20. Φερώρας δ ̓ αὖθις τὰ πράγματα συνετάραξεν, εἰπὼν Αλεξάνδρῳ ἀκηκοέναι Σαλώμης λεγούσης ἐρῶν τὸν Ηρώδην Γλαφύρας. Αλέξανδρος δὲ πρὸς τὸν λόγον ἐκ ζηλοτυπίας τετάρακτο, καὶ τὴν ὀδύνην οὐκ ἐνεγκὼν τὰ ὑπὸ τοῦ Φερώρα λεχθέντα τῷ πατρὶ κατεμήνυσεν. ὁ δ ̓ Ηρώδης περιπαθήσας καὶ τὸ τῆς5 διαβολῆς ἐψευσμένον οὐ φέρων θορυβηθείς τε μεταπέμπεται τὸν Φερώραν, καί “κάκιστε” εἶπε, “τοιαῦτα καθ' ἡμῶν λαλήσας πότερον οἴει λόγον εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ παιδὸς ἢ ξίφος εἰς τὴν Ο δεξιὰν αὐτοῦ ἐμβαλεῖν;” Φερώρας δὲ Σαλώμην ἔφη ταῦτα συμπείσειν, κἀκείνης εἶναι τοὺς λόγους. ἡ δὲ ἀπηρνεῖτο καὶ 10 τῶν τριχῶν ἐπεδράττετο καὶ ἐστερνοτυπεῖτο, διὰ δὲ τὴν τῶν τρό πων οὐκ ἐπιστεύετο κακοήθειαν. τέλος δὲ ὁ βασιλεὺς καὶ τὸν ἀδελφὸν καὶ τὴν ἀδελφὴν ἀπεπέμπετο, τὸν υἱὸν δὲ τῆς ἐγκρα τείας ἐπῄνεσε καὶ τοῦ πρὸς αὐτὸν τοὺς λόγους ἀνενεγκεῖν. Ἕτερον δέ τι συνέπεσε ταραχὰς αὖθις ἐγεῖραν κατὰ τὴν 15 οἰκίαν τῷ βασιλεῖ. ἦσαν αὐτῷ εὐνοῦχοι διὰ κάλλος σπουδαζό μενοι, ὧν ὁ μὲν οἰνοχοεῖν ὁ δὲ δεῖπνον προσφέρειν ὁ δὲ κατευνά ζειν αὐτὸν ἐτέτακτο. τούτους ὑπ ̓ Αλεξάνδρου χρήμασι διαφθα D ρῆναι μηνύεται. καὶ βασάνοις ἐκδοθέντες οἱ ἐκτομίαι μίξιν μὲν αὐτῶν γενέσθαι πρὸς τὸν νεανίαν ἀνωμολόγουν, ἄλλο δὲ οὐδὲν 20 10 συμπείσειν ΑBC et aliquot codices Iosephi nunc συνθῆσαι legitur. PW συνθεῖναι ex fortasse συμπείθειν vel συμπεῖσαι, si emen 11 τῶν ἐπιτρόπων Α. 6 οὐ ] μὴ Α. FONTES. Cap. 20. Iosephi Ant. 16 7 § 4-8 § 6. 16 σπουδα 20. Pheroras deinde res denuo turbavit: dixit enim Alexandro se ex Salome audivisse Herodem Glaphyrae amore captum esse. qua oratione turbatus Alexander, ac zelotypiae dolorem non ferens, quod ex illo audierat patri indicavit. Herodes vero magno dolore affectus et ementitae calumniae impatiens ac turbatus arcessito Pherora "pessime" inquit, "istis contra nos dictis utrum te verba infigere animo filii, an dextram eius armare gladio censes?" Pheroras respondit Salomen haec comprobaturam, et illius esse ea verba. cui quamvis neganti et capillum vellicanti et pectus plangenti ob insitam morum improbitatem fides non habebatur. tandem rex et fratrem et sororem ablegat, filio ob continentiam et relatos ad se sermones collaudato. Caeterum aliud quiddam accidit quo tumultus in aedibus regiis est renovatus. habebat Herodes eunuchos ob formae elegantiam caros, quorum uni pincernae, alteri dapiferi munus assignarat, tertius ipsi a somnis erat. ii ab Alexandro pecunia corrupti esse dicebantur. et quaestionibus adhibiti, rem secum habuisse adolescentem confessi sunt, κατὰ τοῦ πατρὸς συνειδέναι τῷ Αλεξάνδρῳ. ἐπιτεινόντων δὲ τῶν βασανιζόντων τὰς μάστιγας, ἔλεγον ὡς εἴη δυσμένεια καὶ μῖσος Αλεξάνδρῳ πρὸς τὸν πατέρα, παραινοίη δὲ Ηρώδην μὲν ἀπεγνωκέναι διὰ τὸ γῆρας, αὐτῷ δὲ προσέχειν, ὡς τῆς βασι 5 λείας αὐτῷ περιελευσομένης κἂν μὴ βούληται ὁ πατήρ, καὶ διὰ τὸ γένος καὶ διὰ τὴν τῶν ἡγεμόνων καὶ τῶν φίλων διάθεσιν. τούτων ἀκούσας Ηρώδης περίφοβος ἦν καὶ πρὸς πάντας ὑποψίας εἶχε καὶ μίση, πολλοῖς δὲ τῶν φίλων καὶ τὴν εἰς τὰ βασί- Ρ Ι 249 λεια πρόσοδον ἀπηγόρευσε. πάντων δ ̓ αἴτιος ἐτύγχανεν ὁ ̓Αντί10 πατρος. πρῶτον μὲν οὖν ὅσους ᾤετο πιστοὺς Ἀλεξάνδρῳ βασάνοις ὁ Ηρώδης εξήταζεν εἴ τι κατ ̓ αὐτοῦ τολμηθὲν εἰδείησαν· οἱ δὲ ἀπέθνησκον οὐδὲν ἔχοντες λέγειν. εἷς δέ τις τὰς βασάνους μὴ φέρων εἶπε λέγειν Αλέξανδρον, ἐπαινούμενον διὰ τὸ τοῦ σώ- W I 178 ματος μέγεθος καὶ τὸ εὐστόχως βάλλειν ἐκ τόξου καὶ τἆλλα, ὅτι 15 εἴ τι παρὰ τῆς φύσεως αὐτῷ δέδοται καλὸν ἢ ἐξ ἀσκήσεως προσεγένετο, εἰς δυστύχημα περιίσταται· ἄχθεσθαι γὰρ ἐπὶ τοῖς καλοῖς Β αὐτοῦ τὸν πατέρα. προσετίθει δὲ ὡς καὶ βουλεύσαιτο σὺν Αριστοβούλῳ ἐν κυνηγεσίῳ ἀνελεῖν τὸν πατέρα καὶ εἰς Ρώμην φυγεῖν τὴν βασιλείαν μετελευσόμενος. εὑρέθη δὲ καὶ γράμματα Αλε20 ξάνδρου πρὸς τὸν ὁμαίμονα μὴ δίκαια λέγοντα ποιεῖν τὸν πατέρα προτιμῶντα τὸν ̓Αντίπατρον. ἐπὶ τούτοις συλλαβὼν ἔδησε τὸν Αλέξανδρον. ἔσπευδε δὲ καὶ μεῖζόν τι λαβεῖν τεκμήριον κατὰ 14 ὅτι om A. sed de patre nullius consilii se conscios esse Alexandro affirmarunt. verum tortoribus flagra intendentibus adiecerunt, intercedere Alexandro inimicitias et odium cum patre, seque ab eo monitos ut Herode ob senectutem destituto sibi auscultarent, ad quem regnum vel invito patre venturum esset, tum ob genus tum propter ducum et amicorum erga se benevolentiam. his auditis Herodes in metu fuit, omnes suspectos atque invisos habuit, multis amicorum aditu regiae interdixit: quarum rerum omnium causa erat Antipater. primum igitur, quos Alexandro fidos esse putabat, quaestionibus adhibitos examinabat numquid ei facinoris alicuius, quo ipse peteretur, conscii essent: illi vero cum quod dicerent non haberent, cruciatibus immoriebantur. quidam tamen tormentorum dolore victus dixit, Alexandrum, cum ob proceritatem corporis, sagittandi peritiam caeterasque dotes laudaretur, dixisse, si quid sibi praeclari vel a natura tributum vel studio comparatum esset, id sibi calamitati esse, quod pater suis bonis doleret. adiecit, eum cum Aristobulo consilia agitasse de patre in venatione occidendo et vindicandi regni causa Romam confugiendo. sunt et litterae Alexandri inventae, quibus ad fratrem scribebat, patrem