Immagini della pagina
PDF
ePub

16 caesa ex insidiis scribit. apud omnis magnum nomen Marcii ducis est. et verae gloriae eius etiam miracula addunt, flammam ei contionanti fusam e capite sine ipsius sensu cum 17 magno pavore circumstantium militum, monimentumque victoriae eius de Poenis usque ad incensum Capitolium fuisse in templo clipeum Marcium appellatum cum imagine Hasdrubalis. 18 Quietae deinde aliquamdiu in Hispania res fuere utrisque post tantas in vicem acceptas inlatasque clades cunctantibus periculum summae rerum facere.

40 Dum haec in Hispania geruntur, Marcellus captis Syracusis cum cetera in Sicilia tanta fide atque integritate composuisset, ut non modo suam gloriam sed etiam maiestatem populi Romani augeret, ornamenta urbis, signa tabulasque, 2 quibus abundabant Syracusae, Romam devexit, hostium quidem illa spolia et parta belli iure; ceterum inde primum initium mirandi Graecarum artium opera licentiaeque hinc sacra profanaque omnia vulgo spoliandi factum est, quae postremo in

16. miracula addunt] wie von hervorragenden Personen bei besonders denkwürdigen Thatsachen u. a. nicht selten wunderbare oder sagenhafte Züge berichtet werden; so vom Tempel der Juno Lacinia, dass sich die Asche auf dem Altar auch beim Wehen des Windes nicht rege (24, 3, 7); nach der Schlacht an der silva Arsia die Stimme des Silvanus, es sei ein Etrusker mehr gefallen (2, 7, 2); nach der Eroberung der Burg durch die Sabiner (1, 11, 8) additur fabula, pigisse eam (die Tarpeia), quod in sinistris manibus haberent.

[ocr errors]
[ocr errors]

pe

[merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

40, 2. primum initium] primum steigert den in initium liegenden Begriff und findet sich oft mit demselben verbunden, z. B. 6, 12, 10 intentus ad primum initium moti certaminis.

mirandi] in dem mirari sahen die Römer das Entstehen der Liebhaberei für etwas, und vor dieser warnte Cato seine Landsleute; s. 34, 4, 4 infesta, mihi credite, signa ab Syracusis inlata sunt huic urbi. iam nimis multos audio Corinthi et Athenarum ornamenta laudantis mirantisque et antefixa fictilia deorum Romanorum ridentis.

artium] der Plur., weil an mehrere Künste zu denken ist, wie schon § 1 durch signa tabulasque angedeutet wird.

hinc] 'hiernach' oder 'in Folge dessen, ein Gebrauch, der nach Liv. allgemeiner wird.

postremo] obwohl Liv. wiederholt auf den verderblichen Einfluss hinweist, den die Berührung mit Asien und Griechenland auf die Römer ausgeübt habe, und speciell von dem Heere des Cn. Manlius Vulso sagt, es habe (im J. 187 v. Chr.) aus dem Orient die Weichlichkeit, Schwelgerei u. s. w. nach Rom verpflanzt (39, 6, 7), so wurde die Sittenverderbnis doch erst um 100 Jahre später allgemein, als Sullas Heere

Romanos deos, templum id ipsum primum, quod a Marcello eximie ornatum est, vertit. visebantur enim ab externis ad 3 portam Capenam dedicata a M. Marcello templa propter excellentia eius generis ornamenta, quorum perexigua pars comparet. legationes omnium ferme civitatium Siciliae ad eum 4 conveniebant. dispar ut causa earum, ita condicio erat. qui ante captas Syracusas aut non desciverant, aut redierant in amicitiam, ut socii fideles accepti cultique; quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt. erant tamen haud parvae reliquiae belli circa Agrigentum Ro- 5 manis, Epicydes et Hanno duces reliqui prioris belli et tertius novus ab Hannibale in locum Hippocratis missus, Libyphoenicum generis Hippacritanus Muttinen populares vocabant -, vir inpiger et sub Hannibale magistro omnis belli artes edoctus. huic ab Epicyde et Hannone Numidae dati auxiliares, 6 cum quibus ita pervagatus est hostium agros, ita socios ad retinendos in fide animos eorum ferendo in tempore cuique auxilium adiit, ut brevi tempore totam Siciliam impleret no- 7 minis sui, nec spes alia maior apud faventis rebus Carthaginiensium esset. itaque inclusi ad id tempus moenibus Agri- 8 genti dux Poenus Syracusanusque non consilio Muttinis quam fiducia magis ausi egredi extra muros ad Himeram amnem posuerunt castra. quod ubi perlatum ad Marcellum est, ex- 9

[blocks in formation]

des Landes) und Puniern; daher § 12 degenerem Afrum, was in dem Zusammenhange genauer degenerem Poenum heissen müsste; s. zu § 12.

Hippacritanus] aus Hippo; diese Stadt in Zeugitana westlich von Utika heisst griechisch Ἱππὼν διάρ ρυτος oder Ἱππάκρα, der Einw. ἱππακρίτης.

