0 ponatis, ut quaeramus, quonam modo maxume ulti sanguinem nostrum pereamus. Cap. XXXIV. Ad haec Q. Marcius respondit: Si quid ab Senatu petere vellent ab armis discedant, Romam supplices proficiscantur; ea mansuetudine atque misericordia Senatum Populumque Romanum semper fuisse, ut nemo umquam ab eo frustra auxilium petiverit. At Catilina ex itinere plerisque Consularibus praeterea optumo cuique litteras mittit: Se, falsis criminibus circumventum, quoniam factioni inimicorum resistere nequiverit, fortunae cedere, Massiliam in exilium proficisci, non quo sibi tanti sceleris conscius esset, sed uti respublica quieta foret neve ex sua contentione seditio oriretur. Ab his longe divorsas literas Q. Catulus in Senatu recitavit, quas sibi nomine Catilinae redditas dicebat, Tearum exemplum infra scriptum est. Cap. XXXV. L. Catilina Q. Catulo. Egregia tua fides, re cognita grata mihi, magnis in meis periculis fiduciam commendationi meae tribuit. Quamobrem defensionem in novo consilio non statui parare, satisfactionem ex nulla conscientia de culpa proponere decrevi, quam mediusfidius veram licet cognoscas. Iniuriis contumeliisque concitatus, quod fructu laboris industriaeque meae privatus statum dignitatis non obtinebam, publicam miserorum caussam pro mea consuetudine suscepi; non quin aes alienum meis nominibus ex possessionibus solvere possem, quum et alienis nominibus liberalitas Orestillae suis filiaeque copiis persolveret, sed quod non dignos homines honore honestatos videbam meque falsa suspicione alienatum esse sentiebam. Hoc nomine satis honestas pro meo casu spes reliquae dignitatis conservandae sum secutus. Plura quum scribere vellem, nunciatum est vim mihi parari. Nunc Orestillam commendo tuaeque fidei trado, eam ab iniuria defendas per liberos tuos rogatus. Aveto. Cap. XXXVI. Sed ipse paucos dies commoratus apud C. Flaminium Flammam in agro Aretino, dum vicinitatem antea sollicitatam armis exornat, cum fascibus atque aliis imperii insignibus in castra ad Manlium contendit. Haec ubi Romae comperta sunt, Senatus Catilinam et Manlium hostis iudicat, ceterae multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere, praeter rerum capitalium condemnatis. Praeterea decernit, uti Consules delectum habeant, Antonius cum exercitu Catilinam persequi maturet, Cicero urbi praesidio sit. Ea tempestate mihi imperium populi Romani multo maxume miserabile visum est; cui quum ad oc2 Sallust. Catilin. casum ab ortu solis omnia domita armis parerent, domi otium atque divitiae quae prima mortales putant affluerent, fuere tamen cives qui seque remque publicam obstinatis animis perditum irent. Nam que duobus Senati decretis ex tanta multitudine neque praemie inductus coniurationem patefecerat neque ex castris Catilinae quisquam omnium discesserat; tanta vis morbi uti tabes plerosque civium animos invaserat. Cap. XXXVII. Neque solum illis aliena mens erat, qui consci coniurationis fuerant, sed omnino cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat. Id adeo more suo videbatur facere. Nam semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident, malos extollunt, vetera odere, nova exoptant, odio suarum rerum mutari omnia student, turba atque seditionibus sine cura aluntur, quoniam egestas facile habetur sine damno. Sed urban plebes ea vero praeceps erat multis de caussis. Primum omnium qui ubique probro atque petulantia maxume praestabant, item ali per dedecora patrimoniis amissis, postremo omnes quos flagitium aut facinus domo expulerat, ii Romam sicuti in sentinam confluxerant. Deinde multi memores Sullanae victoriae, quod ex gregariis militibus alios Senatores videbant, alios ita divites ut regio vict atque cultu aetatem agerent, sibi quisque si in armis forent e victoria talia sperabant. Praeterea iuventus, quae in agris manuum mercede inopiam toleraverat, privatis atque publicis largitionibus excita urbanum otium ingrato labori praetulerat; eos atque alios omnis malum publicum alebat. Quo minus mirandum est, homines egentes, malis moribus, maxuma spe, reipublicae iuxta ac sibi consuluisse. Praeterea quorum victoria Sullae parentes proscripti, bon