mercatorum collegium instituere, sollemnia pro pontifice iussit suscipere. populus dedicationem aedis dat M. Laetorio, primi pili centu- 6 rioni, quod facile appareret non tam ad honorem eius, cui curatio altior fastigio suo data esset, factum quam ad consulum ignominiam. saevire inde utique consulum alter patresque, sed plebi creverant 7 animi, et longe alia quam primo instituerant via grassabantur. de- 8 nae gewählt 4, 12, 8. mercatorum coll., es sollte zum Zweck der Besorgung dieses Cultus eine Corporation (collegium od. sodalicium) gebildet werden, und zwar von den mercatores, deren Schutzgott Mercurius (Stamm Merc-, vgl. merc-ator, merc-es) ist. Die Mitglieder dieses Collegiums heissen Mercuriales (s. Cic. ad Q. fratr. 2, 5, 2 Mercuriales Furium de collegio eiecerunt). Nach späterer Annahme war das Stiftungsfest derselben am 15. Mai, Paulus p. 148 Maiis Idibus mercatorum dies festus erat, quod eo die Mercurii aedes esset dedicata. Wahrscheinlich sollten diese Mercuriales zugleich auch eine stehende Kaufmannsgilde sein, damit der durch den Wucher der Patrizier arg gedrückte Kornmarkt erleichtert und eine regelmässige Verbindung mit den griechischen Handelsplätzen ermöglicht würde. sollemnia, die religiösen Einweihungsfeierlichkeiten. pro pont. Der Pontifex (maximus, s. zu c. 2, 2) sprach dem dedicirenden Magistrate die Formel (sollemnia verba) der Dedication vor (praeire), weshalb man genauer sagt magistratus per pontif. oder pro pontifice dedicat. Pro pont. ist in dieser Verb. 'vor, in Gegenwart des P.', wie in der Formel pro collegio, z. B. Paul. p. 57, 20 in sacrificio pro c. pontificum; anders 38, 36, 4 pro collegio 'kraft, aus amtlicher Befugniss des C.'. 6. centurioni, die Wahl eines Centurio (und Plebejers) in dieser Zeit, die also noch in den Centuriatcomitien stattgefunden haben müsste, ist wohl kaum geschichtlich. Auch würde das Volk ihn mit Nichtachtung der Frage des Senats (§ 5 uter cons.) gewählt haben. primi p., der erste Centurio jeder Legion. appareret, der Conj. potent. praeteriti ("was dir (Leser) leicht offenbar geworden sein dürfte, wenn du damals zugegen gewesen wärest', Ansicht des Schriftstellers), nicht selten bei Verbis des Einsehens, Glaubens (intelligere, credere u. ä.). Bei Cic. fam. 4, 3, 4 quod facile appareat. Curt. 8, 10, 35 appareret. Nep. Eum. 2, 2. Attic. 18, 6 quod vix credendum sit. curatio administratio ministerii publice delata. 4, 12, 8 ut L. Minucius praefectus annonae crearetur, felicior = quam ad curationem ministerii sui; 13, 8. 9, 43, 24. 27, 30, 9. altior fastigio kurz gesagt für: höher, als für seine Stellung angemessen war, vgl. Suet. Iul. 76 ampliores humano fastigio honores, = zu hoch für seine Stellung'. fastig. ist ein relativer Begr.; es kann, wie altus hoch und tief bedeutet, auch (schräge) Absenkung, Tiefe heissen (so im eigentlichen Sinne Verg. Ge. 2, 288 forsitan et scrobibus quae sint fastigia quaeras. L. 27, 18, 6.), hier übertr. allg.: Würde, Stellung, Stand. Von geringerem Stande 27, 31, 6 summittit se in privatum fastigium (= humilitatem privati). 37, 45, 18. Tac. Ann. 15, 74 mortale fastigium. Gewöhnlicher so bei L. die vox media: fortuna 3, 18, 10. 35, 43, 1. 22, 59, 12 u. Ö. 7. alia quam, statt ac, wie ein Comparativbegriff construirt (dies namentlich in negativen Verbindungen, wie nihil aliud, quid aliud, nulla res alia, nec aliud, q.), s. 1, 56, 7. 39, 28, 1. 21, 32, 11. 42, 40, 3. quam instit., Verkürzung = quam ea erat, qua instit. Vgl. Sall. J. 63, 5 ut ampliore (potestate) quam gerebat (= quam ea erat, quam gerebat) dignus haberetur. L. 26, 20, 11 maiore gratia quam venerat (quam qua ven.) classis dimissa est. 43, 23, 1. 