6. ita socios.. ferendo.. auxilium adiit] breit statt ita sociis.. tulit auxilium; überhaupt ist der Ausdruck auffallend statt sociis. . ferendo aux. aderat oder Aehnliches.

7. impleret] nach Analogie des Griech. mit dem Gen. verbunden; viel häufiger ist aber auch bei Liv.der Abl., und der Gen. findet sich überhaupt nur bei abstrakten Begriffen.

8. fiducia] auch dazu gehört Muttinis.

magis] ist auffällig nachgestellt, doch finden sich bei Liv. zahlreiche Stellen, an denen quam vor dem Comparativ steht. An unserer Stelle nähert sich magis der Bedeutung von potius.

6

templo copias movit et ab hoste quattuor ferme milium inter10 vallo consedit, quid agerent pararentve, expectaturus. sed nullum neque locum neque tempus cunctationi consiliove dedit Muttines, transgressus amnem ac stationibus hostium cum in11 genti terrore ac tumultu invectus. postero die prope iusto proelio compulit hostis intra munimenta. inde revocatus seditione Numidarum in castris facta, cum trecenti ferme eorum Heracleam Minoam concessissent, ad mitigandos revocandosque eos profectus magno opere monuisse duces dicitur, ne absente 12 se cum hoste manus consererent. id ambo aegre passi duces, magis Hanno, iam ante anxius gloria eius: Muttinem sibi modum facere, degenerem Afrum imperatori Carthaginiensi misso 13 ab senatu populoque! is perpulit cunctantem Epicyden, ut transgressi flumen in aciem exirent: nam si Muttinem opperirentur, et secunda pugnae fortuna evenisset, haud dubie Mut41 tinis gloriam fore. enimvero indignum ratus Marcellus se, qui Hannibalem subnixum victoria Cannensi ab Nola reppulisset, his terra marique victis ab se hostibus cedere, arma propere 2 capere milites et efferri signa iubet. instruente exercitum decem effusis equis advolant ex hostium acie Numidae nuntiantes populares suos, primum ea seditione motos, qua trecenti ex 3 numero suo concesserint Heracleam, dein quod praefectum suum ab obtrectantibus ducibus gloriae eius sub ipsam certaminis diem ablegatum videant, quieturos in pugna. gens fallax

[ocr errors]

9. copias movit] s. zu 9, 7.

10. terrore ac tumultu] s. zu 4, 10. transgressus] 'da' oder 'indem er. .'; vgl. zu 34, 10 adsecuti.

stationibus.. invectus] gewöhnlich wird invehi (und invehere) mit in und Acc. oder blossem Acc. verbunden, doch findet sich auch der Dat. nicht selten, z. B. 23, 47, 8 patenti portae invectum. 44, 2, 3 ut classis invehatur hostium litoribus. 11. iusto] s. zu 1, 3.

profectus] gehört zu monuisse, "bei seinem Aufbruch (nach Heraklea)..'.

magno opere] 'angelegentlich, eindringlich, mit Nachdruck', wie 23, 22, 5 magnopere suadere; ähnlich etiam atque etiam monere 29, 24, 3 und sonst oft.

[ocr errors][ocr errors]
[blocks in formation]

3. sub.. diem] 'unmittelbar vor', eben so 1, 35, 2 comitiis indictis sub tempus pueros venatum ablegavit, wie überhaupt sub mit Acc. den Zeitpunkt angiebt, um den herum oder bei dessen Beginn etwas geschieht; so 24, 7 sub lucem 'gegen Sonnenaufgang'. 7, 1 sub haec dieta 'unmittelbar nach diesen Worten' u. a. m. .;

12. anxius gloria eius] beunruhigt' durch beklommenen Herzens bei dem Gedanken an vgl. zu 35, 7.

[ocr errors]

modum facere] setze Schranken', beeinträchtige seine freien Entschliessungen.

ablegatum] ablegare bezeichnet die 'Entfernung einer Person, ohne dass damit eine entehrende Strafe angedeutet wird (oft = 'abcomman

promissi fidem praestitit. itaque et Romanis crevit animus 4 nuntio celeri per ordines misso destitutum ab equite hostem esse, quem maxime timuerant, et territi hostes, praeterquam 5 quod maxima parte virium suarum non iuvabantur, timore etiam incusso, ne ab suomet ipsi equite oppugnarentur. itaque 6 haud magni certaminis fuit proelium; primus clamor atque inpetus rem decrevit. Numidae cum in concursu quieti stetissent in cornibus, ut terga dantis suos viderunt, fugae tantum parumper comites facti, postquam omnes Agrigentum trepido 7 agmine petentes viderunt, ipsi metu obsidionis passim in civitatis proxumas dilapsi. multa milia hominum caesa, capta sex milia et octo elephanti. haec ultima in Sicilia Marcelli pugna fuit. victor inde Syracusas rediit.

