Immagini della pagina
PDF
ePub

certaminibus habitum: itaque, ut bene locatus, mansit in ea familia 9 aliquamdiu honos. bellum inde Veiens initum, et Volsci rebellarunt. sed ad bella externa prope supererant vires, abutebanturque iis inter 10 semet ipsos certando. accessere ad aegras iam omnium mentes prodigia caelestia, prope cotidianas in urbe agrisque ostentantia minas; motique ita numinis causam nullam aliam vates canebant publice privatimque nunc extis nunc per aves consulti, quam haud 11 rite sacra fieri. qui terrores tamen eo evasere, ut Oppia virgo Vestalis damnata incesti poenas dederit.

43 Q. Fabius inde et C. Iulius consules facti. gnior discordia domi et bellum foris atrocius fuit.

eo anno non se

ab Aequis arma sumpta; Veientes agrum quoque Romanorum populantes inierunt. quorum bellorum crescente cura Caeso Fabius et Sp. Furius con

velut t., 23, 49, 3 velut tenore uno; tenore uno ohne velut 22, 47, 6; 37, 10, 'in éiner Reihe, ohne Unterbrechung', sprichwörtliche Redensart, Cic. or. 6, 21 uno t., ut aiunt. Gewöhnlich sagt L. eodem tenore 4, 10, 9. 7, 32, 16; 40, 9. 22, 15, 1; daneben perpetuo t. 35, 16, 8. 37, 57, 13. aequali t. 44, 13, 14. longo t. frg. 50. expertos, passiv, s. zu 1, 17, 3. ut b. locatus, 'gut angelegt, wie ein Kapital, das gut rentirt. 7, 20, 5 beneficia locata apud gratos. Vgl. Ennius bei Cic. off. 2, 18, 62 benefacta male locata malefacta esse arbitror. Dafür auch bene positus: 34, 49, 11 b. pos. munus. Cic. Q. fr. 2, 14, 1 opera b. posita.

[blocks in formation]

sagen aus den Eingeweiden durch die Haruspices, Cic. div. 2, 12, 28 ff.

[ocr errors]

per aves, vermittelst der Beobachtung der Vogelzeichen von Seiten der Augurn. - per, instrumental gebraucht, um mit dem Abl. zu wechseln, bei L. nicht selten, z. B. 6, 3, 10 vi.. per conditiones. 7, 30, 17 beneficio. per maleficium. 9, 5, 2 non foedere, sed per sponsionem. 39, 8, 8 multa dolo pleraque per vim u. Ô. - haud rite, weil die heiligen Handlungen durch eine Person, die sich des Incests schuldig gemacht, verrichtet und so entweiht wurden; haud rite an. ɛlọ. non r. 1, 31, 8. 5, 17, 2. 22, 9, 9.

11. tamen, obgleich man nach den vielfältigen Prodigien hätte glauben sollen (und fürchtete), dass eine schwere allgemeine Verschuldung vorläge, so zeigte es sich schliesslich doch, dass nur éiner Person Frevel die Veranlassung gewesen war und dass die Prodigien durch die Bestrafung derselben gesühnt werden konnten. eo evasere, liefen nur darauf hinaus, hatten (nur) die Folge, erledigten sich dadurch, dass ... 3, 40, 1 quo evasura res esset. 30, 21, 2. 10, 14, 8. 24, 27, 5. 27, 23, 6. — poenas, worin die Strafe bestand, zeigt z. B. 8, 15, 8 viva sub terram defossa.

43. 1. agr. quoque, ausserdem, dass sie sich zum Kriege gerüstet hatten, machten sie auch schon einen Verheerungszug.

a. Chr. 483-481.

LIBER II. CAP. 43.

