Immagini della pagina
PDF
ePub

disii cum cohortibus viginti; neque certum inveniri poterat, obti- 3 nendine Brundisii causa ibi remansisset, quo facilius omne Hadriaticum mare extremis Italiae partibus regionibusque Graeciae in potestate haberet atque ex utraque parte bellum administrare posset, an inopia navium ibi restitisset, veritusque, ne ille Ita- 4 liam dimittendam non existimaret, exitus administrationesque Brundisini portus impedire instituit. Quorum operum haec erat 5 ratio. Qua fauces erant angustissimae portus, moles atque aggerem ab utraque parte litoris iaciebat, quod his locis erat vadosum mare. Longius progressus, cum agger altiore aqua con- 6

[blocks in formation]
[ocr errors]

3. certum inveniri: sicher ermittelt werden. extremis Graeciae. Durch Besetzung der beiden Küstenpunkte von Italien und Griechenland am Eingange des adriatischen Meeres konnte er dasselbe ganz beherrschen. Die Ablative geben die Orte an, wo des Pompeius Macht sich befand. Solche Ablative ohne Präposition sind bei Cäsar sehr häufig; z. B. 3, 40, 2; 3, 29, 4. Vielleicht ist auch ex vor extremis ausgefallen. Uebrigens war Kriegführung an zwei Punkten nicht Absicht des Pompeius, da er nach Dio 41, 12 nur aus Mangel an Schiffen zuzückblieb, die Consuln, aber vorausschickte, μὴ καὶ νεοχμώσωσί τι κατὰ χώραν ὑπομείναντες. Sie hatten den Muth verloren und waren nicht abgeneigt, auf Friedensanträge einzugehen.

die

4. dimittere: das aufgeben, was man bisher besass oder betrieb, B.

G. 5, 18, 5: ripas, 6, 12, 6: principatum, 7, 17, 4: oppugnationem, B. C. 1, 26, 6: rem frustra temptatam.

administrationes: Verrichtung, Besorgung und Ausführung dessen, wozu der Hafen dient, 'freie Benutzung durch Aus- und Einfuhr. S. 2, 2, 5. Cic. ad Att. 9, 14, 1: VIIII Kal. Capua litteras accepi ab Q. Pedio, Caesarem ad se pridie Id. Mart. misisse hoc exemplo: Pompeius se oppido tenet. Nos ad portas castra habemus. Conamur opus magnum et multorum dierum propter altitudinem maris. Sed tamen nihil est quod potius faciamus. Ab utroque portus cornu moles iàcimus, ut aut illum quam primum traiicere, quod habet Brundisii copiarum, cogamus aut exitu prohibeamus.

es

5. Quorum operum konnte heissen, obgleich vorher keine opera genannt sind, da das impedire nur durch opera möglich war = die Beschaffenheit der zu diesem Zweck

errichteten Werke. - fauces: der engste Pass des Hafens, wo die beiden Ufer am Eingange sich am nächsten waren. moles atque aggerem. moles: Stein- und Holzmassen, die ins Meer geworfen die Grundlage des Dammes aus Steinen, Holz und Erde bildeten. Vergl. B. G. 3, 12, 3.

6. Longius progressus: weiter vom Ufer ins Meer hinauf. - altiore aqua = cum aqua altior esset. c. 50, 3: rápidissimo flumine.

tineri non posset, rates duplices quoqueversus pedum xxx e re7 gione molis collocabat. Has quaternis ancoris ex II angulis de8 stinabat, ne fluctibus moverentur. His perfectis collocatisque 9 alias deinceps pari magnitudine rates iungebat. Has terra atque aggere integebat, ne aditus atque incursus ad defendendum impediretur; a fronte atque ab utroque latere cratibus ac pluteis pro10 tegebat; in quarta quaque earum turres binorum tabulatorum excitabat, quo commodius ab impetu navium incendiisque defenderet.