erepta, ius libertatis imminutum erat, haud sane alio animo belli eventum exspectabant. Ad hoc quicumque aliarum atque Senatus partium erant, conturbari rempublicam quam minus valere ipsi malebant. Id adeo malum multos post annos in civitatem re vorterat. Cap. XXXVIII. Nam postquam Cn. Pompeio et M. Crasso Consulibus tribunicia potestas restituta est, homines adulescentes summam potestatem nacti, quibus aetas animusque ferox erat, coepere Senatum criminando plebem exagitare, deinde largiundo atque pollicitando magis incendere, ita ipsi elari potentesque fieri. Contra eos summa ope nitebatur pleraque nobilitas, Senatus specie pro sua magnitudine. Namque, uti paucis verum absolvam, post illa tempora quicumque rempublicam agitavere, honestis nomi nibus, alii sicuti populi iura defenderent, pars quo Senatus aucto&ritas maxuma foret, bonum publicum simulantes pro sua quisque potentia certabant, neque illis modestia neque modus contentionis eerat, utrique victoriam crudeliter exercebant. Cap. XXXIX. Sed postquam Cn. Pompeius ad bellum maritumum atque Mithridaticum missus est, plebis opes imminutae, paucorum potentia crevit. Hi magistratus, provincias aliaque omnia tenere, ipsi innoxii, florentes, sine metu aetatem agere, ceteros iue diciis terrere, quo plebem in magistratu placidius tractarent. Sed ba ubi primum dubiis rebus novandi spes oblata est, vetus certamen animos eorum arrexit. Quodsi primo praelio Catilina superior aut raequa manu discessisset, profecto magna clades atque calamitas « rempublicam oppressisset; neque illis, qui victoriam adepti forent, diutius ea uti licuisset, quin defessis et exsanguibus qui plus posset imperium atque libertatem extorqueret. Fuere tamen extra coniurationem complures, qui ad Catilinam initio profecti sunt, in iis erat A. Fulvius, Senatoris filius, quem retractum ex itinere parens necari iussit. lisdem temporibus Romae Lentulus, sicuti al Catilina praeceperat, quoscumque moribus aut fortuna novis rebus. idoneos credebat, aut per se aut per alios sollicitabat, neque solum civis, sed cuiusque modi genus hominum quod modo bello usui foret. ib Cap. XL. Igitur P. Umbreno cuidam negotium dat, uti legatos Allobrogum requirat eosque si possit impellat ad societatem belli, existumans publice privatimque aere alieno oppressos, praeterea quod natura gens Gallica bellicosa esset, facile eos ad tale consilium adduci posse. Umbrenus, quod in Gallia negotiatus erat, plerisque e principibus civitatium notus erat atque eos noverat, itaque sine amora, ubi primum legatos in foro conspexit, percontatus pauca de statu civitatis et quasi dolens eius casum requirere coepit, quem exitum tantis malis sperarent? Postquam illos videt queri de avaritia magistratuum, accusare Senatum quod in eo auxilii nihil esset, miseriis suis remedium mortem sperare, At ego, inquit, vobis, si modo viri esse voltis, rationem ostendam qua tanta ista mala effugiatis. Haec ubi dixit, Allobroges in maxumam spem adducti Umbrenum orare, ut sui misereretur, nihil tam asperum neque tam difficile esse, quod non cupidissume facturi essent, dum ea res cicivitatem aere alieno liberaret. Ille eos in domum D. Bruti perducit, quod foro propinqua erat neque aliena consilii propter Semproniam, nam tum Brutus ab Roma aberat. Praeterea Gabinium ac te cersit, quo maior auctoritas sermoni inesset. Eo praesente coniurationem aperit, nominat socios, praeterea multos cuiusque generis innoxios, quo legatis animus amplior esset, deinde eos pollicitos operam suam domum dimittit. Cap. XLI. Sed Allobroges diu in incerto habuere quidnam consilii caperent. In altera parte erat aes alienum, studium belli magna merces in spe victoriae, at in altera maiores opes, tuta consilia, pro incerta spe certa praemia. Haec illis volventibus tandem vicit fortuna reipublicae. Itaque Q. Fabio Sangae, cuius patrocinie civitas plurimum utebatur, rem omnem uti cognoverant aperiunt. Cicero, per Sangam consilio cognito, legatis praecepit, ut studium coniurationis vehementer simulent, ceteros adeant, bene polliceantur, dentque operam, uti eos quam maxume manifestos habeant. Cap. XLII. lisdem fere temporibus in Gallia