Immagini della pagina
PDF
ePub

priore anno fuerat ac per eum ad senatum delata nec tamen ullo senatus consulto notata, quia patres ordinem publicanorum in tali tempore offensum nolebant. populus severior vindex 13 fraudis erat, excitatique tandem duo tribuni plebis Spurius et L. Carvilii cum rem invisam infamemque cernerent, ducentum milium aeris multam M. Postumio dixerunt. cui certandae 14 cum dies advenisset, conciliumque tam frequens plebis adesset, ut multitudinem area Capitolii vix caperet, perorata causa una 15 spes videbatur esse, si C. Servilius Casca tribunus plebis, qui propinquus cognatusque Postumio erat, priusquam ad suffragium tribus vocarentur, intercessisset. testibus datis tribuni 16 populum summoverunt, sitellaque lata est, ut sortirentur, ubi Latini suffragium ferrent. interim publicani Cascae instare, ut 17 concilio diem eximeret; populus reclamare; et forte in cornu

cae oder peculatus), durch welche der Kläger der Gemeinde das ihr Entwendete wiederverschaffen wollte. Wie bedeutend die Stellung und der Einfluss der publicani damals war, ersieht man daraus, dass der Praetor die Sache dem Senat vorlegte, und dieser den Process niederschlug. Die Tribunen riefen nun den Postumius vor das Volksgericht und klagten auf eine multa.

notata] geahndet'; das notare ist eig. Sache des Censors, welcher den Namen eines Bürgers im Protokoll mit einem "Kennzeichen' versieht, d. h. mit einer tadelnden Bemerkung. Ebenso sagt der Consul 24, 16, 11 neminem nota strenui aut ignavi militis notasse volui

=

ich habe niemanden als brav oder feig 'kennzeichnen' wollen.

offensum nolebant] ein Beweis, dass die Staatspächter schon damals eine wichtige Rolle im Staatsleben spielten.

13. que] explicativ 'und zwar', so auch 12, 13; 26, 9 cotidianaque 'und so', eben so 34, 6 und 10.

tandem] deutet an, dass sich nicht sogleich einer fand, der die Anklage erheben wollte.

aeris] näml. assium, und zwar ist der Libralas (aes grave) zu verstehen (wie 12, 12), nach welchem die gerichtlichen Strafen (und die Ausgaben für den Cultus) bemessen wurden. legten ihm

=

multam dixerunt] auf' (dictierten ihm zu), eig. 'kün

[ocr errors]

digten ihm an' (vgl. diem dicere). Hiergegen legt der Betroffene Berufung ein, und so kommt es zur Verhandlung vor dem Volke; vgl. 40, 42, 9 multa duumviro dicta, deque ea, cum provocasset, certatum ad populum.

14. cui certandae] als der Tag 'für die öffentliche Verhandlung über diese' (multa) gek. war. multam certare ist ein gerichtlicher Ausdr., den wir nur noch bei Dichtern finden, z. B. bei Horaz (Sat. 2, 5, 27) foro si res certabitur.

concilium plebis] eben so § 19 und 4, 4; concilium populi (21, 14, 1) ist Versammlung des Gesammtvolkes. Liv. gebraucht letzteren Ausdruck gern von politischen Versammlungen fremder Völker, von römischen dagegen contio.

15. perorata] d. h. als nun das Urtheil gefällt werden sollte und zum suffragium geschritten wurde. Die Verhandlung nimmt vier Termine in Anspruch: Anklage, Strafnormierung, Zeugenverhör, Reden des Klägers und Beklagten. Hier scheinen gegen die Regel die Zeugen zuletzt vorgefordert zu sein; s. § 16.

=

16. sitella] = urna zum Loosen (ut sortirentur, näml. tribuni), ubi in qua tribu die Latini, d. h. die in Rom sich aufhaltenden Bewohner latinischer Municipien, abstimmen sollen.

17. diem eximeret] er solle der Versammlung den Tag wegnehmen, d. h. er solle "die Vers. auflösen'

