C. CORNELII TACITI

HISTORIARVM

LIBER TERTIVS.

BREVIARIVM LIBRI.

Cap. 1. Flavianis de ratione belli deliberantibus moram alii, 2. festinationem Antonius primus suadet 3. et obtinet. 4. Proxima Corn. Fusci auctoritas. 5. Principes Sarmatarum Iasygum in commilitium adsciti. Sido et Italicus Suevorum Reges tracti in partes. 6. 7. Antonio, Italiam invadenti, comes est Arrius Varus. Multas urbes occupant. 8. Verona fit belli sedes. Moras frustra aut sero nectunt Vespasianus et Mucianus. 9. Interim Duces mutuis epistolis bellum gerunt. 10. T. Ampius Flavianus, militi suspectus, ab Antonio servatur. 11. Hic alteram quoque seditionem, odio Aponii Saturnini ortam, comprimit, 12. Lucilius Bassus, et 13. 14. Caecina, a Vitellio deficientes, a militibus suis coniiciuntur in vincula. 15. Discordes Vitellianos ad Bedriacum adgredi statuit Antonius. 16. Aviditate navandae operae Arrius Varus rem in discrimen adducit; 17. eam Antonius constantia et virtute restituit, 18. victoria potitur. 19. Vespasiani, ea freti, Cremonam expugnare deposcunt. 20. Inconsultum eorum ardorum frustra retinet Antonius. 21. Sed adventantis hostis terror obstructas mentes consiliis Ducis aperit. 22-25. Proelium atrox, anceps. Antonius egregii Ducis munia implet, victoriam aufert. 26–33. Cremona obsessa, capta, cremata. 34. postea restituta. 35. Victae legiones dispersae.

36. Vitellius luxu torpet. 37. In urbem revectus Caecinam condemnat; ei Rosium Regulum in unum diem Consulem sufficit. 38, 39. Iunius Blaesus fraude L. Vitellii veneno tollitur. 40. 41. Fabius Valens libidine et cunctatione Vitellianorum res subruit, et, 42. Flavianis Italiam occupantibus, 43. ad Stoechadas delatus, capitur. 44. Hispaniae, Galliae, Britannia, cuncta ad Vespasiani opes conversa. 45. Turbat tamen Britanniam Venutius. ibi varia sorte pugnatum. 46. Turbata quoque Germania. Mota et Dacorum gens, a Muciano ex Oriente reduce, repressa. 47. 48. Anicetus Polemonis libertus, Pontum infestans, capitur. Vespasianus Alexandriam pergit, ut urbem fame urgeat. 49. Antonius, post Cremonam superbior, 50. partem copiarum Veronae relinquit, partem in Vitellianos expedit. 51. Nefarium facinus militis, ob occisum a se fratrem praemium petentis. 52. Festinationem Antonii apud Vespasianum criminatur Mucianus. 53. Is iactantius quam ad Principem litteras componit, Mucianum insectatus. Inde graves Ducum simultates.

54. Vitellius stulta dissimulatione cladis ad Cremonam remedia malorum differt. Notabilis constantia Iulii Agrestis. 55. Vitellius, ut e somno excitus, Apenninum obsideri iubet; honores largitur; in castra venit. 56. Prodigia. Praecipuum ipse Vitellius ostentum, ignarus militiae, inprovidus consilii, Romam revertit, perculsus defectione Misenensis classis. 57. Puteolani Vespasiano; Capua Vitellio favet. Cl. Iulianus in partes Vespasiani transit, qui Tarracinam occupat. 58. Vitellius fratrem Lucium bello per Campaniam opponit. Ipse Romae ex plebe et servitiis exercitum conradit, qui brevi dilabitur. 59. Flaviani Apenninum transeunt; ad eos Cerialis, Vitellii custodias elapsus, venit et inter Duces adsumitur. 60. Pugnae avidos milites aegre cohibet Antonius. 61. Iam crebra fiunt ad Vespasianum transfugia. Priscus et Alphenus castra deserunt, ad Vitellium

regressi. 62. 63. Caeso Valente, desperabundus miles sub signis vexillisque ad Vespasianum transit. Pax et salus offeruntur Vitellio, si se dedat.

