Immagini della pagina
PDF
ePub

amantissimus: 1487a filii). Simil.: 9375, 2: mei a. 24 441a, a 2: sui a.

31665 add., 9: amantissimus eius (i. pater 19753a, 3sq.: a. viri sui. 23 308, 7: sui a. 27088, 2: a. familiae. 28809a, 7: sui a. 12056° Bue. sui a.... 12526, 3 sq.: sui a. 13293, 5sq.: mei a. 31665 add. (adn. ad n. 1487), 6sq.: a. sui, ibid. 9: 31955d+, 10: sui a. 35912, 2sq.: mei a. Sine genetivo

C. L. E. II n. 1026, 5: 20935, 4sq.: sui a.

a. eius, 13: a. sui.

obiectivo pronominis his locis offendi quibus quin secundum totum enuntiati sensum pro passivo habendum sit non dubium est:

9450 (a. circ. 68), 4. 13849, 5sq. 14075, 20243d, 4 sq. 21952,

amantissimus: 1516 (litt. s. III. f. exeunt.), 9sq. 2902, 7. 7290d (monum. Volusior. a. 40-60: Th. Mommsen), 9. 8098d (I. circ. saec.), 7 sq. 8476 a, 7 sq. 9275, 8 sqq.: amantissim(a)e desiderantissim(a)e. 9987d 33819, 2sq. 12466a, 3. 12473, 4. 13364a, 4 sq. 1 sq. 14448a, 6 sq. 15483, 5. 17469a, 7 sq. 18208d, 4 sq. 5 sq. 22165a, 3 sqq. 22293a, 2 sqq. 22912, 4 sqq. 24825, 3 sq. 26478a, 1 sqq. 27268, 6 sq. 28178, a 9; b 5. 30462 (fr.), 2. 30546 (fr.), 3. 30557 (fr.), 15, 3. 34893, 48q. 35868, 98q.

desiderantissimus: 2651a, 6. 3512, 5. 5367 (ineunt. imp. aet.), 4. 5445 (ineunt. imp. aet.), 3 sqq. 8572,8sq. 9275, 6 sqq. 9992, 3 sq. 11373a, 3 sq 17426d, 4. 20885, 3 sqq. 24043a, 3 sq. 24294, 6 sqq. 24 652a, 3. 35599a, 4 sq.

reverentissimus: 1678 (a. f. 438), 7. 10853, 3 sqq. 18129, 6 sq. 201584 (circ. p. a. 98), 2 sqq. 20257, 4 sq. 27831a, 6 sq.

Quodsi Buechelerus 1. 1. ut hanc singularitatem explicet, vim quandam passivam participio praesentis activi inesse arbitratur, miramur quod nusquam positivus 'amans' simili significatione atque amatus offenditur. Ergo mea quidem sententia etiam in hac re similitudinem formarum amatissimus' seu 'amandissimus' (quae non obviam fieri nisi positivo amatus et Amandus [cogn.] sane quidem concedendum est, at reperitur desideratissimus!) et amantissimus quae celeriter pronuntiantibus simillimae videntur, ad formam illam amantissimus etiam significatione cum forma amatissimus' (squ 'amandissimus') aequandam valuisse censendum est. Simile quid in formis idem item et ast at p. 15sq. observavimus.

§ 75. Participium perfecti passivi cum verbo 'habere' etiam optima aetate hic illic constructum sed recentioribus temporibus magis et magis pullulans, ita ut in linguis quas vocant Romanensibus tempora praeterita ita formentur,1) hic habes: 102334 (a. 211), 10sq.: quod conductum habet Sulpicianus. 33747 (lex horreorum, fort. aet. Nervae: Th. Mommsen), 8: quisquis in his horreis conductum habet. Simil. ibid. 10 atque 11: conferas velim quod Thielmann 1. c. p. 420 sq. et 536 de formula conductum habeo dicit, qui eam iam ante Varr. et Cic. formatam esse contendit. Huc relatum velim 20289, 11sq.: si quis hoc monumentum socciorum (sic) vendiderit sive donatum fecerit, inferet aerario.

1) Ph. Thielmann, A. L. L. II p. 372sqq. et p. 509 sqq. Schmalz p. 317. Anglade p. 88. Bonnet p. 689 sq.

