Immagini della pagina
PDF
ePub

bratior is prope dies favore hominum et aestimatione vera magnitudinis eius fuit, quam quo triumphans de Syphace rege et Carthaginiensibus urbem est invectus.

52. Hic speciosus ultimus dies P. Scipioni inluxit. Post quem cum invidiam et certamina cum tribunis prospiceret, die longiore prodicta, in Literninum concessit certo consilio, 2 ne ad causam dicendam adesset. Maior animus et natura erat ac maiori fortunae adsuetus, quam ut reus esse sciret 3 et submittere se in humilitatem causam dicentium. Vbi dies venit citarique absens est coeptus, L. Scipio morbum 4 causae esse, cur abesset, excusabat. Quam excusationem cum tribuni qui diem dixerant non acciperent, et ab eadem superbia non venire ad causam dicendam arguerent, qua 5 iudicium et tribunos plebis et contionem reliquisset, et, quibus ius sententiae de se dicendae et libertatem ademisset,

tione: recognition. de: cf. 21, 46, 8 victoriam de Hannibale; 30, 30, 4.

52. 1. hic... dies: with hic sc. dies, and take speciosus . . . dies as pred. nom; this was the last bright day that dawned for P. Scipio. — die... prodicta: a more distant day having been appointed; i.e. the adjournment was for a longer time than usual; why this was so, it is difficult to see. Literninum: sc. praedium. Liternum was on the Campanian coast north of Cumae, where Scipio apparently had an estate; see § 7 ex villa sua. He was not technically an exile, as Liternum was a Roman colony; 39, 52, 9 Scipio etsi non exul neque damnatus, die tamen dicta ad quam non adfuerat

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

his comitatus, velut captos trahens, triumphum de populo Romano egisset secessionemque eo die in Capitolium a tribunis plebis fecisset:-"Habetis ergo temeritatis illius 6 mercedem ; quo duce et auctore nos reliquistis, ab eo ipsi relicti estis, et tantum animorum in dies nobis decrescit, 7 ut, ad quem ante annos septemdecim exercitum et classem habentem tribunos plebis aedilemque mittere in Siciliam ausi sumus, qui prenderent eum et Romam reducerent, ad eum privatum ex villa sua extrahendum ad causam dicendam mittere non audeamus"; tribuni plebis appellati 8 ab L. Scipione ita decreverunt: si morbi causa excusaretur, sibi placere accipi eam causam diemque a collegis prodici. Tribunus plebis eo tempore Ti. Sempronius Gracchus erat, 9 cui inimicitiae cum P. Scipione intercedebant. Is, cum

5. quibus: dat. with ademisset; the antecedent is his. — libertatem: i.e. he had made himself their master; the same idea is contained in captos-his: the regular abl. of means with comitatus in a passive sense. - captos trahens: as the general, marching in triumphal procession to the Capitol, was accompanied by his most important captives. — triumphum. egisset: had triumphed; cf. 5, 10, 4 custodiam agerent; 24, 45, 4 arbitria agere. These combinations are mere circumlocutions for the action indicated by the noun.

[ocr errors]

6. habetis etc.: the abrupt change to the direct discourse is somewhat harsh.

7. tantum . . decrescit : SO much of our courage is disappear

[blocks in formation]

vetuisset nomen suum decreto collegarum adscribi, tristioIo remque omnes sententiam expectarent, ita decrevit: cum L. Scipio excusasset morbum esse causae fratri, satis id sibi videri; se P. Scipionem, priusquam Romam redisset, accusari non passurum; tum quoque, si se appellet, auxilio 1 ei futurum, ne causam dicat; ad id fastigium rebus gestis, honoribus populi Romani P. Scipionem deorum hominumque consensu pervenisse, ut sub rostris reum stare et praebere aures adolescentium conviciis populo Romano magis deforme quam ipsi sit.

I 53. Adiecit decreto indignationem: "Sub pedibus ves2 tris stabit, tribuni, domitor ille Africae Scipio? Ideo quattuor nobilissimos duces Poenorum in Hispania, quattuor exercitus fudit fugavitque? Ideo Syphacem cepit, Hannibalem devicit, Carthaginem vectigalem nobis fecit, 3 Antiochum

recipit enim fratrem consortem huius gloriae L. Scipio ultra iuga Tauri emovit, ut duobus Petilliis succumberet, et vos de P. Africano palmam

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors]

peteretis? Nullisne meritis suis, nullis nostris honoribus 4 umquam in arcem tutam et velut sanctam clari viri pervenient, ubi, si non venerabilis, inviolata saltem senectus eorum considat?" Movit et decretum et adiecta oratio non 5 ceteros modo, sed ipsos etiam accusatores, et deliberaturos se, quid iuris sui et offici esset, dixerunt. Senatus deinde, 6 concilio plebis dimisso, haberi est coeptus. Ibi gratiae ingentes ab universo ordine, praecipue a consularibus senioribusque, Ti. Graccho actae sunt, quod rem publicam privatis simultatibus potiorem habuisset, et Petillii vexati 7 sunt probris, quod splendere aliena invidia voluissent et spolia ex Africani triumpho peterent. Silentium deinde 8 de Africano fuit. Vitam Literni egit sine desiderio urbis ; morientem rure eo ipso loco sepeliri se iussisse ferunt monumentumque ibi aedificari, ne funus sibi in ingrata patria fieret. Vir memorabilis, bellicis tamen quam pacis 9 artibus memorabilior. Nobilior prima pars vitae quam

[merged small][ocr errors][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][ocr errors][merged small]

postrema fuit, quia in iuventa bella adsidue gesta, cum senecta res quoque defloruere, nec praebita est materia 10 ingenio. Quid ad primum consulatum secundus, etiam si censuram adicias? quid Asiatica legatio, et valetudine adversa inutilis et fili casu deformata et post reditum necessitate aut subeundi iudici aut simul cum patria deserendi? II Punici tamen belli perpetrati, quo nullum neque maius neque periculosius Romani gessere, unus praecipuam gloriam tulit.

BOOK XXXIX

Cato the Censor

I 40. His comitiis prudentia et virtute senatus sublatis, 184 alia maioris certaminis, quo et maiore de re et inter plures

B.C.

2 potentioresque viros, sunt exorta.

[ocr errors]

bilior: see on 27, 51, 5. iuventa: a poetical word found first in prose in Livy; scnecta also was a poetical word in the earlier period, but is not uncommon in Livy.— gesta: Sc. sunt; see on 1, 3, 3. res... ingenio i.e. his former glory faded, and no opportunity was offered for winning new glory. The Battle of Zama was succeeded by a period of peace, and the wars which followed were insignificant in comparison with those with Carthage.

10. quid. . . secundus: what was his second consulship in comparison with the first? - censuram he was censor in 199. Asiatica legatio: not his embassy to Antiochus in 193, but his position as legatus under his brother

Censuram summa con

-

in the expedition of 190. — et . . . et... et the first two are correlative, the third connects casu and necessitate. fili casu: he was taken prisoner by Antiochus; 38, 51, 2. deserendi : SC. iudici; avoiding the trial and withdrawing from his native land at the same time.

Book XXXIX. 40. References: Cic. Brut. 60 ff. Nepos, Cato. Plut. Marcus Cato; Flam. 18. Ihne, 4, 334-337. Mommsen, 3, 117-120.

40. 1. his comitiis . . . sublatis: there had been an attempt to elect a praetor, which resulted in so much strife that the senate decreed that no election should be

« IndietroContinua »