inique facere qui Antipatrum ipsis anteferret. ob haec Alexandrum in vincula coniecit. sed evidentius C τοῦ υἱοῦ, ἵνα μὴ προπετῶς δόξῃ αὐτὸν δεδεκώς. πολλοὺς οὖν καὶ τῶν ἐν τέλει βασανίζων διέφθειρε, μηδὲν εἰπόντας οἷον ἐκεῖ Ο νος ᾤετο. ὡς δέ τις τῶν νεωτέρων ἐν ταῖς ἀνάγκαις ἐγένετο, ἐπιστέλλειν ἔλεγε τὸν ̓Αλέξανδρον τοῖς ἐν Ῥώμῃ φίλοις, ἀξιοῦντα κληθῆναι ὑπὸ τοῦ Καίσαρος, μηνύσοντα Μιθριδάτην τον βασι-5 λέα Πάρθων τῷ πατρὶ φιλιωθέντα κατὰ Ῥωμαίων· εἶναι δὲ αὐτῷ καὶ φάρμακον κατεσκευασμένον ἐν ̓Ασκάλωνι. ταῦτα Ηρώδης τῆς προπετείας ἐλογίζετο παραμύθιον. τὸ μέντοι φάρμακον εὐθὺς ζητηθὲν οὐχ εὑρέθη. διὰ δὲ τὴν τῶν κακῶν ὑπερβολὴν ὁ Αλέξανδρος φιλονείκως διατεθείς, καὶ βουληθεὶς ἀμύνασθαι 10 D τοὺς ἐχθροὺς ἵν ̓ αὐτῷ συναπόλωνται, γράμματα πέπομφε τῷ πατρὶ ὡς οὐδὲν δεῖ βασανίζειν· μελετηθῆναι γὰρ τὴν ἐπιβουλήν, καὶ ταύτης μετέχειν τόν τε Φερώραν καὶ τοὺς πιστοτάτους αὐτῷ τῶν φίλων Σαλώμην δὲ καὶ νύκτωρ ἐπεισελθοῦσαν αὐτῷ μιγῆ ναι καὶ ἔκοντι· ἀλλὰ καὶ πάντας εἰς ταὐτὸν ἥκειν, ἵν ̓ ἐκ μέσου 15 αὐτοῦ γεγονότος ἀπαλλαγεῖεν τοῦ ἀεὶ φθαρήσεσθαι προσδοκῶν. Αρχέλαος δὲ ὁ τῶν Καππαδοκῶν βασιλεὺς ταῦτα μαθών, καὶ ἀγωνιῶν ὑπέρ τε τῆς θυγατρὸς καὶ τοῦ κηδεστοῦ, παραγέγονε, καὶ εὐφυῶς μετῄει τῶν λυπούντων τὴν ἐπανόρθωσιν, τοῦ μὲν νεανίσκου καταγινώσκων, ἐπιεικῆ δὲ τὸν Ηρώδην ἀπο-20 PI 250 καλῶν· τόν τε γάμον διαλύειν ἔλεγε. τοιαῦτα δὲ λέγοντος τοῦ 1 “alter e regiis δεδυκώς, Colberteus δεδοικώς” DUCANGIUS. argumentum quaesivit, ne filium temere vinxisse videretur. ac multos insignes viros in quaestionibus occidit, nihil tale elocutos quale exspectabat. sed quidam adolescens fidiculis contentis dixit Alexandrum ab amicis Romanis petiisse ut a Caesare vocaretur, ad indicium faciendum de Mithridate Parthorum rege, qui cum patre amicitiam contra Romanos iniisset: eundem habere venenum Ascalone praeparatum. haec temeritatem Herodis consolata sunt. ac venenum statim quaesitum est, sed non inventum. Alexander autem malorum magnitudine exacerbatus, ut inimicos ulcisceretur et una secum in exitium traheret, ad patrem scripsit, nihil opus esse quaestionibus: nam se insidias cogitasse, earumque socios esse Pheroram et intimos eius amicos: Salomen vero etiam noctu cubiculum ingressam secum invito rem habuisse: enimvero omnes in eo consentire ut ipso e medio sublato perpetuo exitii metu liberentur. Caeterum Archelaus Cappadocum rex, iis cognitis, de filia et genero sollicitus Hierosolyma venit, artificiose molestias sedare conanam adolescentem accusabat, et Herodem aequum vocabat, seque dirempturum esse coniugium