3 allatæ, se iam tria millia hominum damnasse, et crescere sibi
quæstionem indiciis; aut eam sibi esse deserendam aut provinciam dimittendam.
Q. Fulvius Flaccus ex Hispania rediit Romam cum magna fama gestarum rerum. Qui quum extra urbem triumphi causa esset, consul est creatus cum L. Manlio Acidino, 5 et post paucos dies cum militibus, quos secum deduxerat, 6 triumphans urbem est invectus. Tulit in triumpho coronas aureas centum viginti quattuor; præterea auri pondo triginta unum, argenti infecti ** et signati Oscensis nummum centum 7 septuaginta tria millia ducentos. Militibus de præda quinquagenos denarios dedit, duplex centurionibus, triplex equiti, tantundem sociis Latini nominis, et stipendium omnibus duplex.
Eo anno rogatio primum lata est ab L. Villio tribuno plebis, quot annos nati quemque magistratum peterent caperentque. Inde cognomen familiæ inditum, ut Annales appella2 rentur. Prætores quattuor post multos annos lege Bæbia creati, quæ alternis quaternos iubebat creari. Hi facti: Cn. Cornelius Scipio, C. Valerius Lævinus, Q. et P. Mucii Q. filii 3 Scævolæ. Q. Fulvio et L. Manlio consulibus eadem proA. u. c. 575. vincia, quæ superioribus, pari numero copiæ peditum, equitum, 4 civium, sociorum decreta. In Hispaniis duabus Ti. Sem
pronio et L. Postumio cum iisdem exercitibus, quos haberent, 5 prorogatum imperium est, et in supplementum consules scribere iussi ad tria millia peditum Romanorum, trecentos equites, quinque millia sociorum Latini nominis et quadringentos 6 equites. P. Mucius Scævola urbanam sortitus provinciam est, et ut idem quæreret de veneficiis in urbe et propius urbem 7 decem millia passuum; Cn. Cornelius Scipio peregrinam, Q. Mucius Scævola Siciliam, C. Valerius Lævinus Sardiniam. 8 Q. Fulvius consul, priusquam ullam rem publicam ageret, liberare et se et rem publicam religione votis solvendis dixit 9 velle; vovisse, quo die postremum cum Celtiberis pugnasset, ludos Iovi optimo maximo et ædem Equestri Fortunæ sese facturum; in eam rem sibi pecuniam collatam esse ab Hi
spanis. Ludi decreti, et ut duumviri ad ædem locandam 10 crearentur. De pecunia finitur, ne maior ludorum causa consumeretur, quam quanta Fulvio Nobiliori post Ætolicum bellum ludos facienti decreta esset, neve quid ad eos ludos 11 arcesseret, cogeret, acciperet, faceret adversus id senatus consultum, quod L. Æmilio, Cn. Bæbio consulibus de ludis factum esset. Decreverat id senatus propter effusos sumptus 12 factos in ludos Ti. Sempronii ædilis, qui graves non modo Italiæ ac sociis Latini nominis, sed etiam provinciis externis fuerant.
Hiems eo anno nive sæva et omni tempestatum genere 45 fuit; arbores, quæ obnoxiæ frigoribus sunt, deussit cunctas; etiam aliquanto quam alias longior fuit. Itaque Latinas 2 nix subito coorta et intolerabilis tempestas in monte turbavit, instauratæque sunt ex decreto pontificum. Eadem 3 tempestas et in, Capitolio aliquot signa prostravit, fulminibusque complura loca deformavit, ædem Jovis Tarracinæ, ædem Albam Capuæ portamque Romanam; muri pinnæ aliquot locis decussæ erant. Hæc inter prodigia nuntiatum et 4 ab Reate, tripedem natum mulum. Ob ea decemviri iussi 5 adire libros edidere, quibus diis et quot hostiis sacrificaretur, et ut supplicatio diem unum esset. Ludi deinde votivi Q. 6 Fulvii consulis per dies decem magno apparatu facti.
