sunt o. sunt, aut in suis dubiis rebus societatem vestram adpetiverunt; familia nostra cum populo Romano bello Carthaginiensi amicitiam instituit, quo tempore magis fides eius quam fortuna petenda erat. Quorum progeniem vos, Patres 5 me-Ms. conscripti, nolite pati me nepotem Masinissæ frustra a vobis auxilium petere. Si ad impetrandum nihil causæ haberem præter miserandam fortunam, quod paulo ante rex, genere, fama atque copiis potens, nunc deformatus ærumnis, 10 inops, alienas opes expecto; tamen erat maiestatis Romani populi prohibere iniuriam neque pati o. pati cuiusquam regnum per scelus crescere. ret. his Verum ego iis finibus eiectus sum, quos maio

cresce

ribus meis populus Romanus dedit, unde pater 15 meus o. et avos meus una vobiscum expulere Sufacem mihi o. et Carthaginiensis. Vestra beneficia mihi erepta sunt, Patres conscripti, vos in mea iniuria despecti estis. Eheu me miserum! Hucine, Micipsa tua o. Pater, beneficia tua evasere, ut, quem tu parem 20 tuis o. cum liberis [tuis] regnique participem fecisti, is potissumum stirpis tuæ extinctor sit? Numquamne ergo familia nostra quieta erit? semperne in sanguine, ferro, fuga versabitur? Dum Carthaginienses incolumes fuere, iure omnia 25 sæva patiebamur; hostes ab latere, vos amici procul, spes omnis in armis erat. Postquam illa

1 sunt a vobis accepti t. S. a. V. rec. e. 1 aut in (alq. †) dubiis t. 3 instituit amicitiam te. 7 sed ei te. 9 genere atque fama p. 11 expeto b. 11 malefactis i et sta spl. p. 12 neque per scelus cuiusquam pati reg. cresc. t. 14 iis fin. vl. his bpte. 16 suph. v. siph. vel syph. ceteri. 18 vos mea t. 19 hucine ep. bucc. cett. 21 liberis regnique v. . 22 nunquam ergo lv. ergo in e spl. 23 familia tua t. 24 versabitur vbl. in pt. tur spl. versabimur ept. 25 incolomes te. 26 hostis ab (spl. ex) latere t.

est o.

pestis ex Africa eiecta est, læti pacem agitaba- ex Af.o. mus, quippe quis hostis nullus erat, nisi forte erat o. quem vos iussissetis. Ecce autem ex inproviso vos o. Iugurtha, intoleranda audacia, scelere atque 5 superbia se ecferens, fratre meo atque eodem sese propinquo suo interfecto, primum regnum eius sceleris sui prædam fecit, post, ubi me isdem dolis nonquit capere, nihil minus quam vim nequit aut bellum expectantem in imperio vestro, si10 cuti videtis, extorrem patria, domo, inopem et coopertum miseriis effecit, ut ubivis tutius quam in meo regno essem. Ego sic existumabam, Patres conscripti, uti prædicantem audiveram pa-ut trem meum, qui vestram amicitiam diligenter dilig. o. 15 colerent, eos multum laborem suscipere, ceterum ex omnibus maxume tutos esse. Quod in familia nostra fuit, præstitit, uti in omnibus bellis adesset vobis; nos uti per otium tuti si- vob. mus, in vestra manu est, Patres conscripti. Pater m. vest. 20 nos duos fratres reliquit, tertium, Iugurtham, beneficiis suis ratus est coniunctum nobis fore; est o. alter eorum necatus est, alterius ipse ego ma-est. o. nus inpias vix effugi. Quid agam? aut quo po-auto. tissumum infelix accedam? generis præsidia 25 omnia extincta sunt; pater, uti necesse erat, naturæ concessit; fratri, quem minume decuit, propinquus, per scelus vitam eripuit; adfinis, amicos, propinquos ceteros [meos] alium alia meos o. 2 quibus t. in b spl. 3 vos in t. spl. 5 sese eff. telp. se bv. ecfer. v. 5 atque prop. suo eod. t. 6 regnum sceleris t. eius regn. b. 8 nonquit v. neq. cett. 7 hisd. t. capere nequit t. 8 nil minus e. 10 sicut bt. 13 uti prad. bp. ut cett. 14 diligenter o. 1. 15 multum laboris v. 17 ut in e. 18 ut per t. 21 suis 0. p. 21 coniunc. fore nobis t. nobis con. 1. suis o. p. 22 ego ipse b. 27 propinqus v. spl. p. 28 propinqus ceteros, alium v. ceteros (omnes irs.) t.

adessent

nob.con.