3, 16, 5. grassari, s. zu c. 12, 15. sperato enim consulum senatusque auxilio, cum in ius duci debitorem vidissent, undique convolabant. neque decretum exaudiri consulis prae strepitu et clamore poterat, neque, cum decresset, quis9 quam obtemperabat. vi agebatur, metusque omnis et periculum libertatis, cum in conspectu consulis singuli a pluribus violarentur, 10 in creditores a debitoribus verterant. super haec timor incessit Sabini belli; dilectuque decreto nemo nomen dedit, furente Appio et insectante ambitionem collegae, qui populari silentio rem publicam proderet et ad id, quod de credita pecunia ius non dixisset, 11 adiceret, ut ne dilectum quidem ex senatus consulto haberet: non esse tamen desertam omnino rem publicam neque proiectum consulare imperium, se unum et suae et patrum maiestatis vindicem fore. 12 cum circumstaret cotidiana multitudo licentia accensa, arripi unum insignem ducem seditionum iussit. ille cum a lictoribus iam traheretur, provocavit; nec cessisset provocationi consul, quia non dubium erat populi iudicium, nisi aegre victa pertinacia foret consilio magis et auctoritate principum quam populi clamore: adeo 13 supererant animi ad sustinendam invidiam. crescere inde malum in dies non clamoribus modo apertis, sed, quod multo perniciosius erat, secessione occultisque conloquiis. tandem invisi plebi consules magistratu abeunt, Servilius neutris, Appius patribus mire gratus. 9. vi agebatur, es kam (von Seiten der Plebejer) zu Gewaltthätigkeiten und so mussten jetzt die Gläubiger (wie vorher die nexi) für ihre Freiheit und persönliche Sicherheit fürchten. verterant, intrans., s. zu c. 3, 3. = 10. super haec praeterea (nicht klassisch), bei L. oft: 26, 21, 16. 30, 1, 6. 2, 31, 3; 51, 2. 22, 53, 6; 61, 3, auch durch quoque und etiam, z. B. 23, 41, 4. 28, 46, 15, verstärkt; auch super cetera 21, 31, 12 u. ö. silentium, Nicht-Einschreiten, Unthätigkeit. adiceret, ut nach der Analogie von accedit, ut gebildet; in diesem Sinne bei L. aл. sip., vgl. Cic. p. leg. Man. 17, 50 adiungatur, ut adsit. In anderem Sinne adic., ut 33, 24, 7. 34, 56, 12. 37, 2, 3. 11. 12. proiectum imp., proicere preisgeben, stürzen, hinwerfen, in dieser Bedeutung nur noch 22, 44, 4 si quid proiectis ac proditis legionibus accideret. Caes. b. c. 1, 30, 5 sese proiectum ac proditum esse. b. g. 2, 15, 5. proi. virtutem. vindic. maiest., wie c. 61, 4 propugnatorem senatus maiestatisque vindicem suae. 3, 69, 3. cotidiana, die alltäglich sich versammelnde adfluens cotidie multitudo, 35, 3, = 1. n. cessiset, aber er hätte trotzdem sich an die provocatio (c.8) nicht gekehrt. — supererant, es war Ueberfülle da von.., s. zu 1, 6, 3. animi, Muth (in Fülle), s. zu 1, 25, 3. = - W. 13. secessione, eigentlich Beiseitegehen zu Besprechungen u. s. (vgl. 38, 60, 3 tribuni cum in consilium secessissent. 45, 36, 10 ad deliberandum secessissent. 3, 46, 5) Winkelversammlungen, Clubs. 6, 19, 1 senatus de secessione in domum privatam plebis.. agitat. 24, 16, 12.- occultisque (que explic.) coll. führt secessione weiter aus, vgl. c. 28,1 coetus nocturnos. — mire ausserordentlich, s. zu 1, 45, 2. A. Verginius inde et T. Vetusius consulatum ineunt. tum vero 28 plebs incerta, quales habitura consules esset, coetus nocturnos, pars Esquiliis, pars in Aventino, facere, ne in foro subitis trepidaret consiliis et omnia temere ac fortuito ageret. eam rem consules rati, ut erat, 2 perniciosam ad patres deferunt, sed delatam consulere ordine non licuit: adeo tumultuose excepta est clamoribus undique et indignatione patrum, si, quod imperio consulari exsequendum esset, invidiam eius consules ad senatum reicerent. profecto, si essent in re 3 publica magistratus, nullum futurum fuisse Romae nisi publicum concilium; nunc in mille curias contionesque, cum alia [in] Es- 4 quiliis, alia in Aventino fiant concilia dispersam et dissipatam esse rem publicam. unum hercule virum id enim plus esse quam consulem, qualis Appius Claudius fuerit, momento temporis discussurum illos coetus fuisse. correpti consules cum, quid ergo se facere 5 vellent, nihil enim segnius molliusve, quam patribus placeat, acturos, 28. 