U.c.369. fuiffe) legati ab Nepete ac Sutrio auxilium ada.C.383. versùs Etrufcos petentes veniunt, brevem occafionem effe ferendi auxilii memorantes: eò vim Bellum Canilli ab Antio fortuna avertit. Namque quum cum E- ea loca oppofita Etruriæ & velut clauftra inde trufcis portæque effent, & illis occupandi ea, quum Surium quid novi molirentur, & Romanis recuperandi or fiden- tuendique cura erat. Igitur fenatui cum Camillo

tibus.

agi placuit, ut omiffo Antio bellum Etrufcum fufciperet. (7) Legiones urbanæ, quibus Quintius præfuerat, ei decernuntur. Quanquam expertum exercitum, affuetumque imperio, qui in Volícis erat, mallet, nihil recufavit : Valerium tantummodo imperii focium depopofcit. Quintius Horatiufque (8) fucceffores Valerio in Volfcis miffi.. Profecti ab urbe Sutrium Furius & Valerius, partem oppidi jam captam ab Etrufcis invenere; ex parte altera, interfeptis itineribus, ægrè oppidanos vim hoftium ab fe arcentes. Quim Romani auxilii adventus, tum Camilli nomen celeberrimum apud hoftes fociofque, & in præfentia rem inclinatam fuftinuit, & fpatium ad opem ferendam dedit. Itaque divifo exercitu, Camillus collegam eam in partem circumductis copiis quam hoftes tenebant, monia aggredi jubet : non tantâ fpe fcalis capi urbem poffe, quàm ut averfis eò hoftibus, & oppidanis jam pugnando feffis laxaretur labor, & ipfe fpatium intrandi fine certamine monia haberet. Quod quum fimul utrimque factum

7 Legiones urbanæ, quibus Quintius præfuerat] Supra, c. 6. Quintius dicitur præfuiffe caufariis & fenioribus, quem exercitum Camillo traditum fuiffe verifimile non eft, quum Servilius in urbe caftra haberet cum altero exercitu fcripto

ex validis & junioribus. Sed fortaffe inter hos facta erat permutatio exercituum, ut Servilius fenior Quintiano exercitui præeffet.

8 Succ fores Valerio in Volfcis miffi ] Melius vide retur in Volfcos.

effet, ancepfque terror Etrufcos circumftaret, & U.c.3′9. monia fummâ vi oppugnari, & intra moenia effe a.C.393. hoftem viderunt; porta fe, quæ una fortè non obfidebatur, trepidi uno agmine ejecere. Magna cædes fugientium & in urbe, & per agros eft facta plures a Furianis intra moenia cæfi : Valeriani expeditiores ad perfequendos fuere nec ante noctem, quæ confpectum ademit, finem cædendi fecere. Sutrio recepto, reftitutoque fociis, Nepete exercitus ductus, quod per deditionem acceptum jam totum Etrufci habebant.

X. Videbatur plus in ea urbe recipienda labo- Nepete ris fore, non in eo folum quòd tota hoftium erat, recipitur. fed etiam quòd, parte Nepefinorum prodente civitatem, facta erat deditio. Mitti tamen ad principes eorum placuit, ut fecernerent fe ab Etrufcis, fidemque, quàm imploraffent ab Romanis, ipfi præftarent. Unde quum refponfum allatum effet, nihil fuæ poteftatis effe, Etrufcos monia cuftodiafque portarum tenere; primò populationibus agri terror eft oppidanis admotus deinde, poftquam deditionis quàm focietatis fides fanétior erat, fafcibus farmentorum ex agro collatis ductus ad moenia exercitus, completifque foffis fcale admotæ; & clamore primo impetuque oppidum capitur. Nepefinis inde edictum, ut arma ponant, parcique juffum inermi : Etrufci pariter armati atque inermes cæfi. Nepefinorum quoque auctores deditionis fecuri percuffi, innoxiæ multitudini redditæ res, oppidumque cum præfidio relictum. Ita duabus fociis urbibus ex hofte receptis, victorem exercitum tribuni cum magna gloria Romam reduxerunt. Eodem anno, ab Latinis Hernicifque A Latires repetitæ, quæfitumque, cur per eos annos nis Her militem ex inftituto non dediffent. Refponfum fre- nicifque quenti utriufque gentis concilio eft, nec culpam in res repeeo publicam, nec confilium fuiffe, quòd fuæ juven- tita. tutis aliqui apud Volfcos militaverint: eos tamen

&c. Tr.

ve moli.

U.369. ipfos pravi confilii pænam habere, nec quemquam ex a. 353 his reducem elle. Militis autem non dati caufam terrorem affiduum a Volfcis fuisse, quam peftem adhærentem lateri fuo tot fuper alia aliis bellis exhauriri nequiffe. (9) Quæ relata Patribus, magis temU.c.37 pus, quàm caufam, non vifa belli habere. a.C.382. XI. Infequenti anno, A. Manlio, P. Cornelio, A. Man- T. & L. Quintiis Capitolinis, L. Papitio Curfore lio II. iterum, C. Sergio iterum, tribunis confulari po Mil. teftate, grave bellum foris, gravior domi feditio Bellum exorta bellum a Volfcis, adjunctâ Latinorum Volfcum atque Hernicorum defe&tione : feditio, undè minimè timeri potuit, a patricia gentis viro, & inM.Man clytæ famæ, M. Manlio Capitolino: qui nimius lii pra animi, quum alios principes fperneret, uni invideret, eximio fimul honoribus atque virtutibus M. Furio, ægrè ferebat folum eum in magiftrati bus, folum apud exercitus effe; tantùm jam eminere, ut iifdem aufpicis creatos, non pro collegis,. fed pro miniftris habeat: quum interim, fi quis verè aftimare velit, a M. Furio recuperari patria ex obfidione hoftium non potuerit, nifi a fe priùs Capitolum atque arx fervata effet: & ille inter aurum accipiendum & fpem pacis folutis animis, Gallos aggreffus fit; ipfe armatos, capientefque arcem depulerit illius gloria pars virilis apud omnes milites fit, qui fimul vicerint; fua victoria neminem omnium mortalium focium effe. His opinionibus inflato animo, ad hoc vitio quoque ingenii vehemens & impotens, poftquam inter Patres, non quantùm æquum cenfebat, excellere fuas opes animadvertit; (1) primùm omnium ex Patribus popularis