Censorum inde comitia habita; creati M. Æmilius Lepidus pontifex maximus et M. Fulvius Nobilior, qui ex Ætolis triumphaverat. Inter hos viros nobiles inimicitiæ erant, sæpe 7 multis et in senatu et ad populum atrocibus celebratæ certaminibus. Comitiis confectis, ut traditum antiquitus est, cen- 8 sores in campo ad aram Martis sellis curulibus consederunt; quo repente principes senatorum cum agmine venerunt civitatis, inter quos Q. Cæcilius Metellus verba fecit. „Non 46 obliti sumus, censores, vos paulo ante ab universo populo Romano moribus nostris præpositos esse, et nos a vobis et admoneri et regi, non vos a nobis debere; indicandum tamen 2 est, quid omnes bonos in vobis aut offendat aut certe muta
3 tum malint. Singulos quum intuemur, M. Æmili, M. Fulvi,
neminem hodie in civitate habemus, quem, si revocemur in
4 suffragium, velimus vobis prælatum esse; ambo quum simul
adspicimus, non possumus non vereri, ne male comparati
sitis, nec tantum rei publicæ prosit, quod omnibus nobis
egregie placetis, quam, quod alter alteri displicetis, noceat.
5 Inimicitias per annos multos vobis ipsis graves et atroces
geritis, quæ periculum est ne ex hac die nobis et rei publicæ
6 quam vobis graviores fiant. De quibus causis hoc timeamus,
multa succurrunt, quæ dicerentur, nisi forte **† implacabiles
7 fueritis, implicaverint animos vestros. Has ut hodie, ut in
isto templo finiatis simultates, quæsumus vos universi, et, quos
coniunxit suffragiis suis populus Romanus, hos etiam recon-
8 ciliatione gratiæ coniungi a nobis sinatis; uno animo,
consilio legatis senatum, equites recenseatis, agatis censum,
9 lustrum condatis; quod in omnibus fere precationibus nun-
cupabitis verbis, „ut ea res mihi collegæque meo bene et fe-
liciter eveniat", id ita ut vere, ut ex animo velitis evenire,
efficiatisque, ut, quod deos precati eritis, id vos velle etiam
10 homines credamus. T. Tatius et Romulus, in cuius urbis
medio foro acie hostes concurrerant, ibi concordes regnarunt.
11 Non modo simultates, sed bella quoque finiuntur. Ex infestis
hostibus plerumque socii fideles, interdum etiam cives fiunt.
12 Albani, diruta Alba, Romam traducti sunt; Latini, Sabini in
civitatem accepti. Vulgatum illud, quia verum erat, in
proverbium venit, amicitias immortales, mortales inimicitias
13 debere esse. 66
voces idem petentium confusæ in unum orationem interpella-
14 runt. Inde Æmilius questus quum alia, tum bis a M. Fulvio
se certo consulatu deiectum; Fulvius contra queri, se ab eo
semper lacessitum et in probrum suum sponsionem factam;
tamen ambo significare, si alter vellet, se in potestate tot
15 principum civitatis futuros. Omnibus instantibus, qui aderant,
dexteras fidemque dedere, remittere vere ac finire odium; deinde
collaudantibus cunctis deducti sunt in Capitolium.
Et cura
Fremitus ortus cum assensu, deinde universorum
super tali re principum et facilitas censorum egregie com-
probata ab senatu et laudata est. Censoribus deinde postu- 16
lantibus, ut pecuniæ summa sibi, qua in opera publica ute-
rentur, attribueretur, vectigal annuum decretum est.