citeriore atque ulteriore, item in agro Piceno, Bruttio, Apulia motus erat. Namquel illi, quos antea Catilina dimiserat, inconsulte ac veluti per dementiam cuncta simul agebant, nocturnis consiliis, armorum atque telorum portationibus, festinando, agitando omnia plus timoris quam periculi effecerant. Ex eo numero complures Q. Metellus Celer Praetor ex Senati consulto caussa cognita in vincula coniecerat, item in ulteriore Gallia C. Murena qui ei provinciae legatus praeerat. Cap. XLIII. At Romae Lentulus cum ceteris, qui principes coniurationis erant, paratis ut videbantur magnis copiis, constituerant, uti, quum Catilina in agrum Faesulanum cum exercitu venisset, L. Bestia tribunus plebis concione habita quereretur de actionibus Ciceronis bellique gravissumi invidiam optumo Consuli imponeret, eo signo proxuma nocte cetera multitudo coniurationis suum quisque negotium exsequeretur. Sed ea divisa hoc modo dicebantur, Statilius et Gabinius uti cum magna manu duodecim simul opportuna loca urbis incenderent, quo tumultu facilior aditus ad Consulem ceterosque quibus insidiae parabantur fieret, Cethegus Ciceronis ianuam obsideret, eumque vi adgrederetur, alius item alium, sed filii familiarum, quorum ex nobilitate maxuma pars erat, parentes interficerent, simul caede et incendio perculsis omnibus ad Catilinam erumperent. Inter haec parata atque decreta Cethegus semper querebatur de ignavia sociorum, illos dubitando et dies prolatando magnas opportunitates corrumpere, facto non consulto in tali periculo opus esse, seque, si pauci adiuvarent, lan a guentibus aliis impetum in curiam facturum. Natura ferox, vehemens, manu promptus maxumum bonum in celeritate putabat. Cap. XLIV. Sed Allobroges ex praecepto Ciceronis per Gabinium ceteros conveniunt; ab Lentulo, Cethego, Statilio, item Cassio postulant iusiurandum, quod signatum ad civis perferant, aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse. Ceteri nihil suspicantes dant, Cassius semet eo brevi venturum pollicetur ac paullo ante legatos ex urbe proficiscitur. Lentulus cum iis T. Volturcium quemdam Crotoniensem mittit, ut Allobroges priusquam domum pergerent cum Catilina data atque accepta fide societatein confirmarent. Ipse Volturcio literas ad Catilinam dat, quarum e exemplum infra 'scriptum est.,,Quis sim, ex eo quem ad te misi cognosces. Fac cogites in quanta calamitate sis et memineris te virum esse, consideres quid tuae rationes postulent, auxilium petas ab omnibus etiam ab infimis." Ad hoc mandata verbis dat. Quum ab Senatu hostis iudicatus sit, quo consilio servitia repudiet? in urbe parata esse quae iusserit, ne cunctetur ipse propius accedere. Cap. XLV. His rebus ita actis, constituta nocte qua proficiscerentur, Cicero per legatos cuncta edoctus L. Valerio Flacco et C. Pomptino Praetoribus imperat, uti in ponte Mulvio per insidias Allobrogum comitatus deprehendant, rem omnem aperit cuius gratia mittebantur, cetera uti facto opus sit ita agant permittit. Illi homines militares sine tumultu praesidiis collocatis, sicuti praeif ceptum erat, occulte pontem obsidunt. Postquam ad id loci legati cum Volturcio venerunt et simul utrimque clamor exortus est, Galli cito cognito consilio sine mora Praetoribus se tradunt. Volturcius primo cohortatus ceteros gladio se a multitudine defendit, it deinde, ubi a legatis desertus est, multa prius de salute sua Pomptinum obtestatus, quod ei notus erat, postremo timidus ac vitae diffidens velut hostibus sese Praetoribus dedit. -ti 01 hi Cap. XLVI. Quibus rebus confectis omnia propere per nunittios Consuli declarantur. At illum ingens cura atque laetitia simul occupavere; nam laetabatur intelligens coniuratione patefacta civitatem periculis ereptam esse, porro autem anxius erat dubitans ain maxumo scelere tantis civibus deprehensis quid facto opus esset; n poenam illorum sibi oneri, impunitatem reipublicae perdundae efore credebat. Igitur confirmato animo vocari ad sese iubet Lentulum, Cethegum, Statilium, Gabinium, item Coeparium quendam Terracinensem, qui in Apuliam ad concitanda servitia proficisci parabat. Ceteri sine mora veniunt: Coeparius paullo ante domo d |