GENERAL

RAL LIBRA

University o

99 MICHIGAN

sules fiunt. Ortonam, Latinam urbem, Aequi oppugnabant; Veientes
pleni iam populationum Romam ipsam se oppugnaturos minabantur.
qui terrores cum conpescere deberent, auxere insuper animos ple- 3
bis; redibatque non sua sponte plebi mos detractandi militiam, sed
Sp. Licinius tribunus plebis, venisse tempus ratus per ultimam ne-
cessitatem legis agrariae patribus iniungendae, susceperat rem mili-
tarem impediendam. ceterum tota invidia tribuniciae potestatis versa 4
in auctorem est, nec in eum consules acrius quam ipsius collegae
coorti sunt, auxilioque eorum dilectum consules habent. ad duo 5
simul bella exercitus scribitur; ducendus Fabio in Veientes, in Ae-
quos Furio datur.
et in Aequis quidem nihil dignum memoria
gestum est; Fabio aliquanto plus negotii cum civibus quam cum 6
hostibus fuit. unus ille vir, ipse consul, rem publicam sustinuit,
quam exercitus odio consulis, quantum in se fuit, prodebat. nam 7
cum consul praeter ceteras imperatorias artes, quas parando gerendo-
que bello edidit plurimas, ita instruxisset aciem, ut solo equitatu
emisso exercitum hostium funderet, insequi fusos pedes noluit; nec 8
illos, etsi non adhortatio invisi ducis, suum saltem flagitium et pu-

2. 3. Ortona, Lage nicht weiter bekannt, wahrscheinlich in der Nähe von Corbio, s. zu c. 39, 4. Auch 3, 30, 8 erwähnt. Zu unterscheiden von dem gleichnamigen Seehafen der Frentaner am adriatischen Meere (im nördlichen Samnium). pleni pop., metonym. statt pl. praedae, so nur hier. Beides verbunden 22, 1, 2 praedae populationumque spes. 22, 9, 5. 4, 55, 8. iniungere, wie eine Last wider Willen auflegen, 'aufoktroyiren', wie 3, 67, 9. 39, 37, 8 u. ö., auch Cic., Caes. r. mil. imped., die militiam detractantes nach dem ius auxilii vor Strafe schützend.

4. invid. trib. pot., der Unwille über.., das Gehässige dieser Anwendung der trib. potestas.

aux.

=

Heere.
ipse er, gerade der Con-
sul, eine einzelne Person (Gegensatz
zum Heere, das namentlich die
Stütze für den Staat hätte sein sol-
len) mit Significanz d. h. Hervor-
hebung des Inhalts eines Begriffs.
quantum in se f. quantum po-
tuit, das Reflexivum se statt ipso,
auf das logische Subject bezogen,
wie in einem Nebensatze der or.
obl., obgleich der Satz als selbstän-
dige Bemerkung des Schriftstellers
auftritt (daher der Ind. fuit), s. zu
1, 17, 2 u. vgl. zu c. 55, 6 pro se.
Nep. 11, 3 pater, quantum in se
fuit, Thracem me genuit. Cic. sagt
dafür ipse, vgl. Flacc. 25, 61 nomen
civium Romanorum, quantum in ipsis
fuit, sustulerunt. prodebat, preis-
zugeben geneigt war; Imperf. co-
natus. 7, 17, 7. 32, 22, 5 u. ö.
7. 8. illos, nämlich pedites.
non wenn auch nicht (zu ver-
wundern ist, dass die Aufforderung
des Feldherrn, weil er so verhasst
war, u. s. w.), so (was man doch
wenigstens schlimmsten Falls (sal-
tem) hätte erwarten sollen) nicht
einmal
non (aus nec) sal-
tem = ne quidem, 5, 38, 1 non deo-
rum saltem, si non hominum, me-
mores. Saltem nach etsi nur hier,
sonst nach si non 5, 38, 1. 31, 49,
11 si non militem, lixam saltem

eorum, die anderen Tribunen konnten den Licinius an der Ausübung seines ius auxilii an sich nicht hindern, seine Hülfe aber illusorisch machen. Wenn nämlich die Consuln trotz seiner Hülfe gegen die detractantes Gewalt und Strafen angewendet und Licin. die Consuln dann wegen Nichtachtung der tribunicia potestas angeklagt hätte, konnten die Tribunen ihnen ihre Hülfe zusagen. Gleiche Situation 4, 53, 7.

