nia communis, neu quis magister sacrorum, aut sacerdos esset.

XIX. Aliud deinde, huic conjunctum, referente Q. Marcio consule, senatûs-consultum factum est, Ut de iis, quos pro indicibus consules habuissent, integra res ad senatum referretur, cum Sp. Postumius, quæstionibus perfectis, Romam redîsset. Minium

Cerrinium Campanum Ardeam in vincula mittendum censuerunt, magistratibusque Ardeatium prædicendum, ut intentiore eum custodiâ asservarent; non solum ne effugeret, sed ne mortis consciscendæ locum haberet. Sp. Postumius aliquanto post Romam venit. Eo referente, de P. Æbutii et Hispala Fecenia præmio, quod eorum operâ indicata Bacchanalia essent, senatûs-consultum factum est, "Ut singulis his centena millia æris quæstores urbani ex ærario darent: utique consul cum tribunis plebis ageret, ut ad plebem primo quoque tempore ferrent, ut P. Æbutio emerita stipendia essent, ne invitus militaret, neve censor equum publicum assignaret: utique Fecenia Hispalæ datio, deminutio, gentis enuptio, tutoris optio item esset, quasi ei vir testamento dedisset: utique ei ingenuo nubere liceret: neu quid ei, qui eam duxisset, ob id fraudi ignominiæve esset: utique consules prætoresque, qui nunc essent, quive postea futuri essent, curarent, ne quid ei mulieri injuriæ fieret, utique tuto esset: id senatum velle, et æquum censere, ut ita fieret." Ea omnia lata ad plebem, factaque sunt ex senatûs-consulto; et de cæterorum indicum impunitate præmiisque consulibus permissum est.

XX. Et jam Q. Marcius, quæstionibus suæ regionis perfectis, in Ligures provinciam proficisci parabat; tribus millibus peditum Romanorum, centum quinquaginta equitibus, et quinque millibus Latini nominis peditum, ducentis equitibus in supplementum acceptis. Eadem provincia, idem numerus peditum equitumque et college decretus erat. Exercitus acceperunt, quos priore anno C. Flaminius et M. Æmi

lius consules habuerunt: duas præterea legiones novas ex senatûs-consulto scribere jussi sunt: et viginti millia peditum sociis et nomini Latino imperârunt, et equites mille trecentos, et tria millia peditum Romanorum, ducentos equites. Totum hunc exercitum, præter legiones, in supplementum Hispaniensis exercitûs duci placebat; itaque consules, dum ipsi quæstionibus impediebantur, T. Mænium delectui habendo præfecerunt. Perfectis quæstionibus, prior Q. Marcius in Ligures Apuanos est profectus. Dum penitus in abditos saltus, quæ latebræ receptaculaque semper illis fuerant, persequitur; in præoccupatis angustiis, loco iniquo est circumventus. Quatuor millia militum amissa; et legionis secundæ signa tria, undecim vexilla sociûm Latini nominis, in potestatem hostium venerunt, et arma multa, quæ, quia impedimento fugientibus per silvestres semitas erant, passim jactabantur. Prius sequendi Ligures finem, quam fugæ Romani, fecerunt. Consul, ubi primum ex hostium agro evasit, ne, quantum deminutæ copiæ forent, appareret, in locis pacatis exercitum dimisit. Non tamen obliterare famam rei male gesta potuit: nam saltus, unde eum Ligures fugaverant, Marcius est appellatus.

XXI. Sub hunc nuntium ex Ligustinis vulgatum, literæ ex Hispaniâ, mixtam gaudio tristitiam afferentes, recitatæ sunt. C. Atinius, qui biennio ante prætor in eam provinciam profectus erat, cum Lusitanis in agro Astensi signis collatis pugnavit: ad sex millia hostium sunt cæsa: cæteri fusi, fugati, castrisque exuti. Ad oppidum deinde Astam oppugnandum legiones ducit: id quoque haud multo majore certamine cepit, quam castra: sed, dum incautius subit muros, ictus, ex vulnere post dies paucos moritur. Literis de morte proprætoris recitatis, senatus censuit mittendum, qui ad Lunæ portum C. Calpurnium prætorem consequeretur; nuntiaretque, senatum æquum eensere, ne sine imperio provincia esset, maturare

eum proficisci. Quarto die, qui missus erat, Lunam venit paucis ante diebus Calpurnius profectus erat. Et in citeriore Hispaniâ L. Manlius Acidinus, qui eodem tempore, quo C Atinius, in provinciam ierat, cum Celtiberis acie conflixit. Incertâ victoriâ discessum est, nisi quod Celtiberi castra inde nocte proximâ moverunt; Romanis et suos sepeliendi, et spolia legendi ex hostibus, potestas facta est. Paucos post dies, majore coacto exercitu, Celtiberi ad Calagurrim oppidum ultro lacessiverunt prælio Romanos. Nihil traditur, quæ causa numero aucto infirmiores eos fecerit: superati proelio sunt: ad duodecim millia hominum cæsa, plus duo capta: et castris Romanus potitus: et, nisi successor adventu suo inhibuisset impetum victoris, subacti Celtiberi forent. Novi præ¬ tores ambo exercitus in hiberna deduxerunt.