primus sedebat Casca, cui simul metus pudorque animum ver18 sabat. cum in eo parum praesidii esset, turbandae rei causa publicani per vacuum summoto locum cuneo inruperunt iur19 gantes simul cum populo tribunisque. nec procul dimicatione res erat, cum Fulvius consul tribunis 'nonne videtis' inquit 'vos in ordinem coactos esse et rem ad seditionem spectare, 4 ni propere dimittitis plebis concilium'? plebe dimissa senatus vocatur, et consules referunt de concilio plebis turbato vi at2 que audacia publicanorum: M. Furium Camillum, cuius exilium ruina urbis secutura fuerit, damnari se ab iratis civibus pas3 sum esse; decemviros ante eum, quorum legibus ad eam diem viverent, multos postea principes civitatis iudicium de se po4 puli passos: Postumium Pyrgensem suffragium populo Romano extorsisse, concilium plebis sustulisse, tribunos in ordinem coegisse, contra populum Romanum aciem instruxisse, locum occupasse, ut tribunos a plebe intercluderet, tribus in suffra5 gium vocari prohiberet. nihil aliud a caede ac dimicatione continuisse homines nisi patientiam magistratuum, quod cesserint in praesentia furori atque audaciae paucorum, vincique 6 se ac populum Romanum passi sint et comitia, quae reus vi atque armis prohibiturus erat, ne causa quaerentibus dimica

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

plebes ad defectionem spectat 'hat es abgesehen auf.

4, 1. referunt] die Sache wird vor den Senat gebracht, weil das eigenmächtige Verfahren der publicani die Sicherheit des Staates gefährdet.

2. secutura fuerit] direct secutura fuit, eig. 'zu folgen gehabt hat' d. h. bestimmungsmässig folgen sollte'. 3. de se] die Stellung dieser beiden Wörtchen ist zu beachten; vgl. 5, 10 ex Sicilia litterae ein aus S. gekommener'. 8, 1 duarum nobilissimarum in Italia Graecarum civitatium. 15, 17 in se, u. s. w. Vgl. zu 9, 2.

4. in ordinem coegisse] s. zu 3, 19. 5. continuisse] wegen der Constr. vgl. 3, 50, 1 nuntiant decemviris, ut omni ope ab seditione milites conti.neant.

in praesentia] s. zu 35, 7.
furori] s. zu 37, 11.

6. prohibiturus erat] nicht die er zu hindern im Begriff war', sondern 'die er gehindert haben würde', näml. nisi comitia sustulissent, also

=

dem irrealen prohibuisset, für welches Livius nicht selten die Praeterita der Conj. periphr. im Ind.

tionem daretur, voluntate ipsi sua sustulerint. haec cum ab 7 optimo quoque pro atrocitate rei accepta essent, vimque eam contra rem publicam et pernicioso exemplo factam senatus decresset, confestim Carvilii tribuni plebis omissa multae certa- 8 tione rei capitalis diem Postumio dixerunt ac, ni vades daret, prendi a viatore atque in carcerem duci iusserunt. Postumius vadibus datis non adfuit. tribuni plebem rogaverunt, plebesque 9 ita scivit, si M. Postumius ante Kal. Maias non prodisset citatusque eo die non respondisset neque excusatus esset, videri eum in exilio esse, bonaque eius venire, ipsi aqua et igni placere interdici. singulis deinde eorum, qui turbae ac tumultus 10 concitatores fuerant, rei capitalis diem dicere ac vades poscere coeperunt. primo non dantis, deinde etiam eos, qui dare pos- 11 sent, in carcerem coiciebant; cuius rei periculum vitantes plerique in exilium abierunt.

Hunc fraus publicanorum, deinde fraudem audacia prote- 5

setzt; z. B. 23, 40, 8 perventurus erat, ni Manlius eum continuisset.

voluntate ipsi sua] im Gegensatz zu dem vorhergehenden vi atque armis, wobei voluntas der stehende Ausdruck ist. Die Verbindung kehrt oft wieder, z. B. 22, 38, 3 sua voluntate ipsi inter sese coniurabant. Daneben bedient sich Liv. gern des Part. volens (Exwv), z. B. 21, 39, urbem, quia volens in amicitiam non veniebat, vi expugnarat.

7. ab optimo quoque] 'von allen wahren Patrioten', was darauf schliessen lässt, dass einige Bedenken getragen haben, sich mit den publicani zu überwerfen.

contra_rem publicam] s. zu § 1. 8. multae certatione] s. zu 3, 14. rei capitalis] sie klagten ihn einer Sache an, bei der es sich um das Leben handelte, auf Tod und Leben', nämlich perduellionis. Das Wort perduellio, vom steigernden per und duellis Feind (vgl. bellum -duellum) abgeleitet, bedeutet hohe Feindschaft, und zwar speciell gegen den Staat, daher Aufruhr, Hochverrath.

