Domo 31; pro Rabir. Post. 3. 6. 11. et tota oratio. Damasippique cfr. ad Catil. 51. locis ibi laudatis adde Oros. 5. 29; Cic. Epp. ad Div. 9. 21; quem a Marii partibus stetisse et ejus jussu viros amplissimos, Mucium Scævolam, pontificem maximum, Domitium, C. Carbonem, prætorium, consulis fratrem et Antistium ædilicium trucidasse satis constat. Nam quod Appianus B. Civ. I. 92; hujus facinoris auctorem Brutum dicit, hoc testimonium in consensu ceterorum scriptorum parum auctoritatis. habet. omnes reliquiae belli Samnium et Galliam Cisalpinam intelligere videtur, ita infra in Orat. Licin. Mac. reliquiæ exsulum dicuntur; vel conjurationis Cic. Parad. 4. 1; partium Sueton. Cæs. 35; arrectæ, cfr. Virg. Aen. 1. 583; his animum arrecti dictis. Liv. 8. 37; arrecți animi ad bellandum. in latere cfr. Jug. 14. hostes ab latere, similia sunt: in faucibus; supra caput; cfr. ad Catil. 52; ad integros contactu procedere. cfr. Liv. 21. 48: ratus eo scelere contactos velut injecta rabie ad arma ituros; id. 4. 30; Tac. Histor. 2. 60; Catil. 10. exercitu rursus admoto «uti nempe Marius admovit urbi et nobilissimum quemque ferro aut fuga exstinxit.» Cort. confidentius etiam Douza: «Hoc contra historiæ fidem esse, omnia veterum monumenta consentiunt. Neque enim Lepidus ante postremam expeditionem illam, et pugnam commissam cum Catulo, qua victus deserta Italia in Sardiniam refugit, ad Romana moenia exercitum unquam admovisse legitur; nedum ut urbem ferro et flamma invaserit.» Sed omnia manifesta. Lepidum jam priore anno exercitum contra urbem duxisse, supra docuimus. quod multo propius est ab eo, quo agitat, statu, recte Cortius: «facilius multo ad hoc consilium labi potest, ut urbem invadat, cum exercitus illi sit in manu, quam facile videbatur, a concordia et pace, (quæ erat in republica, antequam Lepidus arma caperet) ad arma civilia desciscere.» Omnes priores interpretes scripturam mendosam esse judicarunt, ceterum invadat ex Vaticanis libris emendandum est. quorum simulat injuria Liv. 25. 32: ibi Cn. Scipio, cum quibus ante dictum est, copiis substitit. Dictys II, 16; circumventos, a quibus minime decuerat. cfr. Cort. ad Cic. Epp. ad Div. 5. 1; quod attractionis genus, Græcis usitatum, etiam apud Latinos quoque scriptores satis frequens est. cfr. Ruddim. Institut. Grammatic. L. p. 26. Vol. II. legum ac libertatis hic genitivi usus memoratu dignus, cfr. supra: «cum privata arma opprimundæ libertatis cepisset.» Quamvis enim in universum eadem hujus genitivi sit notio, quæ substantivi, cum ad jectivo conjuncti, nonnullis tamen locis aperte finem et consilium designat. Neque mihi satis consilii est. i. e. haud facile decerneres, supra: deliberari non potest, similis est formula: est mei consilii; secordia ita Vatic. 2. et Balliol. qui videmini intenta mala, quasi fulmen, optare, se quisque ne attingat, hæc ex Græco expressa, quæ commode ita ver tere licet: οἱ δοκεῖτε τὰ παρόντα κακὰ, ὡς κεραυνὸν, ἕκασος εὔχεσθαι, μὴ xad' cautòv yévytal. apte contulit Gruterus ad Liv. 1. 38; Demosthen. Philipp. 3. 