tiones.

tunum..

9 Que relata Patribus] fuafit tempus parum opporHoc refponfum relatum Pa tribus vifum quidem eft idoneam ac legitimam belli caufam præbere: fed ab eo tamen indicendo abftinere

1 Primùm omnium] Id eft, ante omnia, primo impetu.

factus, cum plebeiis magiftratibus confilia com-U.c. 70. municare; criminando Patres, alliciendo ad fe 4.C.352. plebem, (2) jam aurâ, non confilio ferri, famæque magnæ malle quàm bonæ effe : & non contentus agrariis legibus, quæ materia femper tribunis plebis feditionum fuiffet; (3) fidem moliri coepit acriores quippe aris alieni ftimulos effe, qui non egeftatem modò atque ignominiam minentur, fed (4) nervo ac vinculis corpus liberum territent. Et erat æris alieni magna vis, re damnofiffimâ etiam divitibus, ædificando contracta. Bellum itaque Volfcum, grave per fe, oneratum Latinorum atque Hernicorum defectione, in fpeciem caufæ jactatum, ut major poteftas quæreretur. Sed (5) nova confilia magis compulere fenatum ad diétatorem creandum. Creatus A. Cornelius Coffus magi- A. Corftrum equitum dixit T. Quintium Capitolinum. nelius

XII. Dictator, etfi majorem dimicationem pro- Coffus pofitam domi quàm foris cernebat, tamen, feu dictator, quia celeritate ad bellum opus erat, feu victoriâ triumphoque dictaturæ ipfi vires fe additurum ratus, delectu habito, in agrum Pomptinum, quo a Volfcis exercitum indictum audierat, pergit. Non dubito, præter fatietatem, tot jam libris affidua bella cum Volfcis gefta legentibus, illud quoque fuccurfurum (quod mihi percenfenti propio- Unde res temporibus harum rerum auctores mira- Volfcis culo fuit unde toties victis Volfcis & Equis fuf- &quis fecerint milites: quod quum ab antiquis tacitum toties vj❤

2 Jam aurâ, non corfilio ferri] Jam aurâ favoris popularis ferri, non confilio & ratione gubernari.

3 Fidem moliri] Labefactare creditarum pecuniarum jura, folutionifque neceffitatem.

4 Nevo] Nervus eft vin

culi lignei genus, in quo
pedes arctabantur. In ner-
vum ac vincula conjicie-
bantur debitores a credi-
toribus fuis, fi illis addicti
a judice fuiffent.

5 Nova confilia] Confilia
novandarum rerum.

U. 570. prætermiffumque fit, cujus tandem ego rei præ→ a.C.382 ter opinionem, quæ fua cuique conjectanti effe ais ff. poteft, auctor fim? Simile veri eft, aut interfecerint vallis bellorum, ficut nunc in delectibus fit Romilites. manis, aliâ atque aliâ fubole juniorum ab bella

inftauranda toties ufos effe: aut non ex iifdem femper populis exercitus fcriptos, quanquam eadem femper gens bellum intulerit aut innumerabilem multitudinem liberorum capitum in eis fuiffe locis, (6) quæ nunc, vix feminario exiguo militum relicto, fervitia Romana ab folitudine vindicant. Ingens certè (quod inter omnes auctores convenit) quanquam nuper Camilli ductu atque aufpicio accifæ res erant, Volfcorum exercitus fuit: ad hoc Latini Hernicique accefferant, & Circeienfium quidam, & coloni etiam a Velitris. Romanus dictator, caftris eo die pofitis, poftero quum aufpicato prodiffet, hoftiâque cæsâ pacem deûm adoraffet; lætus ad milites, jam arma að (7) propofitum pugnæ fignum, ficut edictum erat, Didato- luce primâ capientes proceffit: Noftra victoria eft, is or milites, inquit, fi quid dii vatefque eorum in futu rum vident: : itaque, ut decet certa fpei plenos, & cum imparibus manus conferturos, pilis ante pedes pofitis, gladiis tantùm dextras armemus: ne procurri quidem ab acie velim, fed obnixos vos ftabili gradu impetum hoftium excipere. Ubi illi vana injecerint mifilia, & effufi ftantibus vobis fe intulerint, tum micent gladii, & veniat in mentem unicuique, deos effe, qui Romanum adjuvent; deos, qui fecundis avibus in prælium miferint. Tu, T. Quinti, equitem intentus ad primum initium moti certaminis teneas :

tio ad milites.

6 Que nunc... fervitia] Quæ nunc id folum vetat deferta ac fola effe, quòd ea fervi Romanorum frequentent.

7 Propofitum pugnæ fi.

gnum] Signum illud erat fagum coccineum, quod fupra prætorium, five tabernaculum imperatoris, pandebatur.

ex