26. Contra haec Pompeius navis magnas onerarias, quas in portu Brundisino deprehenderat, adornabat. Ibi turres cum ternis tabulatis erigebat easque multis tormentis et omni genere telorum completas ad opera Caesaris appellebat, ut rates perrumperet atque opera disturbaret. Sic cotidie utrimque eminus 2 fundis, sagittis reliquisque telis pugnabatur. Atque haec Caesar

quoqueversus, nicht quoquo versus,
nach jeder Seite hin; B. G. 3, 23, 2.
pedum XXX: 30 Fuss im Qua-
drat betrugen die beiden Flösse zu-
sammen (jedes 15 F. breit und 30
F. lang). Abweichend davon von
Göler, der Bürgerkrieg zwischen
Cäsar und Pompeius p. 17: 'er
brachte an den sich gegenüberlie-
genden Enden des Dammes Doppel-
flösse, nämlich je zwei zur Vermeh-
rung ihrer Tragkraft übereinander
befestigte Flösse, in das Wasser,
die 40 Fuss ins Gevierte massen.
Die Lesart pedum XXX kann nicht
richtig sein, da dieses Maass zu ge-
ring ist, als dass die Flösse hätten
mit Thürmen versehen, nach beiden
Seiten Brustwehren erhalten und zur
Vertheidigung hinlänglich Mann-
schaft aufnehmen können, und wir
möchten, wenn nicht pedum LXXX
nach Scaliger und der Ed. Ven.,
doch wenigstens pedum XXXX für
richtig halten'.
e regione molis :
von der Richtung des Dammes aus,
in gerader Richtung mit dem Damm,
also den Damm fortsetzend, um den
Meeresraum auf beiden Seiten aus-
zufüllen.

9. Has geht nicht blos auf alias rates, sondern auf sämmtliche Flösse, die so eine gleiche Höhe mit dem Damm hatten, und den Soldaten

einen sicheren und festen Stand-
punkt boten, terra atque agge-
re, weil das Material (agger B. G.
2, 10, 1; 7, 23, 1 u. ö.) nicht blos
aus Erde, sondern auch aus Holz
und Steinen besteht. aditus: das
Betreten von dem Damm aus.
incursus: das Herbeieilen zur Ver-
theidigung. a fronte atque ab
utroque latere: vorn, d. h. nach dem
gegenüber liegenden Damme
Dies war nöthig, so lange das Werk
nicht fertig war. Die beiden Seiten
sind dann die Meeres- und die Ha-
fenseite. Göler übersetzt: längs
der Front und zwar gegen den Ha-
fen und gegen das Meer zu.
tibus: Flechtwerk zum Schutz ge-
gen feindliche Geschosse. — pluteis:
Brustwehren.

zu.

cra

26. 1. turres cum t. tab., vorher turr. binorum tubulatorum. Cum, das die Verbindung, das Zusammenund Ausgestattets ein mit einer Sache bezeichnet, eben so wenig auffallend, wie in den bekannten Ausdrücken esse cum telo (Cic. Verr. 2, 5, 3), cum imperio, nasci cum pedibus (Liv. 30, 2) und in Verbindung mit Substantiven fiscos cum pecunia. B. G. 7, 45, 2: muliones cum cassidibus; unten 2, 11, 4: hostes inermes cum infulis. Sic cotidie pugnabatur. Lucan 2, 713:

ita administrabat, ut condiciones pacis dimittendas non existimaret; ac tametsi magnopere admirabatur Magium, quem ad Pompeium cum mandatis miserat, ad se non remitti, atque ea res saepe temptata etsi impetus eius consiliaque tardabat, tamen omnibus rebus in eo perseverandum putabat. Itaque Caninium 3 Rebilum legatum, familiarem necessariumque Scriboni Libonis, mittit ad eum colloquii causa; mandat, ut Libonem de concilianda pace hortetur; imprimis, ut ipse cum Pompeio colloqueretur, postulat: magnopere sese confidere demonstrat, si eius rei sit po- 4 testas facta, fore, ut aequis condicionibus ab armis discedatur; cuius rei magnam partem laudis atque existimationis ad Libonem perventuram, si illo auctore atque agente ab armis sit discessum. Libo a colloquio Canini digressus ad Pompeium proficiscitur. 5 Paulo post renuntiat, quod consules absint, sine illis non posse agi de compositione. Ita saepius rem frustra temptatam Caesar 6 aliquando dimittendam sibi iudicat et de bello agendum.