Iam ferme in exitu annus erat; itaque senatus Romae de- 8 crevit, ut P. Cornelius praetor litteras Capuam ad consules mitteret, dum Hannibal procul abesset, nec ulla magni discri- 9 minis res ad Capuam gereretur, alter eorum, si ita videretur, ad magistratus subrogandos Romam veniret. litteris acceptis 10 inter se consules compararunt, ut Claudius comitia perficeret, Fulvius ad Capuam maneret. consules Claudius creavit Cn. 11 Fulvium Centimalum et P. Sulpicium Servii filium Galbam, qui

dieren'), was bei relegare der Fall ist; s. 5, 10. 6, 16. 17.

promissi fidem praestitit] kürzer sagt Liv. 26, 4, 2 praestare promissum, Cic. promissis stare; vgl. Liv. 9, 11, 2 pacto stare.

= = post

4. nuntio celeri.. misso] quam celeriter nuntiatum est. equite] s. zu 15, 12.

6. primus] gehört auch zu impetus; s. 38, 17.

stetissent] als wenn die Numider Fusssoldaten gewesen wären; indessen die Uebertragung der Verba des Gehens und Stehens (allgemein als Verba der Bewegung und der Ruhe) auf das Reiten, die Schifffahrt u. a. ist ganz gewöhnlich; so 22, 2, 3 novissimos ire equites. 26, 9, 13 praecedentibus Numidis.

7. postquam] in der deutschen Uebersetzung ist hier die Periode zu theilen: facti sunt; postquam autem

[ocr errors]

41, 8-13. Wahlen in Rom. 8. itaque] wenn ein unmittelbar nach der Handlung des Hauptsatzes eintretendes Ereignis angegeben

wird, so steht in dem angefügten Satz, falls in demselben etwas Unerwartetes ausgedrückt wird, cum; wenn aber etwas nach menschlicher Berechnung Vorauszusehendes, naturgemäss Folgendes, so setzt Liv. igitur, häufiger itaque. Für das zweite vgl. 35, 8, 1 comitiorum iam adpetebat dies. itaque L. Cornelius. Romam venit. Eben da 41, 1 iam fere in exitu annus erat; itaque de provinciis agitari coeptum est.

litteras.. mitteret] s. 22, 11 und 22, 33, 9 ab eodem praetore ex senatus consulto litterae ad consules missae, ut, si iis videretur, alter eorum ad consules creandos Romam veniret. Der Zusatz si iis (ita) videretur ist nur Höflichkeitsformel.

9. subrogandos] nicht zur Ergänzungswahl, sondern allgemein zur Wahl an die Stelle der bisherigen Commandierenden; so oft, z. B. 23, 24, 1 senatus decrevit dictatori scribendum, uti . . ad consules subrogandos veniret.

10. inter se compararunt, ut.. comitia perficeret] s. zu 2, 3 dictat. 11. creavit] s. zu 2, 4.

12 nullum antea curulem magistratum gessisset. praetores deinde creati L. Cornelius Lentulus, M. Cornelius Cethegus, C. Sulpi13 cius, C. Calpurnius Piso. Pisoni iuris dictio urbana, Sulpicio Sicilia, Cethego Apulia, Lentulo Sardinia evenit. consulibus prorogatum in annum imperium est.

qui.. gessisset] der Conjunctiv ist zu beachten.

13. urbana] vermuthlich auch die

peregrina, so dass Piso ganz in die Wirksamkeit des Sulla (s. 3, 2) ein

trat.

PERIOCHA LIBRI XXV.

P. Cornelius Scipio, postea Africanus, ante annos aedilis factus. Hannibal urbem Tarenton praeter arcem, in quam praesidium Romanorum fugerat, per Tarentinos iuvenes, qui se noctu venatum ire simulaverant, cepit. ludi Apollinares ex Marci carminibus, quibus Cannensis 5 clades praedicta fuerat, instituti sunt. a Q. Fulvio et Ap. Claudio consulibus adversus Hannonem Poenorum ducem prospere pugnatum est. Tib. Sempronius Gracchus proconsul ab hospite suo Lucano in insidias deductus, a Magone interfectus est. Centenius Paenula, qui centurio militaverat, cum petisset a senatu, ut sibi exercitus daretur, pollicitus10 que esset, si impetrasset, de Hannibale victoriam, octo acceptis militum dux factus conflixit acie cum Hannibale et cum exercitu caesus est. Capua obsessa est a Q. Fulvio et Ap. Claudio consulibus. Cn. Fulvius praetor male adversus Hannibalem pugnavit, in quo proelio viginti hominum ceciderunt; ipse cum equitibus ducentis effugit. Claudius Mar15 cellus Syracusas expugnavit tertio anno et ingentem se virum gessit. in eo tumultu captae urbis Archimedes intentus formis, quas in pulvere descripserat, interfectus est. P. et Cn. Scipiones in Hispania tot rerum feliciter gestarum tristem exitum tulerunt, prope cum totis exercitibus caesi anno octavo quam in Hispaniam ierunt. amissaque eius provinciae 20 possessio foret, nisi L. Marci equitis Romani virtute et industria contractis exercituum reliquiis, eiusdem hortatu bina castra hostium expugnata essent. ad viginti septem caesa, * ex mille octingentos, praeda ingens capta. dux Marcius appellatus est.

« IndietroContinua »