XXII. Per eos dies, quibus hæc ex Hispaniâ nuntiata sunt, ludi Taurii per biduum facti religionis causâ [per dies] decem apparatos deinde ludos M. Fulvius, quos voverat Ætolico bello, fecit. Multi artifices ex Græcia venerunt honoris ejus causâ. Athletarum quoque certamen tum primo Romanis spectaculo fuit, et venatio data leonum et pantherarum; et prope hujus sæculi copiâ ac varietate ludi, crum celebratum est. Novemdiale deinde sacrum tenuit, quod in Piceno per triduum lapidibus pluerat, ignesque cœlestes multifariam orti adussisse complu rium levi afflatu vestimenta maxime dicebantur. Addita et unum diem supplicatio est ex decreto pontificum, quod ædes Opis in Capitolio de cœlo tacta erat. Hostiis majoribus consules procurârunt, Urbemque lustraverunt. Sub idem tempus et ex Umbriâ nuntiatum est, semimarem duodecim ferme annos natum inventum: id prodigium abominantes, arceri Romano agro, necarique quamprimum jusserunt. Eodem anno Galli Transalpini, transgressi in Venetiam sine populatione aut bello, haud procul inde, ubi nunc Aqui leia est, locum oppido condendo ceperunt. Legatis

Romanis, de eâ re trans Alpes missis, responsum est, "Neque profectos ex auctoritate gentis eos, nec, quid in Italiâ facerent, se scire." L. Scipio ludos eo tempore, quos bello Antiochi vovisse sese dicebat, ex collatâ ad id pecuniâ ab regibus civitatibusque per dies decem fecit. Legatum eum, post damnationem et bona vendita, missum in Asiam, ad dirimenda inter Antiochum et Eumenem reges certamina, Valerius Antias est auctor: tum collatas ei pecunias, congregatosque per Asiam artifices; et, quorum ludorum post bellum, in quo votos diceret, mentionem non fecisset, de iis post legationem demum in senatu

actum.

XXIII. Cum jam in exitu annus esset, Q. Marcius absens magistratu abiturus erat. Sp. Postumius, quæstionibus cum summâ fide curâque perfectis, comitia habuit. Creati sunt consules Ap. Claudius Pulcher, M. Sempronius Tuditanus. Postero die prætores facti P. Cornelius Cethegus, A. Postumius Albinus, C. Afranius Stellio, C. Atilius Serranus, L. Postumius Tempsanus, M. Claudius Marcellinus. Extremo anni, quia Sp. Postumius consul renuntiaverat, peragrantem se propter quæstiones utrumque litus Italiæ desertas colonias, Sipontum Superò, Buxentum Infero Mari, invenisse; triumviri ad colonos eo scribendos ex senatûs-consulto ab T. Mænio prætore urbano creati sunt, L. Scribonius Libo, M. Tuccius, Cn. Bæbius Tamphilus. Cum Perseo rege et Macedonibus bellum, quod imminebat, non unde plerique opinantur, nec ab ipso Perseo causas cepit: inchoata initia a Philippo sunt: et is ipse, si diutius vixisset, id bellum gessisset. Una eum res, cum victo leges imponerentur, maxime angebat; quod, qui Macedonum ab se defecerant in bello, in eos jus sæviendi ademtum ei ab senatu erat; cum, quia rem integram Quintius in conditionibus pacis distulerat, non despe

râsset impetrari posse. Antiocho rege deinde bello superato ad Thermopylas, divisis partibus, cum per

eosdem dies consul Acilius Heracleam, Philippus Lamiam oppugnâsset; captâ Heracleâ, quia jussus abscedere a mœnibus Lamiæ erat, Romanisque oppidum deditum est, ægre eam rem tulerat. Permulsit iram ejus consul, quod, ad Naupactum ipse festinans, quo se ex fugâ Ætoli contulerant, Philippo permisit, ut Athamaniæ et Amynandro bellum inferret; et urbes, quas Thessalis Ætoli ademerant, regno adjiceret. Haud magno certamine et Amynandrum Athamaniâ expulerat, et urbes aliquot receperat. Demetriadem

quoque, urbem validam et ad omnia opportunam, et Magnetum gentem, suæ ditionis fecit. Inde et in Thraciâ quasdam urbes, novæ atque insuetæ libertatis vitio, seditionibus principum turbatas, partibus, quæ domestico certamine vincerentur, adjungendo sese, cepit.

XXIV. His sedata in præsentia regis ira in Romanos est: nunquam tamen remisit animum a colligendis in pace viribus, quibus, quandoque data fortuna esset, ad bellum uteretur. Vectigalia regni non fructibus tantum agrorum portoriisque maritimis auxit; sed metalla etiam et vetera intermissa recoluit, et nova multis locis instituit. Ut vero antiquam multitudinem hominum, quæ belli cladibus amissa erat, restitueret; non sobolem tantum stirpis parabat, cogendis omnibus procreare atque educare liberos, sed Thracum etiam magnam multitudinem in Macedoniam traduxerat; quietusque aliquamdiu a bellis, omni curâ in augendas regni opes intentus fuerat. Rediêre deinde causæ, quæ de integro iram moverent in Romanos. Thessalorum et Perrhæborum querela de urbibus suis ab eo possessis, et legatorum Eumenis regis de Thraciis oppidis per vim occupatis, traductâque in Macedoniam multitudine, ita auditæ erant, ut eas non negligi satis appareret. Maxime moverat senatum, quod jam Eni et Maroneæ affectari possessionem audierant: minus Thessalos curabant. Athamanes quoque venerunt legati, non partis amissæ, non finium