5. 6. et.. quidem, s. zu c. 2, 9. civibus, den Soldaten im eigenen

[ocr errors]
[ocr errors]

etsi

blicum in praesentia dedecus, postmodo periculum, si animus hosti redisset, cogere potuit gradum accelerare, aut, si aliud nihil, stare 9 instructos. iniussu signa referunt, maestique crederes victos —, execrantes nunc imperatorem nunc navatam ab equite operam, red10 eunt in castra. nec huic tam pestilenti exemplo remedia ulla ab imperatore quaesita sunt: adeo excellentibus ingeniis citius defuerit 11 ars, qua civem regant, quam qua hostem superent. consul Romam rediit non tam belli gloria aucta quam inritato exacerbatoque in se militum odio. obtinuere tamen patres, ut in Fabia gente consulatus maneret: M. Fabium consulem creant; Fabio collega Gnaeus Manlius datur.

44

Et hic annus tribunum auctorem legis agrariae habuit. Tib. Pontificius fuit. is eandem viam, velut processisset Sp. Licinio, in2 gressus dilectum paulisper inpediit. perturbatis iterum patribus Appius Claudius victam tribuniciam potestatem dicere priore anno, in praesentia re, exemplo in perpetuum, quando inventum sit suis 3 ipsam viribus dissolvi. neque enim umquam defuturum, qui et ex

[merged small][ocr errors][ocr errors]

modo, s. zu c. 24, 5; wie in praes. attributiv gebraucht. si aliud nihil, elliptisch 'von allem Andern abgesehen'; in dieser Stellung elliptisch nur hier, sonst si nihil aliud [Anhang]. Auch Cic. fam. 2, 15, 2 fiat tribunus, si nihil aliud, ut eo citius tu.. revertare. stare, das hds. instare kommt bei L. in der hier geforderten Bedeutung nicht vor.

9-11. crederes, s. zu c. 35, 5. remedia quaes., mit Dativ. commodi oder der Bestimmung: 'für (exemplo), vgl. 3, 3, 5. 9, 20, 5; auffälliger Sall. Cat. 40, 3 miseriis suis remedium mortem expectare; mit Gen. 2, 45, 4. 10, 47, 6. 34, 4, 8. 39, 50, 5. adeo, s. zu praef. 11. 2, 27, 3. Verg. Ge. 2, 273. defuerit, Conj. potent. obtinuere ut, nach Dräger, hist. Synt. 4, 233, erst seit L. in Prosa, bei ihm nicht selten: c. 44, 5. 3, 24, 2. 4, 12, 4. 22, 27, 10; 31, 11 u. ö. Vgl. c. 42,

[ocr errors]

2. creant, zum Sinn s. c. 42, 2. datur, indem das Volk ihn frei ernennt. Die patres hatten schon bei der Wahl des Julius, § 1, zu

geben müssen, dass dem Volke die Wahl des éinen Consuls vollständig frei stand; daher die verschiedene Bezeichnung creant.. collega datur. S. auch c. 56, 5.

[ocr errors]

44. 1. 2. auctorem, 8. zu c. 42, 8.

processisset, nur hier von L. impers. gebraucht (Cic. Verr. II, 3, 98, 227 si bene processit. Fam. 8, 12, 3 quibus cum parum procederet), sonst bei L. procedit res 31, 36, 2. vis 44, 12, 5. nihil 24, 13, 7. incepta 23, 39, 8. consilia 24, 26, 5. Viel gewöhnlicher gebraucht er succedit impersonell, s. zu c. 45, 5. in praes., (Abl.) öfters im Gegensatze zu in posterum, in perpetuum, in futurum 8, 7, 22. 7, 32, 2. 33, 27, 10; mox 33, 13, 13, (nur) für diesmal, für die augenblickliche Lage, für die damals (d. h. im vorigen Jahre pr. anno) gegenwärtigen, vorliegenden Verhältnisse, vor der Hand.' Vgl. 45, 23, 17 tunc in praesentia. In praes. findet man auch von der Vergangenheit gebraucht, wenn dieselbe als damals gegenwärtig der Zukunft entgegengestellt wird, 8, 7, 22; 33, 15. 7, 37, 2. re, der That nach. Die Stellung chiastisch. suis ipsam, s. zu c. 9, 5 suosmet ipsi. Zur Sache s. 4, 48, 6.