profitebatur, illo ea dicente Herodes sae tus. Αρχελάου ἐνεδίδου τῆς χαλεπότητος ὁ Ἡρώδης καὶ κατήνεκτο πρὸς λύπην καὶ δάκρυα, ἐδεῖτό τε μὴ λύειν τὸν γάμον ἀλλὰ χαλῶν τὴν ὀργὴν ἐφ ̓ οἷς ὁ νεανίσκος ἡμάρτηκεν. Αρχέλαος δὲ ἤδη μαλαχθέντα τὸν Ηρώδην θεώμενος εἰς ἄλλους τὰς αἰτίας 5 μετέφερε, καὶ μᾶλλον εἰς τὸν Φερώραν. ὁ δὲ πρὸς Ἀρχέλαον ἐτράπετο, ἵν ̓ ἔσοιτο πρὸς Ηρώδην αὐτῷ διαλλακτής. καὶ ὃς συνεβούλευεν αὐτῷ, βέλτιον εἶναι δι ̓ ἑαυτοῦ προσιέναι τῷ ἀδελφῷ καὶ δεῖσθαι, πάντων ὁμολογοῦντα αἴτιον ἑαυτόν· μαλάξαι γὰρ οὕτω τὸ σκληρὸν τῆς ὀργῆς· καὶ αὐτὸς δὲ παρὼν συλλήψεσθαι 10 ἐπηγγέλλετο. πείθεται ὁ Φερώρας. καὶ ̓Αλέξανδρος μὲν τῶν Β αἰτιῶν ἀπελύετο, Αρχέλαος δὲ τῷ Ηρώδῃ τὸν Φερώραν διήλλαξε. 21. Μετὰ καιρὸν δὲ πολὺ χεῖρον ἔσχε τὰ κατὰ τοὺς παῖ δας καὶ τὴν οἰκίαν Ηρώδη. Ευρυκλῆς γὰρ ἀπὸ Λακεδαίμονος 15 οὐκ ἄσημος τῶν ἐκεῖ, κάκιστος δὲ τὴν προαίρεσιν ἄνθρωπος, ἐπιδημήσας πρὸς Ηρώδην δίδωσιν αὐτῷ δῶρα, καὶ πλείω λαβὼν γέγονε φίλος ἐν τοῖς μάλιστα τοῦ βασιλέως. ἦν δὲ αὐτῷ καταγωγὴ ἐν τοῖς Αντιπάτρου προσῄει δὲ καὶ Ἀλεξάνδρῳ, γνωστὸς εἶναι λέγων καὶ Αρχελάῳ, ὅθεν καὶ τὴν Γλαφύραν τιμᾶν 20 ὑπεκρίνετο. τούτῳ συνήθει γεγονότι Αλέξανδρος τὰ καθ ̓ ἑαυτὸν C ἐξετραγώδει, καὶ τὰ κατὰ τὴν μητέρα ἐδίδασκε, καὶ ἔλεγε μὴ δοκεῖν ἀνεκτά. καὶ ὁ μὲν ἀλγῶν τοιούτους λόγους πεποίητο προς 1 ò add A. 6 αὐτῷ πρὸς ἡρώδην διαλακτής Α. 7 εἶναι FONTES. Cap. 21. Iosephi Ant. 16 10 § 1-11 § 1. vitia remissa in maerorem et lacrimas erupit, eumque rogavit ne matrimonium dirimeret, sed omissa iracundia delictis adolescentis veniam daret. Archelaus cum Herodem iam mitigatum videret, culpam in alios transferebat, Pheroram praesertim. cui roganti ut pro se apud Herodem intercederet, suasit ut ipse fratrem conveniret et oraret et culpam omnem agnosceret: sic enim iracundiae rigorem facilius mitigaturum: seque illi affore est pollicitus. paret Pheroras, per Archelaum Herodi reconciliatur, etiam Alexandro crimine liberato. 21. Verum aliquo tempore post liberi et res domesticae Herodis longe peius habebant. nam Eurycles Lacedaemonius, homo apud suos non obscurus sed pessimi animi, Herodi muneribus oblatis, et pluribus acceptis, in regis intimam amicitiam est receptus. diversabatur autem apud Antipatrum; sed et Alexandri aedes frequentabat, se Archelao quoque notum esse asserens, eaque de causa Glaphyram colere simulabat. huic in familiaritatem recepto Alexander suas tragoedias et matris interitum referebat, ac non ferenda esse illa dicebat. quae cum τὸν Εὐρυκλῆν, ὁ δὲ πάντα τῷ Αντιπάτρῳ ἀνέφερεν. Αντίπατρος δὲ δώροις αὐτὸν ἐδεξιοῦτο