48, ἀλλ' ὅμως ταῦθ ̓ ὁρῶντες οἱ Ἕλληνες ἀνέχονται καὶ τὸν τρόπον ὅνπερ οἱ τὴν χάλαζαν ἔμοιγε δοκοῦσι θεωρεῖν· ἐυχόμενοι μὴ καθ ̓ ἑαυτοὺς έκατοι γενέςθαι, κωλύειν δ ̓ οὐδεὶς ἐπιχειρῶν. Quæ qui cum Latinis comparaverit Salustio palmam deberi non negabit, quippe qui et apta verborum compositione et brevitate orationis et sententiæ concinnitate Græ ca longe superavit; ceterum mala intenta dicuntur, quæ instant et imminent. cfr. Cic. in Pis. 2: intenta tela jugulis civitatis, et Val. Flacc. Argon. 5. 340. nex intenta. quam convorsa rerum natura sit. i. e. quam conversa reipublicæ administrandæ condicio sit. Sed hæc plenius, ut multa alia dicta sunt. Sed vel his verbis eorum ignaviam accusat, qui timore compulsi, ne id quidem exsequi audebant, quæ reipublicæ utilia esse intellexerunt; sequentia enim rem explicant: nisi forte pudetrecte facere. pax et concordia ita Vatic. 1. 2. copulam editiones recentiores omittunt. An Lepidi mandata etc. Scilicet Lepidus haud dubie legatos Romam miserat, qui pacis condiciones senatui populoque Romano proponerent, et de legibus Corneliis abrogandis agerent; hoc enim illum postulasse, ex sequentibus manifestum est. civitatem confirmari, quibus ademptam negat. hoc co pertinet, quod Lepidus leges Cornelias antea negaverat ratas esse habendas, postea autem, cum de pace componenda ageretur, civitatem, quæ iisdem legibus, Etruscis civitatibus adempta fuerat, iterum confirmatam voluit. plebei tribuniciam potestatem restitui. plebei quod antiquioribus editionibus omissum est, Codd. retinent, confirmat Priscianus, et ipsa orationis concinnitas satis defendit. quos per fidem aut perjurio violasti, significat fidem a Lepido senatui datam, se cum Catulo de civitatis forma mutanda armis non esse certaturum; quam fidem cum fefellisset rectius perjurium dicebatur; ita fides sæpius usurpatur. cfr. Plaut. Mostell, 2. 2. 68; Liv. 1. 9: per fas et fidem decepti. cfr. Perizon. ad Sanct. 1. 18. et Gruter. ad - Liv. 1.9; Davis. ad Cæs. 1. 46; 8. 48; quasi primum reddideris «reddere consulatum idem fere est quod abdicare se consulatu; sed ita ut simul notetur, reipublicæ traditum esse et libertatem habere alii conferendi. Sed Lepidus erat pro consule cum imperio, et omnia suo arbitrio agebat, quasi summum penes se esset imperium, consulumque auctoritas parum contra se valeret, igitur non reddiderat.» Cortius, sed rectius eo referas, quod neque solemniter se consulatu abdicaverat, quod moris erat, et etiam tum, nullis consulibus creatis, jus et potestatem consulis usurpabat. perge qua coeptas. hæc Codd. lectio, quæ jam in editione Veneta expressa sed a prioribus neglecta est. merita vox media apud Salustium non minus pro præmio quam pro pœna dicitur. cfr. Jug. 100. laudare, increpare merentis. præsidia deducta atque imposita, hæc baud dubie sunt apposita, quibus Lepidi licentiam acerbius notaret. paratis (et) quanto mehercule. Copulam Vat. 1. 2. ignorant, qua omissa oratio fit incitatior. Nam qui-ait — retinetcenset, perperam Douza in pluralem numerum mutavit; cum nil sit usitatius, quam qui pro quicunque poni. patiamini censet. cfr. Cæs. B. Gall. 1. 35; B. Civ. 1. 67; Cic. Phil. 3. fin. Ita illi a vobis pacem, vobis ab illo bellum suadet; simile Plautinum in Menæchmis, 5. 