Hic primum rubuit civili sanguine Nereus.

2. ita ut, in beschränkendem Sinne zwar, aber doch so, dass

wie Cic. de imp. Pomp. 3, 8: ita triumpharunt, ut ille pulsus superatusque regnaret. Er begegnet dadurch dem Vorwurf, dass er durch seine Operationen den Frieden unmöglich gemacht habe. Magium (c. 24, 5) non remitti, im Widerspruch mit seiner eigenen Angabe schreibt Cäsar bei Cic. ad Att. 9, 13A: Misit ad me N. Magium; quae visa sunt respondi.

Dieser

scheinbare Widerspruch lässt sich so beseitigen: Cäsar nahm Magius gefangen und schickte ihn an Pompeius. Dieser machte durch Magius ungenügende Vorschläge, Cäsar antwortete darauf und nun kam Magius nicht wieder. ea res s. temptata: der oft gemachte Versuch friedlicher Ausgleichung. impetus: Streben, rasch vorzuschreiten. omnibus rebus: auf alle mögliche Weise, eig. durch alle dazu erforderlichen Dinge. S. c. 84, 1. B. G. 3, 17, 5; 8, 8, 1; 6, 32, 5.

3. Caninium Rebilum i. J. 52. Legat Cäsars in Gallien. 7, 83 u. 90; Scri8, 24. Vergl. unten 2, 24.

[ocr errors]

-

boni Lib., eines thätigen Anhängers
des Pompeius, später Schwiegerva-
ter des Sext. Pompeius.
ut ipse
(Cäsar, nicht Libo) colloqueretur
postulat = dass er mit Pompeius
sprechen dürfe. Ebenso Cic. p.
Sest. 32, 69: ut de me sententias
dicerent flagitabant ut dicere li-
ceret; Nep. Epam. 4, 4: cum roga-
ret, ut tuto exiret. Was den Tem-
puswechsel hortetur - colloqueretur
betrifft, so kommt derselbe nach
einem Praes. hist. bei Cäsar oft war,
wenn ein neues regierendes Verbum
eintritt. S. B. G. 1, 7, 3; 6, 9, 7.

=

аи

4. existimationis: c. 7, 6 ctore atque agente: durch Rath und That, Rath und thätige Mitwirkung, Cic. p. Sest. 28, 61: dux, auctor, actor rerum illarum fuit. Nep. Att. 3, 2: hunc auctorem actoremque habebat.

[merged small][merged small][ocr errors][merged small]

27. Prope dimidia parte operis a Caesare effecta diebusque in ea re consumptis vi naves a consulibus Dyrrhachio remissae, quae priorem partem exercitus eo deportaverant, Brun2 disium revertuntur. Pompeius sive operibus Caesaris permotus sive etiam quod ab initio Italia excedere constituerat adventu 3 navium profectionem parare incipit et, quo facilius impetum Caesaris tardaret, ne sub ipsa profectione milites oppidum irrumperent, portas obstruit, vicos plateasque inaedificat, fossas transversas viis praeducit atque ibi sudes stipitesque praeacutos de4 figit. Haec levibus cratibus terraque inaequat; aditus autem atque itinera duo, quae extra murum ad portum ferebant, maximis 5 defixis trabibus atque eis praeacutis praesepit. His paratis rebus milites silentio naves conscendere iubet, expeditos autem ex evocatis, sagittariis funditoribusque raros in muro turribus6 que disponit. Hos certo signo revocare constituit, cum omnes milites naves conscendissent, atque iis expedito loco actuaria navigia relinquit.

28. Brundisini Pompeianorum militum iniuriis atque ipsius 2 Pompei contumeliis permoti Caesaris rebus favebant. Itaque cognita Pompei profectione concursantibus illis atque in ea re occupatis vulgo ex tectis significabant. Per quos re cognita Caesar scalas parari militesque armari iubet, ne quam rei gerendae 3 facultatem dimittat. Pompeius sub noctem naves solvit. Qui erant in muro custodiae causa collocati, eo signo, quod conve

meint hat, sagen wollte, dass 'seine bisherigen Schritte nur friedlicher Natur gewesen seien', sondern weil in dieser Antwort wirklich die entscheidende Erklärung liegt, dass der Krieg nicht mehr zu vermeiden sei. 27. 2. adventu c. 18, 5.

