubet sollicitumque hostem ad 11 lucem tenere. relicum noctis adeo tranquilla omnia in castris fuere, ut somni quoque Romanis copia esset. Volscos species armatorum peditum, quos et plures esse et Romanos putabant, fremitus hinnitusque equorum, qui et insueto sedente equite et insuper aures agitante sonitu saeviebant, intentos velut ad impetum hostium te65 nuit. Ubi inluxit, Romanus integer satiatusque somno productus in aciem fessum stando et vigiliis Volscum primo impetu percu2 lit; quamquam cessere magis quam pulsi hostes sunt, quia ab tergo erant clivi, in quos post principia integris ordinibus tutus receptus fuit. consul, ubi ad inicum locum ventum est, sistit aciem. miles aegre teneri, clamare et poscere, ut perculsis instare liceat. 3 ferocius agunt equites; circumfusi duci vociferantur se ante signa ituros. dum cunctatur consul, virtute militum fretus, loco parum fidens, conclamant se ituros, clamoremque res est secuta. die in das Lager der Volsker aus dem Volsker- und Aequerlande hinzuströmenden neuen Krieger deren Heer gewaltig verstärkt sei. S. zu c. 25, 1. 10. 11. tum. exciv., wie 7, 11, 11. 3, 39, 2. motum 3, 50, 2. 5, 10, 3. terrorem 10, 4, 1. procellas 28, 24, 2. bellum 2, 42, 3, sonst immer mit persönlichen Objecten. Hernicorum coh., die H. hatten nach dem c. 41, 1 erwähnten Vertrage als Bundesgenossen ein Contingent zu stellen. stationem, vor dem Lager. in eq. imponere, wie L. immer sagt (nicht equis) 35, 36, 8. 41, 4, 7. Vgl. in iumenta 41, 4, 3. in plaustrum 5, 40, 10; ebenso stets in naves, dagegen 30, 10, 7 onerariis imponere. S. zu 1, 18, 8 [Anhang]. canere, (Signale) bla sen, wie 24, 46, 6. 37, 29, 3; fixis in 65. 1. 2. satiati, in körperlicher Hinsicht nur noch 26, 13, 18 vino ciboque, sonst übertragen: ira, caede, suppliciis, poena, complexu. quamquam, beschränkend: wiewohl. post princ., hinter den ersten Gliedern (den in den ersten Schlachtreihen stehenden principes, den Bürgern der ersten Classe), welche den Rückzug deckten; die römischen Verhältnisse sind auf die Volsker übertragen. principia, in dieser Bedeutung noch 3, 22, 6 equites post principia collocat. 8, 10, 6 principia Latinorum perturbant. Sonst heisst principia die Hauptwache im Lager. receptus est und receptum habere, bei L. sehr gewöhnliche Ausdrücke. teneri, clamare, Asynd. adv., im Gegentheil, er forderte laut'. 3. clamoremque, que 'und sofort'. res, die That, die Ausführung, vgl. Ovid. 4, 550 res dicta secuta est (unmittelbar, auf dem Fusse). fixis.. pilis, der Grund wird sogleich angegeben. Anders ist die Situation c. 30, 12. evadere, trans. ersteigen', in Prosa nicht vor L. [Anhang]; in dieser Bedeutung gewöhnlich mit in construirt, z. B. in montes, summum, iugum, -- terram pilis, quo leviores ardua evaderent, cursu subeunt. Volscus 4 effusis ad primum impetum missilibus telis saxa obiacentia pedibus ingerit in subeuntes, turbatosque ictibus crebris urget ex superiore loco. sic prope oneratum est sinistrum Romanis cornu, ni referentibus iam gradum consul, increpando simul temeritatem simul ignaviam, pudore metum excussisset. restitere primo obsti- 5 natis animis; deinde, ut obtinentes locum vires reficiebant, audent ultro gradum inferre et clamore renovato commovent aciem; tum rursus impetu capto enituntur atque exsuperant iniquitatem loci. iam prope erat, ut in summum clivi iugum evaderent, cum terga 6 hostes dedere, effusoque cursu paene agmine uno fugientes sequentesque castris incidere. in eo pavore castra capiuntur. qui Volscorum effugere potuerunt, Antium petunt. Antium et Romanus 7 exercitus ductus. paucos circumsessum dies deditur, nulla oppugnantium nova vi, sed quod iam inde ab infelici pugna castrisque amissis ceciderant animi. collem, murum, vgl. § 6 u. s. w. cursu, 8. zu 1, 6, 2. - 4. missilibus, adj., s. zu 1, 43, 7. obiacere, einigemal bei L., doch nur in der 1. Dek. und in der Participialform [Anhang]. (Cic. wohl nicht.) prope on. est, vgl. c. 10, 2. increpare, mit sachl. Object (ignaviam, fugam, superbiam, mollitiam u. s. w.), bei L. uicht selten; häufiger mit persönl. Obj. S. auch zu 1,51,1.- simul.. simul = et.. et, ἅμα μὲν ἅμα δὲ ist nicht Ciceronisch; einmal bei Caes. b. g. 4, 13. Dichter (Verg., z. B. 1, 631) und L. häufig, z. B. 1, 9, 5; 41, 1. 2, 10, 10. 3, 5, 2 u. s. w. [Anh.]. pudore, indem er ihr Scham-, Ehrgefühl rege machte, erweckte, vgl. pudore animos accendunt 3, 62, 8. excutere metum, exc. selten übertragen gebraucht, 40, 14, 2 metus crapulam exc. nicht selten, z. B. 24, 1, 6; 13, 7; com während dieses Schreckens, 5, 19, 4. 10, 41, 13. 38, 23, 3. 25, 26, 11. |