1. Vetusius, s. c. 19, 1. coetus n., wie c. 32, 1, s. zu c. 27, 13. 39, 14, 4 coniurationes coetusque nocturni. 3, 48, 1 nocte tota coetus in urbe factos esse ad movendam seditionem. 4, 13, 10. Esquiliis, 8. zu 1, 44, 3. Stadttheile finden sich zuweilen bei L. construirt wie Städtenamen, z. B. 26, 10, 1 Esquilias contendit. 24, 23, 4 Achradinam (Stadttheil von Syrakus) 25, 24, 15; 30, 4 (doch ist z. B. in Achradinam gewöhnlicher; in Achradina 25, 31, 1). Bei Esquiliae scheint es die gewöhnliche Construction, auch bei anderen Schriftstellern. subitis consiliis, bei plötzlichen Entschlüssen falls plötzliche Entschlüsse nöthig würden. fortuito an. alg. bei L. -- energische Beamten; zuweilen so vir, z. B. in § 4. 1, 41, 3. 44, 18, 1. 2, 38, 5. public. concil., eine von einem Beamten berufene und geleitete Versammlung, im Gegensatz zu den occulta colloqu. und coetus nocturni. mille curias, der Plur. von curia in dieser Bedeutung bei L. äл. ɛlq.; es soll wohl bedeuten 'Senats-Versammlungen'. Doch ist der Sinn nicht klar und das Wort passt nicht recht in den Zusammenhang der Stelle, welche von dem Unwillen der Senatoren über die ungesetzlichen Zusammenkünfte der Plebs (erklärt durch cum . fiant) handelt. Von den Versammlungsorten der Plebejer kann curia wohl kaum verstanden werden; ebensowenig von Spaltungen im Senate selbst, die sonst durch nichts angedeutet sind. Vielleicht kann man die Stelle so erklären: die Senatoren sagen höhnisch übertreibend: 'die Plebs in ihrer Anmassung gerirt sich, als wenn sie die Gesammtheit der im Staate bestehenden gesetzlichen Versammlungen (publ. conc.) wäre, d. h. sowohl Volksversammlung, als auch Senat'. virum, s. zu magistratus. id, nicht eum, weil id virum esse ist. discutere, s. zu c. 35, 4 disicere. = = 5. corripere increpare an. elo. - quid ergo in or. obl., 10, 13, 10 quid ergo attineret, vgl. 38, 59, 8 5 percunctarentur, decernunt, ut dilectum quam accerrimum habeant: 6 otio lascivire plebem. dimisso senatu consules in tribunal escendunt; citant nominatim iuniores. cum ad nomen nemo responderet, circumfusa multitudo in contionis modum negare ultra decipi ple7 bem posse; numquam unum militem habituros, ni praestaretur fides publica; libertatem unicuique prius reddendam esse quam arma 8 danda, ut pro patria civibusque, non pro dominis pugnent. consules, quid mandatum esset a senatu, videbant, sed eorum, qui intra parietes curiae ferociter loquerentur, neminem adesse invidiae 9 suae participem. et apparebat atrox cum plebe certamen. prius itaque quam ultima experirentur, senatum iterum consulere placuit. tum vero ad sellas consulum propere convolavere minimus quisque natu patrum, abdicare consulatum iubentes et deponere imperium, 29 ad quod tuendum animus deesset. Utraque re satis experta tum demum consules: „ne praedictum negetis, patres conscripti, adest ingens seditio. postulamus, ut ii, qui maxime ignaviam increpant, adsint nobis habentibus dilectum. acerrimi cuiusque arbitrio, 2 quando ita placet, rem agemus." ubi ergo esse? decernunt, die Senatoren, obgleich man, da consules dem cum vorausging, dies als Subject erwarten sollte. Ueber den Subjects-Wechsel s. zu 1, 4, 3. lascivire, 'sei zügellos', eigentlich schlage über den Strang' [s. Anhang], so noch c. 29, 9; 52, 2. 23, 4, 5. 6. tribunal, s. zu c. 5, 8 sedem. iuniores, s. zu 1, 43, 1. ad nomen resp., sie antworteten nicht, wenn ihre Namen aufgerufen wurden, um die Eidesformel zu sprechen, 3, 41, 7. 7, 4, 2. 