Immagini della pagina
PDF
ePub
[blocks in formation]

U. C. 549.

quæ multa simul undique eum circumstabant. Uti-
cam obsidebat; castra in conspectu Hasdrubalis erant;
Carthaginienses deduxerant naves2; classem paratam
instructamque ad commeatus intercipiendos habebant.
Inter hæc ne Syphacis quidem reconciliandi curam
ex animo miserat3; si forte jam satias amoris in uxore
ex multa copia cepisset. Ab Syphace magis pacis cum
Carthaginiensibus conditiones, ut Romani Africa,
Poni Italia excederent, quam, si bellaretur, spes ulla
desciturum afferebatur. Hæc per nuntios magis equi-
dem acta crediderim (et ita pars major auctores sunt4),
quam ipsum Syphacem, ut Antias Valerius prodit, in
castra romana ad colloquium venisse. Primo eas con-
ditiones imperator romanus vix auribus admisit.
Postea, ut causa probabilis suis commeandi foret in
castra hostium, mollius eadem illa abnuere, ac spem
facere, sæpius ultro citroque agitantibus rem conven-
turam. Hibernacula Carthaginiensium, congesta te-
mere ex agris materia exædificata, lignea ferme tota
erant. Numidæ præcipue5, arundine textis storeaque

U. C. 549.

LIB. XXX. CAP. III. IV.

9

pars maxima tectis, passim nullo ordine, quidam, ut sine imperio occupatis locis, extra fossam etiam vallumque habitabant. Hæc relata Scipioni spem fecerant castra hostium per occasionem incendendi.

IV. Cum legatis, quos mitteret ad Syphacem, calonum loco primos ordines spectatæ virtutis atque prudentiæ servili habitu mittebat: qui, dum in colloquio legati essent, vagi per castra, alius alia, aditus exitusque omnes, situm formamque et universorum castrorum, et partium, qua Poeni, qua Numidæ haberent, quantum intervalli inter Hasdrubalis ac regia castra esset, specularentur, moremque simul noscerent stationum vigiliarumque; nocte, an interdiu opportuniores insidianti essent. Et inter crebra colloquia alii atque alii de industria, quo pluribus omnia nota essent, mittebantur. Quum sæpius agitata res certiorem spem pacis in dies et Syphaci et Carthaginiensibus per eum faceret, legati romani vetitos se reverti ad imperatorem3 aiunt, nisi certum responsum detur. Pro

24, et al.) in hibernaculis arundine textis.

Storea dicta ἀπὸ τοῦ στου pévvuμ• quidam scribunt storiam : palea vel ulva, quam extendimus super terram. Vide ad Cæs. Bell. civ. II, 9. ED. Quidam, ut sine imperio o. l. vide ad VIII, 30, n. 7. Habitabant, in castris degebant, ut cap. 4, n. 2, habere; unde tecta c. 6, n. 3, tabernacula vel casæ in castris; Doer.

CAP. IV. 1. Primos ordines, ut XLIV, 33 et 36, sex primorum ordinum ductores seu centuriones, duos primipilos, duos primos principes, duos primos hastatos; Gron. Conf. ad II, 45, n. 14; Lips. Mil. Rom. II, 8, et Morus ad Cæs. B. G. V, 30. Rem turbat Veget. II, 7, 8. Ó Hómλtos dɛí τινας μὲν τῶν πραγματικῶν, οὓς δὲ

καὶ στρατιωτικῶν, ῥυπῶντας, etc. Polyb. XIV, 1, 13.

2. Qua Pani, qua (vide ad III, 70, n. 2) Numidæ haberent, sc. tentoria, vel se, h. e. essent, vel potius habitarent (vid. ad cap. 3, n. 5; Schmieder ad Plaut. Trin. I, 2, 156, et Schelleri lex.): nisi leg. haberentur, i. e. essent (ut sæpissime apud Tacitum; vide ad Tac. Ann. II, 58, n. 2), vel ex aliis libris quas Poni, quas Numidæ hab. vel cum viris doctis tenderent, aut habitarent.

3. Vetitos se reverti ad imperatorem, etc. quo Scipio et otium præbebat officio, quod additum legatis erat, castra contemplandi, et speciem cupidi pacis præbebat; Gron. Idem et plura docet Polyb. XIV, 2.

Ipsi

inde, seu ipsi staret jam sententia, seu consulendus Hasdrubal et Carthaginienses essent, consuleret. Tempus esse, aut pacem componi, aut bellum naviter geri. Dum consulitur Hasdrubal ab Syphace, ab Hasdrubale Carthaginienses; et speculatores omnia visendi, et Scipio ad comparanda ea, quæ in rem erant 4, tempus habuit. Et ex mentione ac spe pacis negligentia, ut fit, apud Poenos Numidamque orta cavendi, ne quid hostile interim paterentur. Tandem relatum responsum, quibusdam (quia nimis cupere Romanus pacem videbatur) iniquis per occasionem adjectis: quæ peropportune cupienti tollere inducias Scipioni causam præbuere; ac nuntio regis, quum relaturum se ad consilium 5 dixisset, postero die respondit, Se uno frustra tendente, nulli alii pacem placuisse. Renuntiaret igitur, nullam aliam spem pacis, quam relictis Carthaginiensibus, Syphaci cum Romanis esse. Ita tollit inducias, ut libera fide incepta exsequeretur; deductisque navibus 6 (et jam veris principium erat) machinas tormentaque, velut a mari aggressurus Uticam, imponit, et duo millia militum ad capiendum, quem antea tenuerat, tumulum super Uticam mittit; simul ut ab eo, quod parabat, in alterius rei curam converteret hostium animos, simul ne qua, quum

[blocks in formation]

U. C. 549.

་ LIB. XXX. CAP. IV. V.