3. 4. defuturum, näml. ein Tribun.

collega victoriam sibi et gratiam melioris partis bono publico velit quaesitam; et plures, si pluribus opus sit, tribunos ad auxilium consulum paratos fore, et unum vel adversus omnes satis esse. darent modo et consules et primores patrum operam, ut, si minus 4 omnes, aliquos tamen ex tribunis rei publicae et senatui conciliarent. praeceptis Appi moniti patres et universi comiter ac benigne 5 tribunos appellare, et consulares, ut cuique eorum privatim aliquid iuris adversus singulos erat, partim gratia partim auctoritate obtinuere, ut tribuniciae potestatis vires salubres vellent rei publicae esse; quattuorque tribunorum adversus unum moratorem publici 6 commodi auxilio dilectum consules habent.

Inde ad Veiens bellum profecti, quo undique ex Etruria auxilia 7 convenerant, non tam Veientium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat discordia intestina dissolvi rem Romanam posse. principesque in omnium Etruriae populorum conciliis fremebant 8 aeternas opes esse Romanas, nisi inter semet ipsi seditionibus saeviant. id unum venenum, eam labem civitatibus opulentis repertam, ut magna imperia mortalia essent. diu sustentatum id malum par- 9 tim patrum consiliis partim patientia plebis, iam ad extrema venisse. duas civitates ex una factas, suos cuique parti magistratus,' suas leges esse. primum in dilectibus saevire solitos, eosdem in bello 10 tamen paruisse ducibus. qualicumque urbis statu, manente disciplina militari, sisti potuisse; iam non parendi magistratibus morem

[ocr errors]

unum,

mel. partis, der Optimaten. bono publ., s. zu c. 1, 3. ein einziger Tribun konnte durch sein Veto die Beschlüsse der anderen wirkungslos machen.

darent o., wenn ein Satz mit ut oder ne von dare o. abhängt, ist dies die bei L. gebräuchliche Stellung (bei Cic. wechselnd), wenn es bedeutet 'sich mit etwas beschäftigen' und den Dativ bei sich hat: operam dare [Anhang].

5. privat. al. iuris, ein auf Privatbeziehungen beruhendes Recht (Einfluss), wenn z. B. der betreffende Tribun Schuldner des Consuls war u. dgl. salubres reip., vom Standpunkte der Aristokraten aus so bezeichnet.

[merged small][merged small][ocr errors]

ad quod sc. bellum. conciliis, Bundesversammlungen.

[ocr errors]

aeternas nisi sed. saev., vgl. 5, 7, 10 beatam urbem Romanam et invictam et aeternam illa concordia dicere. 9, 19, 15 ff. sedit. saeviant, vgl. Verg. 1, 148 cum saepe coorta est Seditio saevitque animis ignobile volgus. venenum, vgl. 3, 67, 6 discordia ordinum est venenum urbis huius. labem, vgl. 39, 9, 1 mali labes. · mortalia hinfällig, vorübergehend. 34, 6, 5 leges. 40, 46, 12 inimicitias.

[ocr errors]

=

9. 10. sustentatum, aufgehalten, niedergehalten, gehemmt, vgl. 22, 42, 4 sustinere seditionem, 5, 7, 4 (auch continere), was in diesem Sinne das Gewöhnliche ist. L. scheint sustentare gewählt zu haben, weil er von sustinere und continere kein Supin. bildet. · cuique, quisque statt uterque, s. zu c. 7, 1. qualicunque.. statu, über den präcisirenden Gebrauch solcher Pron. gener. ohne Verb. fin. s. zu 1, 3, 3. manente d. mil., übers.: 'so lange... - sisti, s. zu c. 29, 8.