9. vades] vadimonium ist die durch Bürgen gegebene Versicherung, an einem bestimmten Tage vor Gericht zu erscheinen. Postumius non adfuit d. h. vades deseruit (39, 41, 7).

plebesque ita scivit] das folgende

=

Plebiscit spricht aus, dass wenn
Postumius an dem festgesetzten Ter-
mine nicht erschiene, das Volk be-
schliesse (videtur
placet), derselbe
sei verbannt. Diese Entäusserung
der civitas bestätigen die Tribus im
voraus; der Verkauf der Güter des
Ausgestossenen war alsdann gesetz-
liche Consequenz. Aehnlich heisst
es 26, 3, 12 postquam dies comi-
tiorum aderat, Cn. Fulvius (reus)
exulatum Tarquinios abiit. id ei
iustum exilium esse scivit plebs.

10. turbae ac tumultus] Allitteration; ähnlich 13, 10 per tumultum ac trepidationem. 25, 9 und 40, 10 terrore ac tumultu. Vgl. 18, 1 territi et trepidi, ferner 18, 2. 2, 1. 38, 8 u. a.

11. non dantis] weil sie nicht im Stande waren, Bürgen zu stellen.

in carcerem coniciebant] um ihnen die Auswanderung unmöglich zu machen.

5, 1-10. Oberpriesterwahl. Militairische Aushebung.

5, 1. deinde] ein Asyndeton, welches wir in der Uebersetzung nicht beibehalten können: 'und die hinterdrein. .'; auch die Stellung von audacia ist auffallend, wie 7, 7, wo castris supra Suessulam zusammengehört. 12, 3 cong. tal. librorum. 12, 5 praedicta erat. 39, 7 in altera transcursum castra ab Romanis est.

5 urbanae prioris anni datae. Ti. Sempronio Graccho et P. Sempronio Tuditano imperium provinciaeque, Lucani et Gallia, cum 6 suis exercitibus prorogatae, item P. Lentulo qua vetus provincia in Sicilia esset, M. Marcello Syracusae et qua Hieronis regnum fuisset; T. Otacilio classis, Graecia M. Valerio, Sar7 dinia Q. Mucio Scaevolae, Hispaniae P. et Cn. Corneliis. ad veteres exercitus duae urbanae legiones a consulibus scriptae, summaque trium et viginti legionum eo anno effecta est. 8 Dilectum consulum M. Postumii Pyrgensis cum magno 9 prope motu rerum factum impediit. publicanus erat Postumius, qui multis annis parem fraude avaritiaque neminem in civitate habuerat praeter T. Pomponium Veientanum, quem populantem temere agros in Lucanis ductu Hannonis priore anno ceperant 10 Carthaginienses. hi, quia publicum periculum erat a vi tempestatis in iis, quae portarentur ad exercitus, et ementiti erant falsa naufragia et ea ipsa, quae vera renuntiaverant, fraude 11 ipsorum facta erant, non casu. in veteres quassasque naves paucis et parvi pretii rebus impositis, cum mersissent eas in alto exceptis in praeparatas scaphas nautis, multiplices fuisse 12 merces ementiebantur. ea fraus indicata M. Aemilio praetori

6. qua Hieronis regnum fuisset] ähnlich schon im vorigen Jahre; s. 24, 44, 4 prorogata imperia provinciaeque: M. Claudio Sicilia finibus eis, quibus regnum Hieronis fuisset, Lentulo propraetori provin

cia vetus.

Hispaniae] Plur., obgleich die Theilung in H. citerior und ulterior erst später von den Römern eingeführt wurde; ebenso 36, 16.

P. et Cn. Corneliis] s. zu 32, 1. 7. summa] wenn man annimmt, dass Claudius Nero nur eine Legion von Varro übernimmt (§ 4), so bleiben für Spanien 3 Legionen übrig; vielleicht war dies thatsächlich so nach 32, 7: ita inter se diviserunt (copias), ut P. Cornelius duas partes exercitus duceret, Cn. Cornelius cum tertia parte bellum gereret.

=

effecta est] expleta est; eben so 24, 29, 2 secuti multi ex mercennariis auxiliis quattuor milia armatorum effecerunt.

3, 8-4. Process des M, Postumius aus Pyrgi in Etrurien.

8. cum magno prope motu] wegen der Stellung als Attribut zu factum

[blocks in formation]

factum, quod magnus prope motus rerum secutus est. motus rerum = perturbatio rerum (24, 28, 1).

impediit] insofern die Consuln veranlasst wurden, die Aushebung zu unterbrechen und mit dem Senate wegen der Massregeln zu berathschlagen, die zur Herstellung der Ruhe erforderlich waren; s. 4, 1.