clades oppressit: capti ab Iugurtha, pars in sunt o. crucem acti, pars bestiis obiecti sunt; pauci, est o. quibus relicta est anima, clausi in tenebris, cum mærore et luctu, morte graviorem vitam exigunt. Si omnia, quæ aut amisi aut ex neces- 5 sariis advorsa facta sunt, incolumia manerent, mali o. tamen, si quid ex inproviso mali accidisset, vos inplorarem, Patres conscripti, quibus pro magnitudine imperi ius et iniurias omnis curæ esse decet. Nunc vero exul patria, domo, solus 10 et atque omnium honestarum rerum egens, quo accedam, aut quos adpellem ? nationesne an reges, qui omnes familiæ nostræ ob vestram amicitiam infesti sunt? an quoquam mihi adire licet, ubi non maiorum meorum hostilia monu– 15 sint o. menta pluruma sint? aut quisquam nostri misereri potest, qui aliquando vobis hostis fuit? Postremo Masinissa nos ita instituit, Patres conscripti, ne quem coleremus, nisi populum Romanum, ne societates, ne fœdera nova acciperemus; 20 abunde magna præsidia nobis in vestra amicitia fore, si huic imperio fortuna mutaretur, nob. oc. una occidendum nobis esse. Virtute ac dis volentibus magni estis et opulenti; omnia secunda et obedientia sunt; quo facilius sociorum iniurias 25 curare licet. Tantum illud vereor, ne quos privata amicitia Iugurthæ, parum cognita transvorsos agat, quos ego audio maxuma ope niti, ambire,

2 obiecta sunt 1. 3 anima est v. in tenebras i spl. e. 4 atque luctu V. timore et luct. 1. 5 ex domesticis rebus aut ex necessariis 1. 6 inco

lomia e. 12 an reges bplv. aut reg. te. 13 ob v. am. fam. n. inf. e. 15 monim. hostilia te. 20 neu fœdera v. 22 mutaretur spl. minitaretur t. 23 nobis occ. t. 23 virtute ac dehis (eh. pn. i spl. p.) 25 obedientia bet.

fatigare vos singulos, ne quid de absente, incognita causa, statuatis, fingere me verba et et o. fugam simulare; cui licuerit in regno manere. Quod utinam illum, quoius inpio facinore in 5 has miserias proiectus sum, eadem hæc simulantem videam, et aliquando aut apud vos, aut apud Deos inmortalis rerum humanarum cura oriatur; næ ille, qui nunc sceleribus suis ferox atque præclarus est, omnibus malis excruciatus 10 inpietatis in parentem nostrum, fratris mei necis mearumque miseriarum gravis pœnas reddat. Iam iam frater, animo meo carissume, reddet quamquam tibi inmaturo, et unde minume de- tibi o. cuit, vita erepta est, tamen lætandum magis 15 quam dolendum puto casum tuum; non enim regnum, sed fugam, exilium, egestatem et omnis has, quæ me premunt, ærumnas cum anima simul amisisti. At ego infelix, in tanta mala præcipitatus ex patrio regno, rerum hu20 manarum spectaculum præbeo, incertus quid agam, tuasne iniurias persequar, ipse auxili egens, an regno consulam, quoius vitæ necisque potestas ex opibus alienis pendet. Utinam emori fortunis meis honestus exitus esset! neu 25 vivere contemptus viderer, si defessus malis iniuriæ concessissem. Nunc neque vivere lubet, neque mori licet sine dedecore. Patres conscrip ti, per vos, per liberos, atque parentes vestros, per vos per maiestatem populi Romani subvenite misero vestros 7 aut deos t. 8 ut ille blt. ne vpe. 8 suis scelerib. t. 10 imp. mei o. t. 11 red. (spl. reddat) t. 13 minimum t. 17 has omnes te. 21 auxilio t. meis 24 licuisset. p. (sed lic. pn.) 24 esset exitus t. 24 ne vivere tl. ne iure (vivere spl.) b. 28 per parentes (atque spl) b. per vos pop. Rom. o. v.

lib.

0.

0.

vati

mihi, ite obviam iniuriæ, nolite pati, regnum Numidiæ, quod vestrum est, per scelus et sanguinem familiæ nostræ tabescere.»

15. Postquam rex finem loquendi fecit, legati Iugurthæ largitione magis quam causa fre- 5 ti, paucis respondent: »Hiempsalem ob sævitiam suam ab Numidis interfectum: Adherbalem ultro bellum inferentem, postquam superatus sit, queri, quod iniuriam facere nequivisset. Iugurse o. tham ab Senatu petere, ne se alium putarent, 10 ac Numantiæ cognitus esset, neu verba inimici ante facta sua ponerent.» Deinde utrique curia egrediuntur. Senatus statim consulitur: fautores senatus legatorum, præterea [senatus] magna pars gradepra- tia depravata, Adherbalis dicta contemnere, 15 Iugurthæ virtutem extollere laudibus; gratia, voce, denique omnibus modis pro alieno scelere et flagitio sua quasi pro gloria nitebantur. At contra pauci, quibus bonum et æquum dierat o. vitiis carius erat, subveniundum Adherbali et 20 Hiempsalis mortem severe vindicandam censebant. Sed ex omnibus maxume Aemilius Scaurus, homo nobilis, inpiger, factiosus, avidus potentiæ, honoris, divitiarum; ceterum vitia sua callide occultans. Is postquam videt regis largitio- 25 nem famosam inpudentemque, veritus, quod in tali re solet, ne polluta licentia invidiam accenderet, animum a consueta lubidine continuit.]

1 mihi misero bpl. 7 a num. t. 7 ath. vero ultro. t. 9 quæri p. 9 nequisset 1. nequisivisset e. 14 senatus in p. spl. 16 laud. ext. laud. (sic.) it. 18 flagitio suo p. 21 vindicandum t. 22 emil. t. 25 videt largitionem t. 27 re fieri solet t. in p. fieri spl.