11 in castra quoque Romanum militem sequi. proximo bello in ipsa acie, in ipso certamine consensu exercitus traditam ultro victoriam victis Aequis, signa deserta, imperatorem in acie relictum, iniussu in castra reditum. profecto, si instetur, suo milite vinci Romam 12 posse. nihil aliud opus esse quam indici ostendique bellum; cetera sua sponte fata et deos gesturos. hae spes Etruscos armaverant 45 multis in vicem casibus victos victoresque. Consules quoque Romani nihil praeterea aliud quam suas vires, sua arma horrebant. memoria pessimi proximo bello exempli terrebat, ne rem commit2 terent eo, ubi duae simul acies timendae essent. itaque castris se tenebant, tam ancipiti periculo aversi: diem tempusque forsitan ipsum 3 leniturum iras sanitatemque animis adlaturum. Veiens hostis Etruscique eo magis praepropere agere; lacessere ad pugnam primo obequitando castris provocandoque, postremo, ut nihil movebant, qua 4 consules ipsos, qua exercitum increpando: simulationem intestinae discordiae remedium timoris inventum, et consules magis non confidere quam non credere suis militibus; novum seditionis genus, silentium

11. 12. Aequis, widerspricht der Angabe c. 43, 5 Fabio in Veientes; es ist wohl ein Irrthum des L. si instetur, 'wenn man (ihm) zusetze', die einzige Stelle, wo bei L. im Passiv eine Form des Verb. finit. von instare vorkommt. suo mil., der Abl. instr. von Personen ist (namentlich in militärischen Ausdrücken und in ähnlichen Verbindungen) bei L. ziemlich häufig, z. B. aciem Hispanis firmat 23, 29, 4. militibus turrim cepit 31, 23, 4 u. ähnl. in vicem, attributiv, in v. cas. "Wechselfälle', s. zu c. 12, 5.

[ocr errors]

spes armaverant, bei diesem Verb. hatL. nicht selten Personificationen, s. c. 35, 1 ira armavit. 9, 19, 13 timor armaret. 4, 6, 7 sententia armabat. 9, 35, 4 locus armabat. Vgl. Sall. Cat. 56, 3 ut quemque casus armaverat. Verg. 1, 150 furor arma ministrat.

45. 1. committerent eo, es dahin kommen, darauf ankommen lassen, vgl. 4, 27, 6 rem in casum committunt. 3, 2, 12 c. rem in aciem. 40, 21, 6 aliquem committere in aleam. 8, 32, 4 remp. in discrimen committere. 23, 11, 10 se committere in aciem.

2. 3. ancip. peric., enthält den Grund zu aversi "bei einer aversi, von einer Schlacht ab, s. zu

12, 10. dies tempusque, wie

=

42, 50, 3. (22, 39, 12 tempus diesque. 22, 27, 9 tempora aut dies) Zeit und Umstände. dies longinquitas temporis in Prosa und Poesie, z. B. Verg. 11, 425 multa dies variique labor mutabilis aevi Rettulit in melius. Cic. Tusc. 3, 30, 74.

[ocr errors]

Ueber forsitan im Infinitivsatze s. zu praef. 12. lacessere ad p., vgl. 21, 41, 5 lacessere et trahere ad decernendum; gewöhnlich proelio (armis, bello) lacessere; auch lacessere pugnam 33, 7, 6. 37, 16, 9. certamen 44, 4, 2. ut mov., das Imperf. nach ut (wie nach postquam s. zu c. 7, 3) zur Bezeichnung eines Zustandes 24, 13, 7 deinde, ut nihil procedebat; 24, 32, 5 postremo, ut omnia vana erant. 3, 20, 6. 10, 22, 2. 22, 14, 1 u. ö. Zuweilen mit Perf. wechselnd, z. B. 22, 44, 1; 24, 1, 6 ut . . ventum est et. habebant. qua.. qua, s. zu c. 35, 4.

[ocr errors]

4. remed. timoris, ein Mittel gegen die Furcht, d. h. ein Mittel, wie man die Feigheit verdecke, ein Mittel gegen den Vorwurf der Furcht. Anders 3, 3, 5 id remedium timori fuit. non conf., hätten kein Vertrauen (auf ihren Muth). - non credere, misstrauten (ihrer Gesinnung, ihrer Treue); die Consuln misstrauten mehr der Tapferkeit als der Treue der Soldaten. novum sed. gen., ironisch: das sei allerdings

[ocr errors]
« IndietroContinua »