[ocr errors]
[ocr errors]

10. a vi tempestatis] diese Worte sind eng mit periculum zu verbinden: 'die von . drohende' Gefahr war publicum reipublicae, traf den Staat, d. h. den etwa durch . . angerichteten Schaden trug der Staat; vgl. 4, 25, 6 a penuria frumenti periculum fuit. Bei Lieferungen für die Armee war dies eine gewöhnliche Bedingung der Lieferanten.

falsa] ist bei ementiti erant überflüssig und nur als Gegensatz zu dem folgenden vera hinzugefügt.

11. quassas] eine dichterische Form, für welche Liv. sonst quassatus anwendet.

12. indicata] von irgend einem Bürger in Form einer Privatklage auf Betrug, Veruntreuung öffentlichen Gutes (furtum pecuniae publi

priore anno fuerat ac per eum ad senatum delata nec tamen ullo senatus consulto notata, quia patres ordinem publicanorum in tali tempore offensum nolebant. populus severior vindex 13 fraudis erat, excitatique tandem duo tribuni plebis Spurius et L. Carvilii cum rem invisam infamemque cernerent, ducentum milium aeris multam M. Postumio dixerunt. cui certandae 14 cum dies advenisset, conciliumque tam frequens plebis adesset, ut multitudinem area Capitolii vix caperet, perorata causa una 15 spes videbatur esse, si C. Servilius Casca tribunus plebis, qui propinquus cognatusque Postumio erat, priusquam ad suffragium tribus vocarentur, intercessisset. testibus datis tribuni 16 populum summoverunt, sitellaque lata est, ut sortirentur, ubi Latini suffragium ferrent. interim publicani Cascae instare, ut 17 concilio diem eximeret; populus reclamare; et forte in cornu

cae oder peculatus), durch welche der Kläger der Gemeinde das ihr Entwendete wiederverschaffen wollte. Wie bedeutend die Stellung und der Einfluss der publicani damals war, ersieht man daraus, dass der Praetor die Sache dem Senat vorlegte, und dieser den Process niederschlug. Die Tribunen riefen nun den Postumius vor das Volksgericht und klagten auf eine multa.

notata] geahndet'; das notare ist eig. Sache des Censors, welcher den Namen eines Bürgers im Protokoll mit einem "Kennzeichen' versieht, d. h. mit einer tadelnden Bemerkung. Ebenso sagt der Consul 24, 16, 11 neminem nota strenui aut ignavi militis notasse volui

ich habe niemanden als brav oder feig 'kennzeichnen' wollen.

offensum nolebant] ein Beweis, dass die Staatspächter schon damals eine wichtige Rolle im Staatsleben spielten.

13. que] explicativ 'und zwar', so auch 12, 13; 26, 9 cotidianaque 'und so', eben so 34, 6 und 10.

tandem] deutet an, dass sich nicht sogleich einer fand, der die An-, klage erheben wollte.

aeris] näml. assium, und zwar ist der Libralas (aes grave) zu verstehen (wie 12, 12), nach welchem die gerichtlichen Strafen (und die Ausgaben für den Cultus) bemessen wurden. multam dixerunt] legten ihm auf' (dictierten ihm zu), eig. 'kün

=

digten ihm an' (vgl. diem dicere). Hiergegen legt der Betroffene Berufung ein, und so kommt es zur Verhandlung vor dem Volke; vgl. 40, 42, 9 multa duumviro dicta, deque ea, cum provocasset, certatum ad populum.

14. cui certandae] als der Tag 'für die öffentliche Verhandlung über diese' (multa) gek. war. multam certare ist ein gerichtlicher Ausdr., den wir nur noch bei Dichtern finden, z. B. bei Horaz (Sat. 2, 5, 27) foro si res certabitur.

concilium plebis] eben so § 19 und 4, 4; concilium populi (21, 14, 1) ist Versammlung des Gesammtvolkes. Liv. gebraucht letzteren Ausdruck gern von politischen Versammlungen fremder Völker, von römischen dagegen contio.

15. perorata] d. h. als nun das Urtheil gefällt werden sollte und zum suffragium geschritten wurde. Die Verhandlung nimmt vier Termine in Anspruch: Anklage, Strafnormierung, Zeugenverhör, Reden des Klägers und Beklagten. Hier scheinen gegen die Regel die Zeugen zuletzt vorgefordert zu sein; s. § 16.

=

16. sitella] - urna zum Loosen (ut sortirentur, näml. tribuni), ubi in qua tribu die Latini, d. h. die in Rom sich aufhaltenden Bewohner latinischer Municipien, abstimmen sollen.

17. diem eximeret] er solle der Versammlung den Tag wegnehmen, d. h. er solle 'die Vers. auflösen'

« IndietroContinua »