Eodem anno in Hispania L. Postumius et Ti. Sem- 47
pronius proprætores comparaverunt ita inter se, ut in Vaccæos
per Lusitaniam iret Albinus, in Celtiberiam inde reverteretur;
Gracchus, si maius ibi bellum esset, in ultima Celtiberiæ
penetraret. ** Mundam urbem primum vi cepit, nocte ex im- 2
proviso aggressus. Acceptis deinde obsidibus præsidioque im-
posito castella oppugnare, agros urere, donec ad prævalidam
aliam urbem (Certimam appellant Celtiberi) pervenit, Ubi 3
quum iam opera admoveret, veniunt legati ex oppido, quorum
sermo antiquæ simplicitatis fuit, non dissimulantium, bellaturos,
si vires essent. Petierunt enim, ut sibi in castra Celtiberorum 4
ire liceret ad auxilia accienda; si non impetrassent, tum se-
paratim [eos] ab illis se consulturos. Permittente Graccho
ierunt, et post paucis diebus alios decem legatos secum ad-
duxerunt. Meridianum tempus erat. Nihil prius petierunt 5
a prætore, quam ut bibere sibi iuberet dari. Epotis primis
poculis, iterum poposcerunt, magno risu circumstantium in tam
rudibus et moris omnis ignaris ingeniis. Tum maximus natu 6
ex iis „Missi sumus“ inquit „a gente nostra, qui sciscitaremur,
qua tandem re fretus arma nobis inferres."
Ad hanc per- 7
contationem Gracchus exercitu se egregio fidentem venisse
respondit, quem si ipsi visere velint, quo certiora ad suos
referant, potestatem se eis facturum esse; tribunisque militum 8
imperat, ut ornari omnes copias peditum equitumque et de-
currere iubeant armatas. Ab hoc spectaculo legati dimissi de-
terruerunt suos ab auxilio circumsessæ urbi ferendo. Oppi- 9
dani quum ignes nocte e turribus nequicquam, quod signum
convenerat, sustulissent, destituti ab unica spe auxilii in dedi-
tionem venerunt. Sestertium quater et vicies ab iis est ex-10
actum, quadraginta nobilissimi equites, nec obsidum nomine
(nam militare iussi sunt) et tamen re ipsa ut pignus fidei
Inde iam duxit ad Alcen urbem, ubi castra Celtiberorum
2 erant, a quibus venerant nuper legati. Eos quum per aliquot
dies, armaturam levem immittendo in stationes, lacessisset
parvis præliis, in dies maiora certamina serebat, ut omnes
3 extra munitiones eliceret. Ubi, quod petebatur, sensit effectum,
auxiliorum præfectis imperat, ut, contracto certamine, tanquam
multitudine superarentur, repente tergis datis ad castra effuse
fugerent; ipse intra vallum ad omnes portas instruxit copias.
4 Haud multum temporis intercessit, quum ex composito refugi-
entium suorum agmen, post effuse sequentes barbaros con-
5 spexit. Instructam ad hoc ipsum intra vallum habebat aciem.
Itaque tantum moratus, ut suos refugere in castra libero in-
troitu sineret, clamore sublato simul omnibus portis erupit.
6 Non sustinuere impetum necopinatum hostes. Qui ad castra
oppugnanda venerant, ne sua quidem tueri potuerunt; nam
extemplo fusi, fugati, mox intra vallum paventes compulsi,
7 postremo exuuntur castris. Eo die novem millia hostium cæsa;
capti vivi trecenti viginti, equi centum duodecim, signa mili-
taria triginta septem; de exercitu Romano centum novem
ceciderunt.
Ab hoc prælio Gracchus duxit ad depopulandam Celti-
beriam legiones, et quum ferret passim cuncta atque ageret,
populique alii voluntate, alii metu iugum acciperent, centum
tria oppida intra paucos dies in deditionem accepit, præda
2 potitus ingenti est. Convertit inde agmen retro, unde venerat,
3 ad Alcen, atque eam urbem oppugnare institit. Oppidani
primum impetum hostium sustinuerunt; deinde, quum iam non
armis modo, sed etiam operibus oppugnarentur, diffisi præ-
4 sidio urbis in arcem universi concesserunt; postremo et inde,
præmissis oratoribus, in dicionem se suaque omnia. Romanis
permiserunt. Magna inde præda facta est; multi captivi
nobiles in potestatem venerunt, inter quos et Thurri filii duo
5 et filia. Regulus hic earum gentium erat, longe potentissimus
|