F. De supino.

§ 76. Supinum semel tantum repperi: 21158 (a. u. c. 742), 3: hoc (i. huc) mansum veni.1) Quodsi in libro Roenschii qui inscriptus est 'Itala und Vulgata' 2) sub voce 'Supinum auf um für den Infinitiv' allata est Gruter. inss. 827, 5 C. I. L. VI 26355, 3 sqq. ad hoc sepulchrum itum ambitum omni tempori permissum est aliaque exempla ex Grutero sumpta, virum doctissimum valde erravisse puto, quia itum aditum ambitum genere mutato (cf. supra § 6) sunt subiecta enuntiati; idem vitium velim corrigas apud v. d. Meyer-Lübke.3)

Caput V.

De reliquis syntaxeos partibus.

A. De adverbio et adiectivo.

§ 77. Adverbia cum copula 'esse' hic illic secundum volgarem et familiarem consuetudinem iunguntur): 9792, 3: si est aliquit in infernas partes bene. 10281, 1 sqq.: C. Servienius . . . Severae uxori ... q(uae) mecum annis (tot) (sc. vixit) in quibus semper mihi bene fuit cum illa. 27907, 2sq.: sit tibi felicius. 20869a, 8 sqq.: bonis convenientibus bene est (i. bonis bene: Th. Mommsen). 21200a e Bue. C. L. E. II n. 973, 2: si quicquam humanitus in test.

§ 78. Adiectiva pro adverbiis 5) saepius occurrunt quam ut omnes loci enumerari possint; satis est conferre: 31066, 3sq.: ut possis salbus sanus ad tuos reverti: cogita de 'sain et sauf' (sanus et salvus) linguae francogallicae. 18891a, 3sq.: vixit 18891a, 3sq.: vixit... parum felix: sim. saepius apud verbum 'vivere.' C: 36426dc, 2: vixere fideles. 29642dc Bue. C. L. E. II n. 1292, 1sq.: dulcis aput Manes, Zoe benedicta, moraris, tu secura iaces: fort. metri gratia. 1199dpc b Bue. C. L. E. II n. 899 (a. circ. 565), 5: ite igitur faciles per gaudia vestra Quirites (sc. per pontem).

Adverbium pro attributo 6): 36038a, 2 sq.: alumno quando Aureliae.

B. De quibusdam coniunctionibus et particulis. § 79. a) Ut consecutivum' in optimo sermone latino negationem ducit 'non', sed et inde a Tacito apud scriptores et in titulis urbanis habes 'ut ne' vel 'ne' consecutivum ortum fortasse

1) Schulze g. et 1. p. 22.

2) p. 432.

3) p. 490.

4) Schmalz p. 280. Ap. Petron.: Ludwig p. 32 sq.

5) Ziemer p. 89. Hoffmann p. 112 sq.

[ocr errors]

6) Draeger I2 p. 131 sq. Riemann2 p. 242 sqq. Hoffmann p. 113.

[ocr errors]
[ocr errors]

ex sensu finali, qui facile cum illo confundi contaminarive potuit1), his locis: ut ne: 10701a, 6: ita ut ne de nomine suo aut familiae exeat. 20061, 48qq. ita ut ne quis alienasse velit. 22303a, 6: ita ut ne de nomine exeat. 15221, 78q.: ita ut hoc sepulchrum ne unquam de nominibus exiat. 15640, 5sq.: ita ut ni (i. ne) . coeant sed ut Ne: 10682, 10sq.: ita ne liceat

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

vendere vel donare. 17301d, 7 sqq.:

ne in hoc monimento post obitum meum ne qua donatio ab aliquo fiat. 17992, 8sqq.: quitquit iuris est eius sepulchri, ita ne vendere liciat set (sic) colere. Similiter ita ne': 18107da, 9sq. 22208, 7. 22348d, 5. 24378, 10. 26 940a, 6 sqq. 26 943, 6 sq. 27593, 4. 29908, 5 sq. 26445, 9sqq.: huic munimento intercedet lex ne donatio fiat. 29909, 6 sqq.: et ne veneat ne fiduciare liceat nec de nomine exire liceat.

b) Negativam particulam 'non' pro 'ne' apud optativum prisca et optima aetate raro, postea fusius usurpatam) habes his locis: 20459, 5 sqq.: si quis titulo manus intulerit non illunc recipiat tellus. 36 467, 5 sqq. qua (sic, pro quae' sc. ossa) si quis violaverit. . . opto ei ut cum dolore corporis longo tempore vivat et cum mortuus fuerit inferi eum non recipiant.

c) Particulam negativam 'ne' apud imperativum futuri pro 'noli' et infinitivo vel 'ne' et coniunctivo perfecti3) habes: 29948 Bue. C. L. E. I n. 18, 1sq.: me tangito o mortalis: est sermo poeticus et volgaris.