2: hinc stas, illinc causam dicis; vis sententiæ non tam in oppositis pacembellum vertitur, quam in additis pronominibus, sensus est: illi a vobis pacem præstat, vobis inermos illi tradit. Si tanta torpedo. vide infra: in Orat. Licin. Occupavit vos nescio quæ torpedo, qui neque gloria movemini, neque flagitio. Tac. Histor. 3. 63. tanta torpedo invaserat Vitellii animum, ut obliti scelerum Cinnæ cfr. Appian. de bell. Civ. 1. 64-75; decus hujus ordinis, interiere cum alii multi, tum Octavius Consul, L. Merula pont. max. C. et L. Julius Cæsares, Atilius Serranus, P. Lentulus, C. Numitorius, M. Babius, Crassus et Antonius, oratores nobilissimi, et C. Lutatius Catulus cfr. App. 1. 1. Cethegi atque alia proditorum. P. Cethegum intelligit cujus meminit Val. Max. 9. 2. 9; et Plut. V. Luc. 5. ὁ κρατῶν τότε τῆς πολιτείας τῷ πρὸς χάριν ἅπαντα xai xéɣew xai πęάTTE Cic. Parad. 5. 3; «Cethego homini non probatissimo, servire res coegit eos, qui sibi amplissimi videbantur; mittere munera, nocte venire domum ad eum, precari, denique supplicare.» Etiam Asconius Pedian. Comment. in Cic. Oratt. p. 113. Edit. Lugd. Batav. 1644. factionis Cethegi commemorat; cfr. Cic. Brut. 48; «ejus æqualis P. Cethegus, cui de republica satis suppeditabat oratio, totam enim tene bat eam, penitusque cognorat. Itaque in senatu consularium auctoritatem assequebatur: sed in causis publicis nihil, in privatis satis veterator videbatur.» Ad eundem Cethegum Ernestius Cic. pro Cluent. 3. referendum esse censet, vide ad Catil. 17. quem a nostro diversum esse statuit Ern. quibus commotus rationibus nescio. penatis ita Vat. 1. 2. non solum hoc loco, sed ubique, rempub. frustra curant. cfr. ad Jug. 46. Catil. 59; manus armare Jug. 107; «qui manus armaverit.» decernite digna nomini. etiam hæc lectio Vaticani 1. et 2. auctoritate confirmatur, eadem verborum structura ap. Plaut. Pomp. 1. 2. 44; diem dignum et celebrem dignum Veneri pol; ita etiam decet: Ter. Andr. 5. 8. 5; Hercle ita nobis decet, infra fragm. 51. «quam victoribus decebat.» et vera magis placent i. e. justum, rectum cfr. Serv. ad Virg. Aen. 12. 694; Cic. de Legg. 2. 5.; id. 3. 15; Liv. 2. 48; bella magis placent, absurda nonnullorum conjectura, augete ingenium, cfr. Jug. 102 et 47. ita etiam Plaut. Bachid. 3. 3. 90; animum atque ingenium jungit: sed inprimis Enn. apud Ciceronem, de Or. 3. 58; «nemo tam firmo ingenio et tanta confidentia, quin refugiat timido sanguen, atque exalbescat metu.» Videtur Salustius antiquiorem loquendi usum secutus esse, ex quo ingenium idem quod animus et indoles significabat, ita vegetum ingenium ap. Livium 6. 22; ingenio ferox id. 40. 45; quæ enim ap. Ciceronem hujus vocis exstat definitio de Fin. 5. 13. ea potius ex vulgari usu loquendi, quam ex etymologiæ studio petita est. qua collecta sunt socordia - secordia Vat. 2. hoc loco et supra.— collecta i. e. coacta contracta sunt Cic. ad Q. Fr. 1. 