3. sub ipsa profectione: gerade bei, während der Abfahrt. Sub mit dem Abl. bezeichnet die Zeit, in welcher etwas geschieht, gub mit dem Acc. von der Zeit bedeutet: um, gegen. oppidum irrumperent: in die Stadt einbrechen, mit blossem Accus. wie 2, 13, 4; 3, 111, 1. Dagegen mit in 2, 12, 4; B. G. 6, 37, 1: in castra; 7, 50, 5: in medios hostes irr. inaedificat: verbaut, verbarricadirt. Liv. 44, 45, 6: nec clausae modo portae, sed etiam inaedificatae erant. So auch voxodoμeiv. Diodor. Sic. 3, 37; 11, 45.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

nerat, revocantur notisque itineribus ad naves decurrunt. Milites 4 positis scalis muros ascendunt, sed moniti a Brundisinis, ut vallum caecum fossasque caveant, subsistunt et longo itinere ab his circumducti ad portum perveniunt duasque naves cum militibus, quae ad moles Caesaris adhaeserant, scaphis lintribusque reprehendunt, reprehensas excipiunt.

29. Caesar, etsi ad spem conficiendi negotii maxime probabat coactis navibus mare transire et Pompeium sequi, priusquam ille sese transmarinis auxiliis confirmaret, tamen eius rei moram temporisque longinquitatem timebat, quod omnibus coactis navibus Pompeius praesentem facultatem insequendi sui ademerat. Relinquebatur, ut ex longinquioribus regionibus Galliae 2 Picenique et a freto naves essent exspectandae. Id propter anni tempus longum atque impeditum videbatur. Interea veterem 3 exercitum, duas Hispanias confirmari, quarum erat altera maximis beneficiis Pompei devincta, auxilia, equitatum parari, Galliam Italiamque temptari se absente nolebat.

6: quod tempus inter eos convenerat.

4. vallum: die Verpfählung, das Pfahlwerk (xάoağ), die sudes stipitesque c. 27, 3. саесит = unsichtbar, da die Pfähle überdeckt waren. So caecae fossae Colum. 2, 2, 9, fores Verg. Aen. 2, 453. Ovid. Fast. 2, 214: insidias armaque caeca parant. Plut. Pomp. 62: O de Kaioag

re

μικροῦ μὲν ἐδέησε διώκων τοῖς σταυροῖς καὶ τοῖς ὀρύγμασι περιπετὴς γενέσθαι· τῶν δὲ Βρεντεσινῶν φρασάντων φυλαττόμενος τὴν πόλιν καὶ κύκλῳ περιϊὼν ἀνηγμένους ερε πάντας πλὴν δυεῖν πλοίων. prehendunt excipiunt: halten zurück, als sie sich losmachen wollten, und nehmen dann in Besitz. Curt. 4, 14: reprehensi ex fuga Persae. reprehendunt, reprehensas exc. Die oft vorkommende Wiederholung des Verb. im Part. Perf., um die unmittelbare Aufeinanderfolge der Handlungen (die Fortdauer des Zustandes) bestimmter und anschaulicher zu be

zeichnen, als es durch Partikeln 'und so 'und dann' geschehen könnte.

29. 1. ad spem.: 'für die Hoffnung', Zweck und Ziel bezeichnend; 2, 28, 3; 3, 32, 1. probabat: für

zweckdienlich, angemessen hielt.

- eius rei moram. S. zu c. 64, 8. praesentem facultatem: die augenblickliche Möglichkeit, oder die Möglichkeit, ihn sofort zu verfolgen. c. 76, 5: spem praesentis deditionis sustulit.

2. a freto, d. i. fr. Siculo (2, 3, 1); er meint die Schiffe, die die Truppen des Domitius nach Sicilien gebracht hatten. longum: lang für den Wunsch es schnell auszuführen, also: zu lang dauernd. B. G. 6, 8, 1: longum esse auxilium exspectare. impeditum mit Schwierigkeiten verbunden.

[ocr errors]
[merged small][ocr errors][merged small][merged small]
« IndietroContinua »