C

§ 80. Negationem iteratam ita ut sensus negativus non solum non tollatur sed etiam augeatur, sermoni plebeio omnium quotquot sunt linguarum communem1) repperi his locis: 17408a, 4 sqq.: de qua (i. uxore) numqua nihil quaestus sum. 17677, 5sq.: qui in die(m) mortis sue nunquan nemine lesit. Huc refer 22518, 7 sqq.: et ne quis ea loca

[ocr errors]

neque vendere neque

[ocr errors]
[ocr errors]

neque

munimentu veto veniri neque donari.

possit. 14344, 5 sq.: hoc 36629, 7: apsit a vobis ne sic pona

mini, quibus locis sensus negativus particula negativa confirmatur.

§ 81. Regula optimorum scriptorum quae fertur de coniungendis tribus vel pluribus nominibus parum servata est, veluti: 5346a (ineunt. imp. aet.), 5sq.: mensa(m) marmoriam (sic), picturas in pari(ete) circa et pavimenta in plano. 1179o (aet. Val. et Gratian.), 6: testacio picturis ac statuis. Sim. 1188P 31257 add. (aet. Arcad. et Honor.), 3. 1189o (eiusd. aet.), 3. 1190pd (eiusd. aet.), 3. 1683pd (a. f. 334), 6 sq.: meritum nobilitatis

1) Schmalz pp. 404. 356.

noctem.

2) Landgraf p. 136 sq. Schmalz p. 330, coll. Petron.: non perdamus Bue. ad C. L. E. I n. 198: 'non pro 'ne' plebeium'. Goelzer p. 435. 3) Landgraf p. 243. Schmalz p. 332 sq. Norden ad aen. VI v. 544 (ne saevi). Ap. Livium: Riemann2 p. 259 (ne timete).

4) Schmalz p. 456: Plaut., Ennius, Terent., Cato. Ziemer p. 141. Ludwig p. 39. Guericke p. 59 (Petron. c. 42: neminem nihil boni facere oportet). Roensch It. p. 446.

eloquii iustitiae atque) censurae. Sim. 1698o (a. 377), 11sq. (atque). 1725o (a. 441–445), 6 sq.: integritate censura et moderatione. 1751o — 31922 (a. (a. 378), 11sq.: per Illyricum Italiam et Africam. 16451, 28q.: liberteis libertabus et familiae. Atque et pro simplici et exstat: 212794, a 4 sq.: Veneria fecit liber(to) bene merenti atque et dulcissimo et nutritori filiorum. 22073, 4sqq.: patri dulcissimo pientissimo adq(u)e et dignissimo. Que abundanter additum est1): 12607/8+?, 18qq.: D. M. parentes filiabusque dulcissimis voluistis nobis esse inimicas. Sed multo saepius structura et (e. g. 'posteris') que reperitur, orta fortasse contaminatis structuris et posteris et pergrata et usitatissima posterisque: 10294 (a. p. C. 5), 11: et sociumq(ue) eum adsciver(unt). 8523, 6 sqq.: fecerunt sibi utriusque suorum et posterisque (sic) eorum. 8606a, 4sqq.: se vibus fecit sibi et suisque libertis. Simil. 1946, 5. 13735°, 4 sq. Bue. C. L. E. I n. 833. 21 033, 5. 21 100a, 4. 22006a, 48qq. 22047, 68q. 22053, 2 sqq. 23 409, 58q. 23 803, 4 sq. 22651, 4. 23838, 7sq. 24025, 8 sq. 24445, 3 sq. 25615, 6. 27378, 48q. 27964d, 7. 34 702, 5 sqq. 35549, 6. 35757, 5. 35 964, 6 sq.

1) Cf. Leo, de Ciri carmine coniectanea, Gotting. 1902, p. 7.

Chemnitz.

Guilelmus Konjetzny.

Zu den Gerundivkonstruktionen.

(Vgl. Arch. XV 56 ff.)