1. quæ nostra culpa contracta sunt; nam collecta quoque in malam partem dictum est. exercitum privato consilio paratum. Quamvis enim Lepido exercitus decretus esset, tamen alium ac jussus erat, coegerat, scilicet ex reipublicæ hostibus. Ad urbem ducit locus memoratu dignus; est enim testimonio, Lepidum vel hoc anno impetum contra urbem parasse; sed eum haud dubic in ipso itinere revocavit nuntius, Pompejum ex Gallia in Etruriam reversum. uti Appius Claudius interrex uti Vat. 1. 2.: de interrege cfr. Liv. 1. 17. cæterum num App. Claudius idem sit, qui duobus annis ante cum Servilio consul fuerat, admodum dubium est; per leges enim vix licuit, ut proconsul cum imperio rempublicam domi administraret. Itaque ejus fratrem fuisse putaverim, qui Appius Claudius Major appellabatur, de quo cfr. Cic. de Or. II. 60. et 70; ne quid de hoc formula cfr. Catil. c. 29. et Cæs. B. Civ. I. 4; et interpp. ad hunc locum. -20.- Uti Lepidus etc. hoc senatus consultum paulo post Sullæ mortem factum esse videtur, cum senatus consules ab armis abstinere posse diffideret-21-segnior, neque minus gravis-cura; segnis cura dicitur quæ minus vehemens et acris est; opposita est cura instantior Tac. Ann. 2. 56.-22.- Obviam ire hæc Debrossius ad ultimum fugitivorum prælium refert. - 24.-Sic vero-competere. i. e. Nonio interprete, constanter valere, compotem esse; cfr. Liv. 22. 5. «ut vix ad arma capienda competeret animus.» cfr. Tac. Hist. 2. 50; 3. 73; 3. 46; qui aperte Salustium imitatus est; similis est alius Salustii locus fragm, inc. 59; Septimium neque animo neque lingua satis compotem. ubi lectio variat. cfr. Donat. ad Terent. Adelph. 3. 2. 14; quodsi competere vera est lectio non dubium esse videtur quin hæc duo fragmenta pro uno sint habenda. de voce competere cfr. Schulting. ad Senec. I. Controv. VIII. p. 121; et Perizon. ad Sanct. IV. Minerv. c. 4. voc. iter. sed meliora Cortius: «competo est a cum et peto h. e. eo a pede notatque convenire, simul ire quod nostrates dicunt: mitgehen. Itaque recte dicimus: animus, auris, lingua competit, quando ista nobis respondent, apta sunt, conveniunt, constant, ut Seneca 1. 1. non animus non lingua constant; Sil. 1. 114; Suet. Aug. c. 31: competit animus; sed sicuti Livius recte dicit: Romani ne auribus quidem atque oculis satis constare poterant: sic Salustius auribus competere atque lingua, quod strenue æmulatus est Tacitus. Ita nempe studium flagrat et studio flagro; ætas provecta, ætate provectus; facta claruerunt, factis claruit vide ad Catil. c. XLVII. n. 2;» - 25.- Prudens omnium, etiam hoc ad Lepidum spectare judicat Debros. ubi senatus, compertis Lepidi consiliis, cum ex itinere in Galliam suscepto in urbem ad comitia habenda revocavit. - 26. operibus perfectis — profectis quod vulgo legitur, sensu caret. Sardicam, urbem in Masia sitam hic intelligendum esse Debros. statuit. 27. Domitium proconsulem etc. hoc ad bellum Sertorianum et quidem ad Metellum pertinet, qui Sertorii artibus fatigatus, Domitium ad auxilium sibi ferendum invitaverat; vide supra pag. 5. sq. -28.- Sanctus aliter et ingenio validus. Catuli ingenium his verbis describi putat Debr. Sed idem hunc locum etiam in Marii et Sullæ inimicitiis illustrandis adhibet. -29.- gens raro egressa finis suos, quod in multas gentes barbaras cadit, Debr. ad Thraciæ gentes describendas pertinere opinatur, |