II

ipse ad Syphacem Hasdrubalemque profectus esset, eruptio ex urbe et impetus in castra sua, relicta cum levi præsidio, fieret.

V. His præparatis advocatoque consilio', edicere exploratoribus jussis, quæ comperta afferrent, Masinissaque, cui omnia hostium nota erant; postremo ipse, quid pararet in proximam noctem, proponit. Tribunis edicit, ut, ubi, prætorio dimisso, signa concinuissent 2, extemplo educerent castris legiones. Ita, ut imperaverat, signa sub occasum solis efferri sunt cœpta3: ad primam ferme vigiliam4 agmen explicaverunt; media nocte (septem enim millia itineris erant) modico gradu ad castra hostium perventum. Ibi Scipio partem copiarum Lælio Masinissamque ac Numidas attribuit; et castra Syphacis invadere, ignesque conjicere jubet. Singulos deinde separatim, Lælium ac Masinissam, seductos obtestatur, ut, quantum nox providentiæ adimat, tantum diligentia expleant curaque. Se Hasdrubalem punicaque castra aggressurum: cæterum non ante coepturum, quam ignem in regiis castris conspexisset. Neque ea res morata diu est: nam ut proximis casis 5 injectus ignis hæsit, ex

CAP. V. 1. Advocato consilio; vide ad VIII, 6, n. 6. Edicere, exponere, palam facere, dicere. Conf. ad XXI, 63, n. 1; Gron. et Drak. ad h. 1. Cort. ad Sall. B. C. 48, et Ern. Clav. Cic.

2. Tribunis edicit, ut, ubi, prætorio dimisso (vide ad XXI, 54, n. 3), signa concinuissent (vide ad VII, 40, n. 4), extemplo, etc. conf. ad Tac. Ann. XV, 30, n. 3; Polyb. XIV, 3; Lips. Mil. Rom. V, 2; Schel. ad Polyb. cap. 2.

3. Efferri sunt cœpta signa; vide ad XXV, 41, n. 2.

4. Ad primam ferme vigiliam (vid. ad VII, 35, n. 2), ἄρτι ληγούσης τῆς πρώτης φυλακῆς, media nocte, περὶ τὴν τρίτην φυλακὴν λήγουσαν. septem enim millia (vide supra ad lib. IX, cap. 24, n. 2) itineris erant, Tеpi éńжоvтα σradious, Polyb. XIV, 4, qui et conf. ad seqq. Tertia vigilia signum tuba datum dicit Appian. Pun. 21.- Modico gradu; vide ad VIII, 8, not. 6.

5. Proximis casis, mapalibus, tentoriis Numidarum. Conf. ad XXV, 39, n. 2; XXIX, 31, n. 3, et Sil. XVII, 88. Proximis casis, ut proxima

C. 203

C.

templo proxima quæque et deinceps continua amplexus, totis se passim dissipavit castris. Et trepidatio quidem, quanta necesse erat, in nocturno effuso tam late incendio orta est: cæterum fortuitum, non hostilem ac bellicum, ignem rati esse, sine armis ad restinguendum incendium effusi, in armatos incidere hostes, maxime Numidas, ab Masinissa notitia regiorum castrorum6 ad exitus itinerum idoneis locis dispositos. Multos in ipsis cubilibus semisomnos hausit flamma : multi in præcipiti fuga, ruentes super alios alii, in angustiis portarum obtriti sunt.

I

VI. Relucentem flammam primo vigiles Carthaginiensium, deinde excitati alii nocturno tumultu quum conspexissent, ab eodem errore credere et ipsi sua sponte incendium ortum. Et clamor inter cædem et vulnera sublatus, an ex trepidatione nocturna esset, confusus, sensum veri adimebat. Igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset,

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]

les Carthag. in vicinis castris Hasdrubalis, etc. conf. Polyb. XIV, 5. Confusus, incertus, h. e. qui an ex trepidatione, quæ nocturnum incendium comitari solet, ortus esset, incertum erat; Crev. Cum trepid. noct. confusus conj. Gron. Sed omnino cum Rhen. leg. confusis, hoc sensu: clamor...sublatus cæteris militibus, an ille ex trepid. noct. oriretur, incertis et ambigentibus sensum veri adimebat, ut confusus atque incertus animi, I, 7, et inf. cap. 15 pr. confusus, fluctuans et dubitans, quid faciat; Doer. Clamoris hujus nullam mentionem facit Polyb.; at Appian. Pun. 21, βοῇ δὲ τότε παμμιγεῖ καὶ σάλπιγξιν ἀθρόαις καὶ βυκανήμασιν ἐς κατά πληξιν χρώμενοι, sc. Ρωμαῖοι.

2. Pro se quisque inermes, ut quibus, etc. vide ad I, 59, n. 3, et VIII,

« IndietroContinua »