28, 29, 12. Solche trafen, z. B. 7, 4, 2, Geldstrafen, auch Geisselung und Gefängniss. 7. numq. unum, 'niemals auch nur einen', d. h. keinen jemals. fides publ., s. c. 27, 1. 8. et, und wirklich, s. c. 11, 6 und zu 1, 1, 3. apparebat, zeigte sich, übers.: man sah entgegen einem .. 9. prius itaque, über itaque an zweiter Stelle s. zu 1, 25, 10. propere convol., bei L. nicht auffälliger Pleonasm. Andere Lesart prope. convolare nur noch c. 27, 8. convolavere.. quisque, s. zu c. 15, 1. minimus n., L. scheint anzunehmen, dass auch die patricische Jugend im Senat vertreten redeunt in tribunal; citari gewesen sei, während doch wohl blos seniores im Senate sassen. abdicare consulatum, die gewöhnliche Constr. ist abdicare se consulatu; wie hier noch 5, 49, 9 causa abdicandae dictaturae. 6, 18, 4 abdicando dictaturam. 6, 39, 1 inter d. abdicatam. 28, 10, 4 magistratu abdicato (in anderem Sinne 40, 11, 2 abdicato patre). Zuerst findet sich diese Constr. bei Sallust. Cat. 47, 3 abdicato magistratu (Cic. nur abd. se mag.). Zur Sache s. zu c. 2, 10. 29. 1. utraque re, d. h. die Stimmung der Plebs und des Senats. experta, passiv (auch Cic.), s. zu 1, 17, 3. tum demum nach einem Abl. abs. hebt den Zeitpunkt als nach dem, in dem Partic. angegebenen, eingetreten schärfer hervor, wie § 3, s. zu c. 8. 3. (dǹ tóť EnEITα) und 1, 9, 10. Vgl. 5, 50, 8. 22, 11, 1. 24, 45, 8. 3, 19, 1; 56, 1. 26, 31, 1. ne praed. (sc. id esse a nobis, postea) negetis, damit ihr dann (wenn ein gefährlicher Aufstand entstanden ist) nicht sagen könnt, wir hätten euch nicht gewarnt'; ergänze: so erklären wir Euch. Ueber diese bei L. nicht ungewöhnliche Ellipse eines Begriffs des Sagens u. s. w., meist quo 3 nominatim unum ex iis, qui in conspectu erant, dedita opera iubent. cum staret tacitus et circa eum aliquot hominum, ne forte violaretur, constitisset globus, lictorem ad eum consules mittunt. repulso tum vero indignum facinus esse clamitantes, qui patrum consulibus aderant, devolant de tribunali, ut lictori auxilio essent. sed ab lictore, nihil aliud quam prendere prohibito, cum conver- 4 sus in patres impetus esset consulum intercursu rixa sedata est, in qua tamen sine lapide, sine telo plus clamoris atque irarum quam iniuriae fuerat. senatus tumultuose vocatus tumultuosius consulitur 5 quaestionem postulantibus iis, qui pulsati fuerant, decernente ferocissimo quoque non sententiis magis quam clamore et strepitu. tan- 6 dem cum irae resedissent, exprobrantibus consulibus nihilo plus sanitatis in curia quam in foro esse, ordine consuli coepit. tres nach ne, si, quoniam u. 2. nominatim, es war ein ungewöhnliches Verfahren, dass ausser der Reihe (nicht nach der Reihenfolge des Aushebungsregisters) ein beliebiger Dienstpflichtiger, wahrscheinlich einer der widerspenstigsten, aufgerufen wurde; der Consul thut dies geflissentlich, absichtlich (dedita opera, es darauf anlegend = 3. = de industria [s. Anhang zu c. 44, 4]. Cic. Att. 10, 3. 15, 4, 4, der aber auch de. or. 3, 50, 193 opera dedita sagt). staret tac. c. 28, 6 cum ad nomen nemo responderet. 3. tum vero, s. § 1 und zu c. 3, indign. fac., das sei unerhört, schmählich', formelhaft, so auch 6, 14, 12. 10, 35, 13 tunc enimvero consul indignum facinus esse vociferari. 26, 2, 14. 37, 32, 11 clasublatus, indignum facinus esse. devolant, von Menschen auch 3, 15, 6. tribunali, das also mehr wie éine Person gefasst haben muss, s. 8, 32, 14. mor 4. nihil al. q. wird von L. und Späteren (Cic. wohl nicht, ebensowenig Caesar, Sallust; aber Nepos) mit Ellipse eines Begriffs des Thuns, Sagens u. s. w., wie ein Adverbium gebraucht: 'nur', c. 32, 8; 9; 49, 9; 63, 4. 7, 17, 16. 23, 3, 13. 24, 36, 7. 27, 18, 11. 35, 49, 11. 45, 22, 4. Ueber si nihil aliud 8. zu c. 34, 8. nec quicquam aliud quam 31, 24, 3. nec aliud q. 35, |