Die Umschreibung einer vollzogenen Handlung durch ein Verbum des Meinens im Präteritum mit einem gerundivischen Objektsatz, eines von den Charakteristiken des spätlateinischen Kanzleistils, ist, wie ich a. a. O. auseinandergesetzt habe, auch in der früheren Latinität überall da anzutreffen, wo eine Handlung vom Standpunkte des Trägers derselben als eine gerechtfertigte, wohlbegründete hingestellt werden soll. Es ist gewissermaßen eine höflich zurückhaltende Umschreibung der einfachen Handlung. So wird es nicht wunder nehmen, daß z. B. in den Briefen des jüngeren Plinius an Traian während seiner Statthalterschaft in Bithynien diese Phrase auffallend häufig erscheint, nämlich 18 mal, gegenüber drei Fällen in sämtlichen übrigen Büchern (4, 13, 10. 5, 3, 1. paneg. 70); Plinius gebraucht sie zur Mitteilung von Entscheidungen, die in seiner Instruktion nicht ausdrücklich vorgesehen sind und für die er sich nachträglich die Billigung, bezw. Bestätigung des Kaisers erholen will. So epist. 27 in ministerio eius relinquendos (milites) existimavi, wo er ohne Umschreibung fortfährt: 'quin etiam ... addidi duos equites' und hinzufügt: 'in futurum quid servari velis rogo rescribas'. 43, 2: legatum . . . retinendum, psephisma autem mittendum putavi misi, worauf denn auch Traian, epist. 44, von einem 'psephisma per te missum' spricht. 43, 2 haec ... circum

352

O. Hey: Zu den Gerundivkonstruktionen. cidenda existimavi. 58, 4 nihil decernendum putavi. Ähnlich 59 (zweimal). 63. 65, 2. 67, 1; 2. 68. 74, 2. 75, 2. 96, 5. 110, 2. Desgleichen im Nebensatz: epist. 21 hoc in causa fuit quo minus statim revocandos putarem quos habet. 75, 2. 81, 5. Daß die gleiche Phrase auch von anderen Personen gebraucht wird, ist selbstverständlich: epist. 114, 2 me quidam ex censoribus consulendum putaverunt, welcher Wendung in Traians Antwort, epist. 115, entspricht: censoribus consulentibus. Daher auch der Kaiser an seinen Statthalter, 82, 1: de quo me consulendum existimasti. Anders aufzufassen ist epist. 3, 2 cum postea consul designatus censuisset agendum nobiscum, wo es sich nur um den Vorschlag zu einer Handlung handelt, wie überhaupt censere bei Plinius ausschließlich im streng technischen Sinne der Meinungsäußerung im Senat erscheint. Zu beachten sind dem Gerundiv entsprechende Wendungen, wie 3, 2 convenientissimum esse ... putavi ... non repugnare, oder 83 fas non putavi negare, oder 114, 3 necessarium existimavi consulere te quid servandum putares, wo augenscheinlich das Gerundiv variiert werden soll. Es liegt in der Natur der Sache, daß der Kaiser selber solche Wendungen nicht gebraucht: er hat nichts vorsichtig und rechtfertigend zu umschreiben. Etwas ganz anderes ist es, wenn er mit dem Präsens oder Futur eine Entschließung kundgibt: 66, 2 et ideo nec adsertionem denegandam iis qui ex eiusmodi causa in libertatem vindicabuntur puto neque ipsam libertatem redimendam pretio alimentorum. 91. 113. 116, 1. Vgl. 78, 1 si Juliopolitanis succurrendum . . . putaverimus (sachlich succurrerimus), onerabimus nos exemplo. Ganz entsprechend gebraucht denn auch Plinius die Konstruktion in Hinsicht auf kaiserliche Entschließungen; so in der formelhaften Verbindung: 33, 1 dispice an instituendum putes; 54, 2 dispice .. ́. numquid minuendum... putes. 77, 2. 92 (vgl. auch die Umschreibung 2.92 des Gerundivs 17, 5 dispice an necessarium putes mittere); und in anderen Verbindungen: 56, 5 ut te consulerem reddendum eum poenae suae an gravius aliquid . . . constituendum putares. 110, 2. 116, 1. So umgekehrt der Kaiser zu seinem Statthalter, 60: ut minus de eo audiendum putes.

München.

O. Hey.

« IndietroContinua »