καὶ ἠξίου πρὸς τὸν πατέρα τοὺς λόγους φράζειν. ὁ δὲ οὕτω τὸν βασιλέα διέθηκεν ὡς ἀμετάγνωστον W 1 179 ποιῆσαι τὸ μῖσος. καὶ ὁ μὲν ἀπῄει χρηματισάμενος, Ηρώδης δὲ τοσοῦτον πρὸς τοὺς παῖδας ἐξώργιστο ὡς μηκέτι δεῖσθαι δια-5 D βολῶν, ἀλλ' αὐτὸς περιεργάζεσθαι τὰ ἐκείνων καὶ παρατηρεῖν ἕκαστα. Δύο γοῦν τῶν σωματοφυλάκων τοῦ βασιλέως κατ ̓ ὀργὴν αὐτοῦ ἀπεωσμένοι τοῖς περὶ ̓Αλέξανδρον συνιππάζοντο καὶ δῶρα ἐξ ἐκείνου ἐλάμβανον. ὑποπτεύσας οὖν τούτους Ηρώδης εὐθὺς 10 ἐβασάνιζεν. οἱ δὲ τὸ μὲν πρῶτον διεκαρτέρουν, εἶτ ̓ ἀπήγγελλον ὡς πείθοι αὐτοὺς κτεῖναι θηρῶντα τὸν Ηρώδην ̓Αλέξανδρος. καὶ ὁ φρούραρχος δὲ τοῦ ̓Αλεξανδρίου ἠτάζετο ὡς ἐπαγγειλάμενος δέξασθαι τοὺς νεανίσκους ἐν τῷ φρουρίω. κἀκεῖνος μὲν οὐδὲν ὡμολόγει, ὁ δὲ υἱὸς αὐτοῦ ταῦτα γενέσθαι κατέθετο, καὶ γράμμα 15 Ρ Ι 251 επέδωκε περὶ τούτων, ὡς εἰκάσαι τῆς τοῦ ̓Αλεξάνδρου χειρός. ὁ μὲν οὖν Ηρώδης οὐκέτι ἐνδοιάσιμος ἦν περὶ τῆς τῶν παίδων ἐπιβουλῆς, Αλέξανδρος δὲ δι ̓ Αντιπάτρου τὸ γραμματίδιον κακουργηθῆναι διισχυρίζετο. τότε μὲν οὖν φυλακὴ τῶν νεανί σκων ἐγίνετο, καὶ καταδίκων εἶχον ἀδοξίαν καὶ δέος. ὁ δὲ 20 Αριστόβουλος τὴν ἑαυτοῦ πενθερὰν Σαλώμην συναλγεῖν οἰό μενος καὶ μισεῖν τὸν τὰ τοιαῦτα πειθόμενον, “ταῦτα καὶ σοί” 8 Δύω PW. 13 ᾐτιάζετο ? Josephus αἰτίαν είχε. ματα A Iosephus. 19 ἀπισχυρίζετο Α. 15 γράμ dolenter effaretur, Eurycles omnia narrabat Antipatro; ab eoque muneribus acceptis ut eadem patri referret, sic regem commovit, ut odio implacabili arderet. hac ratione partis opibus discessit. Herodes vero tanta iracundia contra filios efferbuit, ut calumniatoribus iam nihil esset opus, sed ipse dicta factaque eorum omnia curiose indagaret atque observaret. Cum autem duo ex regis satellitibus per iracundiam expulsi cum Alexandri ministris equitarent, ab eoque munera accepissent, Herodes statim sinistri aliquid suspicatus, quaestiones de iis habuit. ii vero principio cruciatus tolerantes, deinde narrarunt Alexandrum a se petiisse ut Herodem in venatu occiderent. sunt et de Alexandrii castelli praefecto quaestiones habitae, quasi promisisset se adolescentes castello recepturum. illo autem nihil confitente, filius eius ita factum esse affirmavit et litteras ea de re obtulit quae Alexandri manu scriptae viderentur. tum vero Herodes non iam dubitabat de filiorum insidiis, licet Alexandro Antipatri dolo id scriptum esse concinnatum affirmante. adolescentes igitur tum observabantur atque in ignominia et metu damnatorum erant. Aristobulus autem socrum Salomen vicem suam dolere et eum odisse qui talia crederet putans, "haec" inquit "tibi |