64. Flavius Sabinus, urbis Praefectus, frustra incitatur ad arma; 65. pacis amans, de pace agit cum Vitellio, 66. cedere parato, ni sui reniterentur. 67. 68. Hi, pullo amictu palatio degressum, et pro concione cedere se Imperio testantem, eo redire cogunt. 69. Interim Sabinus Rempublicam susceperat, eique aderant Romani omnis ordinis, frementibus Germanicis cohortibus. Modicum proelium, Vespasianis prosperum. Sabinus capitolium occupat, quod. 70. Corn. Martiale frustra ad Vitellium misso, 71. Vitelliani oppugnant, incendunt. 72. De prioribus capitolii fatis digressio. 73. Vitelliani cuncta sanguine, ferro, Aammis miscent. Flavium Sabinum et Atticum Consulem capiunt. 74. Domitianus Sacricolae habitu delitescit. Sabinus, invito Vitellio, trucidatur. 75. Sabini laudes. Atticus servatur.

76. 77. Tarracina a L. Vitellio obsessa et capta. Iulianus iugulatur. Triariae inmodestia. 78. Flaviani, incertum Antonii, an Muciani culpa cunctantes, obsessi capitolii fama exciti, 79. ad urbem properant. Ibi equestre proelium, Ceriali adversum. 80. 81. Vitellius legatos et Vestales virgines pro pace aut induciis mittit, nec obtinet. 82. Flaviani tripartito agmine urbi propinquant. Varia ibi fortuna pugnatur. 83. Foeda lascivientis urbis facies, spectatore populo et plausu diversas partes fovente. 84 Castra Praetoria expugnantur. 85. Vitellius, e pudenda latebra protractus et contumeliis adfectus, ad gemonias propellitur. 86. Vita Vitellii moresque. Domitianus Caesar consalutatur. Gesta uno eodemque anno.

MELIORE fato fideque partium Flavianarum Duces 1

consilia belli tractabant. Petovionem in hiberna

tertiaedecimae legionis convenerant. illic agitavere, 'placeretne obstrui Pannoniae Alpes, donec a tergo 'vires universae consurgerent; an ire cominus et ' certare pro Italia constantius foret.' Quibus opperiri auxilia et trahere bellum videbatur, Germanicarum legionum vim famamque' extollebant,' et • advenisse mox cum Vitellio Britannici exercitus 'robora ipsis nec numerum parem pulsarum nuper 'legionum; et, quamquam atrociter loquerentur, minorem esse apud victos animum. Sed, insessis interim V Alpibus, venturum cum copiis Orientis Mucianum. Superesse Vespasiano mare, classes, studia provinciarum, per quas velut alterius belli molem cieret. 'Ita salubri mora novas vires adfore, et praesenti2' bus nihil periturum.' Ad ea Antonius Primus (is acerrimus belli concitator) festinationem ipsis utilem, Vitellio exitiosam,' disseruit. 'plus socordiae, quam fiduciae, accessisse victoribus. neque ' enim in procinctu et castris habitos: per omnia 'Italiae municipia desides, tantum hospitibus me'tuendos quanto ferocius ante se egerint, tanto 'cupidius insolitas voluptates hausisse. Circo quo

*

.

que ac theatris et amoenitate urbis emollitos, aut ' valetudinibus fessos. Sed, addito spatio, rediturum 'et his robur meditatione belli. nec procul Germa'niam, unde vires: Britanniam freto dirimi: iuxta 'Gallias Hispaniasque; utrimque viros, equos, tri'buta: ipsamque Italiam et opes urbis : ac, si inferre arma ultro velint, duas classes, vacuumque Illyricum mare. Quid tum claustra montium profutura?

Pannoniae Alpes] Dictae quoque Juliae.

Duas Classes] Ravennatem et Misenensem, Vid. Annal. IV. 5.